چکیده « ایهام » که به آن « توریه » ، « توهیم » و « تخییل » نیز گفته می شود ، با ارزشترین فنون و هنری ترین آرایه ادبی به حساب آمده است . در ایهام ، سخنور در ترفندی هنرمندانه  و از رهگذر  توسعه معنایی لفظ ، به آفرینش لایه های مختلفی از معنا دست می زند . در تعریف ایهام گفته اند : عبارت است از اینکه لفظی دارای دو معنی نزدیک و دور ( یا غریب ) باشد و گوینده معنای دور را اراده کند، اما شنونده گمان برد...

ساختار و محتوای هر اثر ادبی به میزان رشد فکری و علمی عصر مؤلف بستگی دارد. بسیاری از آثار به‌جای‌مانده از سده‌های آغازین اسلامی حکایت از فقدان نظریه و مبانی اصولی علوم متداول آن عصر دارند که البته این، دلیل بر ناتوانی مصنّفان و مؤلفان آن آثار نیست، بلکه به نبودِ ثبات و استقرار در مفاهیم و اصطلاحات بلاغت میان علمای بلاغت­‌نگار مربوط است. این مقاله به بررسی انتقادی تطور علم بدیع در کتب بلاغت ع...

ایهام پر رمز و رازترین و زیباترین شگرد شاعرانه‌ای است که شاعران هنرور با به کارگیری آن، هنری‌ترین و پرورده‌ترین سروده‌های خود را پرداخته‌اند و از آن برای ساخت و پرداخت سخنانی توی در توی و رازناک و به همین دلیل شگفت‌انگیز و ذهن‌انگیز بهره‌ها برده‌اند. ایهام در بلاغت فارسی و عربی جایگاهی ویژه دارد و دارای ارزش زیباشناختی قابل توجهی است. بیشتر کتاب‌های بلاغی فارسی و عربی ایهام را آوردن کلمه‌ای در ...

آثار منظوم دور? میانه در ایران که عمدتأ به زبان های فارسی میانه و پارتی باقی مانده اند، به دو دست? اشعار جامع? زردشتی و سرودهای مانوی تقسیم می شوند. برخی از مهم ترین آثار جامع? زردشتی، چون یادگار زریران و درخت آسوری میراث سنت شفاهی دور? اشکانی است، و برخی چون اندرزنامه های منظوم به ادبیات توده تعلق دارد، و اشعار اندکی نیز دارای ماهیت دینی هستنند. سرودهای مانوی نیز دو دسته اند، سرودهای ستایشی که...

«خطیب قزوینی» یکی از برجسته‌ترین سخن‌شناسان مسلمان است. وی در تداوم سنّت کلاسیک سخن‌شناسی اسلامی، چکیدۀ باب سوم کتاب مفتاح‌العلوم سکاکی را با هدف تسهیل ارتباط با متن و یادگیری بهتر آن، با عنوان کتاب تلخیص‌المفتاح پدید آورد؛ اثری که حاوی برخی از آرای خود او در علم بلاغت نیز بود. سپس، وی ایضاح را برای شرح و تکمیل مطالب تلخیص‌المفتاح نوشت، اما کتاب ایضاح به‌رغم تأخّر، پخته و مشروح‌تر بودن آن، نتوانس...

تلمیح یکی از شگردهای بلاغی پرکاربرد در ادب فارسی، به‌ویژه شعر فارسی، است. این جستار قصد دارد این آرایه را در منابع بلاغی فارسی به روشی مقایسه‌ای نقد و بررسی کند. پرسش­های پژوهش پیش رو عبارت است از: 1ـ تلمیح چیست. 2ـ تلمیح در منابع بلاغی فارسی چه جایگاهی دارد. 3ـ چرا و چگونه تلمیح با دیگر صناعات ادبی آمیخته شده است. 4ـ نقش زیبایی‌شناختی تلمیح در شعر چگونه آشکار می­شود. برای پاسخ به این پرسش­ها، ...

   مجموعۀ خطبه ­ها، نامه ­ها و حکمت­های امیرالمؤمنین(ع) که جمع کننده­اش شریف رضی(ره)، به حق نهج­البلاغه­اش نامیده است، بلاغت مجسم و فصاحت محقق است. زیرا به دور از ایجاز مخل و اطناب ممل، معیار تمام عیار زیبایی و الگوی کامل روشنی است به گونه­ای که از دیر زمان تا عصر ما موافقان و مخالفان بر آن صحه گذاشته­اند. در بین عامه از عبدالحمید کاتب تا شیخ محمد عبده و در بین خاصه از سیدرضی تا سید جعفر شهیدی ...

آیرونی یکی از ابزارهای برجسته‌سازی و آشنایی‌زدایی در زبان است. آیرونی ساختارهای طبیعی زبان را با تغییر در حوزه دلالت‌ها غیرطبیعی می‌سازد. آشنایی‌زدایی به‌وسیله آیرونی از طریق دگرگونی ساختارهای شناخته‌شده و غافل‌گیری مخاطب صورت می‌گیرد. به این ترتیب بخشی از کلام برجسته‌تر از بخش‌های دیگر آن می‌گردد. در بلاغت فارسی واژه آیرونی به‌کار نرفته است؛ اما آن‌چه در تعریف آیرونی آمده در زبان فارسی کاربرد ...

مبنای علم معانی تناسب سخن با مقتضای اوضاع و احوال است، مواد علم معانی ساختار‌های نحوی است و منابع این علم در هر زبانی شاهکار‌های ادبی آن زبان می‌باشد. شاهنامه‌ی فردوسی یکی از مهم‌ترین شاهکار‌های ادبیات فارسی است که بررسی آن بر مبنای علم معانی برای کشف بخشی از اسرار بلاغی مختص زبان فارسی موضوع پژوهش حاضر است. در این بررسی، مسأله این است که برای کشف و توصیف اصول و معیارهای زیبایی شاهکارهای زبان و...