فرصت شیرازی میرزا محمّد نصیر حسینی ملقّب به فرصت الدّوله و متخلّص به «فرصت» و معروف به میرزا آقا (1271-1339) یکی از ادیبان بزرگ دوره قاجار، و از شاعران سبک «بازگشت» است وی در ماه رمضان سال یکهزار و دویست و هفتاد یک هجری قمری متولّد شد. در آغاز جوانی، در زمینه های موسیقی، صرف و نحو، منطق، حکمت، حساب، هیئت، هندسه و اسطرلاب، سرآمد اقران بود و به زبان انگلیسی نیز آشنایی داشت. دیوان او دارای شش هزار بیت ...

چکیده: سیّد محمد سحاب اصفهانی، از شاعرانِ باذوقِ عصر قاجار و از ستایشگران فتحعلی شاه است. او قریحه ی سخن-سرایی را از پدرش هاتف اصفهانی به ارث برده، که وی نیز از شاعران برجسته ی دوره ی بازگشتِ ادبی است؛ دوره ای که در آن گروهی از شاعران، از ابتذالی که در سبک هندی به وجود آمده بود رویگردان شدند و به منظور احیای زبان و شعر پارسی، که به زعم آنان و بسیاری از سخنوران- به انحطاط و رکود گراییده بود؛ اشعار...

سرایش منظومه های عاشقانه ، همواره یکی از زمینه های مهم و مورد علاقه در ادب فارسی بوده است. در این میان نظامی گنجوی، شاعر قرن ششم ، همچون قله ای مرتفع در میان سایر قله ها قد برافراشته ، از این رو ، شاعران پس از وی همواره رویای منظومه سرایی به سیاق وی را در سر پرورده اند. از طرف دیگر ، از ویژگی های اساسی مکتب بازگشت ادبی، آفرینش ادبی به سیاق شاعران متقدم یعنی شاعران سبک خراسانی و عراقی است. به هم...

فرهنگ هر ملّتی از عناصر گوناگونی فراهم می آید، یکی از مهم ترین ارکان سازنده فرهنگ، شعر و ادب است که از اساطیر، مذهب، حوادث اجتماعی و تاریخی هر ملّت سرچشمه می گیرد و یکی از منابع شناخت تاریخ تمدّن ملل در قرون مختلف می باشد. آشنایی دقیق و انتقادی با تحوّل و تطوّر شعر در طول تاریخ، گامی مؤثّر در شناخت سرگذشت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هر جامعه ای است. با آشنایی با تاریخ ادب و شعر می توان دریافت که آیا جامع...

شعر و ادب فارسی ، از آغازه های سده سوم هجری با کوشش های نخستین شاعران و سخنوران فارسی پا می گیرد. در همین روزگاران زبان عربی نیز که زبان قرآن و اسلام بود گسترشی چنان فراگیر و ریشه دار یافته بود که کتابها به این زبان نوشته می شد، درس ها به این زبان آموخته و گفته می شد و وعظ ها به این زبان صورت می گرفت. از سوی دیگر بسیاری از شاعران پارسی زبان آن روزگار ، زبان عربی را در مدرسه آموخته و با فرهنگ و ...

دوره بازگشت یکی از ادوار شعر فارسی در قرون 12 و 13 است که تفحص و تحقیق در آن زیاد صورت گرفته است در این دوره شاعرانی چون مشتاق ، شعله ، وصال ، رفیق و . . . ظهور می کنند که جناب شاعری آن ها بلند است و جای بحث و تفحص دارد. ما نیز در این جایگاه سعی کرده ایم علاوه بر تصحیح دیوان رفیق که بخش اعظم کار ماست به بررسی شعر این دوره و به خصوص رفیق اصفهانی بپردازیم و ویژگی های شعر او را بیان داریم. علاوه ب...

نقاشی دوره قاجار در زمان فتحعلی شاه که با نام «پیکره نگاری درباری » از آن یاد م یشود و نمونه های درخشانی از آن را شاهدیم، ریشه در تحولات هنری پیش از خود دارد. کتاب همگامی ادبیات نقاشی قاجار تألیف دکتر جواد علیمحمدی اردکانی با نگاهی به شعر و ادب فارسی، تاریخ سیاسی  اجتماعی و آثار نقاشی ایرانی به بررسی ویژگی های این بخش از تاریخ هنر ایران و بسترهای رشد آن م یپردازد. هدف مؤلف، اثبات ارتباط میان نق...

در دوره بازگشت ادبی، شاعران به پیروی از شیوه شاعران سبک خراسانی و عراقی پرداختند و در این میان، غزلسرایان دوره بازگشت، پیروی از غزلهای سعدی و حافظ را مد نظر قرار دادند و غزلهای نظیره وار خویش را به وجود آوردند. در غزلهای مزبور «مطلع» از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ زیرا غالب شاعران دوره بازگشت با توجه به بیت اول غزلهای سعدی و حافظ که در عین حال تعیین کننده قافیه و ردیف و وزن غزل نظیره وار بود به...

قاآنی به دلایلی به کرات از نام ها و داستان های شاهنامه ای در شعر خویش بهره گرفته و این تلمیحات را برای مدح، توصیف طبیعت، معشوق و احوال خود، تمثیل سازی و بیان مقاصد تعلیمی به کار برده است. مهم ترین بخش اشارات ملی_ پهلوانی قاآنی که موجب برتری وی بر سایر شاعران است، تلمیحات نادر اوست که از مآخذ متعددی مانند شاهنامه، منظومه های پهلوانی، متون تاریخی و ادبی دیگر و روایات نقالی و شفاهی/عامیانه زمان ...

قصیده نخستین نوع شعری است که به تقلید از ادبیات عربی وارد ادبیات فارسی شده است. شاعران قصیده سرای پارسی زبان، قصیده را به تقلید از شاعران عرب مانند ابونواس، ابوتمام و متنبی می سرودند. قالب قصیده به مرور زمان و با تغییرات بسیار، مراحل کمال را پیمود. قصاید فارسی در ابتدا مبتنی بر وحدت موضوع بودند، اما به تدریج و با از رونق افتادن قصیده در دوره های صفوی و تیموری و رواج غزل، این وحدت موضوع در قصیده...