داستان عشق سلطان محمود غزنوی به غلام ترک خود، جز جنبه­ی افسانه­ای آن، واقعیتی تاریخی هم دارد که از سده­ی ششم به بعد، واقعیت تاریخی آن دگرگون شد و کسانی چون احمد غزالی، عین القضات همدانی، عطّار نیشابوری و مولوی از آن برای تبیین مفاهیم عرفانی بهره بُردند. در سده‏های دهم و یازدهم هجری، داستان دلبستگی محمود به ایاز، مورد توجّه شاعران منظومه پرداز قرار گرفت و چند منظومه با همین نام سرودند.این داستان دس...

دو منظومه ی عرفانی- عاشورایی، آتشکده­ی نیّر تبریزی وگنجینه الاسرار عمّان سامانی دو شاهکار ادبی هستند که سرایندگانشان با نگرشی عرفانی که بخش اعظمی از ادب و شعر فارسی را در بر گرفته؛ به شرح واقعه ی عاشورا که خود دریایی از معارف دینی شیعیان را دربر می گیرد؛ پرداخته اند. بهترین و بالاترین جایگاه ارائه و بالیدن عرفان و نماد و نمود عشق واقعی عاشق به معشوق، ماجرای کربلا و داستان یگانه­ی عاشورا است که در...

تقابل عقل و عشق (فراعقل)، به ‌عنوان یکی از مهم‌ترین مسائل مورد بحث در تاریخ ادب عرفانی، نه تنها در اشعار شعرای عارف بلکه در برخی از آثار ارزشمند غنایی ادب فارسی نیز نمود و جلوه بارزی یافته و به صور گوناگون در قالب داستان‌ها، تمثیلات و حکایات مختلف بیان گردیده‌ است. منظومه «هفت پیکر» که چهارمین منظومه از دفتر رنگارنگ پنج گنج نظامی و یکی از شاهکارهای ادب فارسی است، از آثاری است که می‌توان نگرش‌ها...

منظومه شعری مقامات حسینی یکی از قدیمی ترین منظومه های حماسی درمورد قیام عاشورا در ادب فارسی است که مرحوم میرزا محمداکبر منشی بمرودی قاینی(1180-1078)دبیر دربار نادرشاه افشار،آن را در سال 1170هجری قمری سروده است.این منظومه حدود 4300بیت دارد که وزن و و قالب شاهنامه فردوسی را دارد. امتیاز این منظومه نسبت به آثار مشابه خود در آن است که برخلاف آن ها نوعی حماسه بوده و لحنی کاملاً حماسی دارد و در هیچ جا...

مهم ترین اثر ترکی شهریار، منظومه «حیدربابا یه سلام ـ سلام بر حیدربابا» است. شهریار در این منظومه، با نبوغ ویژه خود توانسته با زبانی ساده و همه فهم، آداب و رسوم و جلوه های مختلف زندگی را به تصویر بکشد. شهرت جهانی این منظومه، مترجمان زبانهای مختلف را به ترجمه این اثر برانگیخته است. در زبان فارسی نیز شاهد ترجمه هایی منظوم و منثور از این اثر، هستیم. با توجه به ترجمه ناپذیری شعر و علی الخصوص ترجمه ش...

با وجود آنکه در سال های اخیر بسیاری از نسخه‌های خطی به واسطة پژوهشگران تصحیح و چاپ  کرده اند ولیکن کم نیست آثاری که هنوز در گوشه و کنار کتابخانه‌های مختلف دنیا در زاویه ی گمنامی به سر می‌برد. یکی ازاین نسخه‌های نفیس و منحصر به فرد، منظومه‌ای است در قالب مثنوی در شرح عشق و عاشقی به شیوه ی ده نامه سرایی که یکی از شیوه‌های معمول ادب فارسی به ویژه در قرن هشتم هجری است. یگانه نسخه‌ای که از این منظوم...

چکیده ادبیات داستانی از مهم ترین موادّ موردنیاز سینماست. تعامل اصولی و روشمند این دو رسانه ی فراگیر همواره نقش چشمگیری در تکامل سینما داشته، و به خلق نسخه های سینمایی درخشانی منجر شده است. با این حال، ارتباط کمرنگ و غیراصولی ادبیات و سینما در ایران، باعث افت کیفیت عمومی سینما در دهه های اخیر شده است. کمکی که از زاویه ی مطالعات ادبی می توان به بهبود این رابطه کرد، تحلیل ادبیات فارسی از منظر ساخت...

براعت استهلال از آرایه های معنوی علم بدیع است امروزه با توجّه به تعاریف و کاربرد آن در اوّل بعضی از منظومه ها به ویژه شاهنامه ی فردوسی، تحلیل عناصر صرفی، نحوی و معنایی آن، کاری ادبی و علمی محسوب می شود. دراین حیطه سعی نگارنده برآن است بامطالعه ی کتاب ها وآثار دیرینه و منظومه های ادب پارسی و به ویژه خوش آغازی آن ها، طرح نوی درانداخته شود و دست کم یکی از جلوه های فراموش شده ی آن؛ یعنی : آرایه ی برا...

عناصر داستانی یکی از معیارهای ادبی است که درباره بخش های تشکیل دهنده داستان و ویژگی های آن بحث می کند به همین دلیل با توجه به آن می توان جنبه هایی از آثار داستانی را نقد کرد. منظومه های فارسی نیز از آنجا که روایتی داستانی دارند می توان با استفاده از این عناصر بهتر شناخت و به میزان موفقیت نویسندگان این آثار در ارائه مطلب به مخاطب پی برد. منظومه خسرو و شیرین نظامی یکی از بهترین و مهمترین منظومه ه...