مفهوم «انسان دینی» در گذر تاریخ دچار تحول معنایی شده و به تبع آن، مختصات و شاخصه‌های آن نیز تغییر کرده است. معنای کلمه‌ی دینی یا دین‌دار به‌عنوان یک صفت برای انسان و وسعت دامنه‌ی مفهومی آن، به تعریفِ خودِ دین بستگی دارد. در دوره‌ی پیشامدرن اعتقاد بر این بود که دین، امری آسمانی، قدسی، جزمی، واقع­گرا و بی­بدیل است و مصداق آن، ادیانِ نهادین و رسمیِ حاکم بر جامعه بود. اما در دوره‌ی مدرن، مفهوم دین وسیع...

«ایران اسلامی»، به معنیِ خاصی که در این مقاله آمده، می‌تواند بانی تحول در جامعه‌شناسی از «حیث موضوعی» و در علوم انسانی از «حیث معرفتی» باشد. تحولِ موضوعی در جامعه‌شناسی، ناظر به حوزه‌هایی نظیر جامعه‌شناسی انقلاب، جامعه‌شناسی دین، جامعه‌شناسی توسعه، جامعه‌شناسی سیاسی و مسائل و آسیب‌های اجتماعی است. اما تحولِ معرفتی در علوم انسانی به موضع و راه‌حلی برمی‌‌گردد که در قبال معضلِ «بی‌طرفی در معرفت» اتخاذ...

مدرنیته فرایند و پروسه تحول فکری، فلسفی، علمی، صنعتی، سیاسی و اجتماعی است که بعد از رنسانس در غرب رخ داد. این پدیده دارای مولفههای خاصی است. پرسش اصلی این است که چه نسبتی بین این پدیده خا ص دنیای غرب و دین وجود دارد؟ آیا دین اسلام در تعارض با مدرنیته است، یا با آن سازگار است؟ آیا چالشهای بین دین و مدرنیته حلشدنی است؟ هدف این نوشتار بررسی فرایند مدرنیته و مولفههای آن و تعیین نسبت آن با دین است. ...

با بررسی الهیات یهود، قبل و بعد از اسلام، تحولاتی که مسلمانان در میان علمای سنتی یهود پدید آوردند، نمایان می‌شود. «عقل‌گرایی» مشخصه بزرگی بود که بعد از اسلام در میان یهودیان شکل گرفت و این ویژگی به‌جز دوره کوتاهی و آن‌هم در میان تعداد معدودی همچون فیلون، هیچ سابقه یهودی ندارد؛ تا اینکه کلام اسلامی، بن‌مایه‌های این روش فکری را در یهودیت بنا نهاد و بزرگانی از یهودیت، مانند داوود مقمص و سعدیا گائو...

اگر چه مردمان مغرب زمین از روزگار باستان با نام زردشت و برخی از تعالیم او آشنا بوده‌اند اما مطالعات دانشگاهی دربارۀ تاریخ و فرهنگ زردشتی به آغاز سدۀ هجدهم میلادی باز می‌گردد. از آن زمان به بعد، به ویژه در سدۀ نوزدهم و با تحول عظیمی که در علم زبان‌شناسی پدید آمد، متون کهن زردشتی مورد مطالعه و بررسی علمی قرار گرفتند. اما قدمت دین زردشتی و قلت منابع کهن سبب شد معماهای زیادی در ارتباط با تاریخ اولی...

هدف این مقاله، بررسی روشهای مورد نیاز برای آموزش توانمندی دین پژوهشی به اساتید از دیدگاه اعضای هیات علمی دانشگاه اصفهان معرفی بوده است. این نوع پژوهش با ظرفیت خود می تواند روند پژوهش را متحول ساخته و در نهادینه سازی تحول و نوآوری در عرصه دین پژوهی نقشی اساسی ایفا نماید. این تحقیق از نوع کاربردی بوده و برای اجرای آن از روش توصیفی پیمایشی استفاده شده است. جامعه آماری شامل 503 عضو هیأت علمی در دان...

تمدن ایلام از لحاظ جغرافیایی، منطقه جنوب غرب ایران را شامل می‌شود. این تمدن در مدتهای مدید در برابر تهاجمات بی‌پایان ملل بین‌النهرین ایستادگی کرد و در نهایت به دست آشور بانیپال فرمانروای آشوری از بین رفت. در این مقاله سعی بر آنست تا با توجه به آثار و شواهد باستان‌شناختی که از این تمدن باقی مانده، به بررسی تاثیرات دین، در روند تحول هنر و فرهنگ ایلامی پرداخته شود و به نوعی حضور و سیطره دین در ذای...

ارزش‌های اجتماعی در جوامع انسانی تأثیر بسیار دارد و معیارهای فرهنگی هستند که مردم با توجه به آنها خوبی و بدی، زیبایی و جذابیت و مطلوبیت پدیده‌ها و اشخاص را ارزیابی می‌کنند. در این جستار تلاش کرده‌ایم تحول معیار ارزش‌های اجتماعی را در مدایح شاعران ایرانی ـ عربی و پارسی گوی ـ از قرن اول تا نیمه دوم قرن پنجم هجری نشان دهیم. به همین منظور با بررسی مدایح این دوره، معیار ارزش‌های اجتماعی را دسته بندی...