ضرورت فراگیری اسلام توسّط تازه مسلمانان ایرانی منجر به پیدایش نهادهاییآموزشی مانند مسجد، کُتّاب و مدرسه گردید. نخستین مدارس شناخته شده درشهرهای خراسان و ماوراءالنهر که در فاصلۀ سده های چهارم تا ششم هجری پیوستگی« مدرسه » فرهنگی غیر قابل انکاری با هم داشتند، پدید آمدند. با توجّه به اهمیّتبه عنوان کانون آموزش عالی در تمدن اسلامی، تحقیقات متعدّدی پیرامون آن صورتگرفته است. گرچه در این آثار بسیاری از مدارس...

متن حاضر تحقیقی است از تنها نسخه مخلوط ارجوزه نسبتاً مفصلی در صنعت تسفیر ( صحافی ) که احتمالاً در سده نهم هجری تصنیف شده و دارالکتب قاهره نگهداری می شود. این ارجوزه از حیث اشتمال بر مبانی این صنعت و واژه شناسی فنی اختصاصی آن درخور توجه است . تحقیق و نشر چنین نسخه ای منحصر به فرد در مجله مخلوطات خاورمیانه با دقت زائد الوصفی که آدم گسک در آن به کار بسته است . مجله مقالات و بررسیها را بر آن داشت تا ...

احوال عرفانی یکی از مباحث مهم و مشروح عرفان و تصوّف اسلامی، به شمار می‌آید. سالک در مسیر سلوک خود برای وصول به کمال، باید نفس را از هواهای نفسانی پاک کند، بدین منظور کسب مقامات عرفانی باعث صاف شدن اندرون سالک می‌گردد و در نتیجه او آمادگی و شایستگی کامل پیدا می‌کند تا احوال عرفانی بر او وارد شود. «قرب» یکی از مهم‌ترین احوال عرفانی است که علاوه بر جایگاه والای آن در قرآن کریم، از اهمیت و ارزش بسیا...

Probably the stream called Asceticism (later named Sufism and Mysticism) can be regarded as the most everlasting and permanent course which paved its way at some Muslems’ ideology with a few changes since the advent of Islam. It seems that asceticism, after Fiqh and Quranic works, has been written about more than any other areas. The style and the formal structure of mystical writings have cons...

آسمـان همواره جایــگاه ویـژه‌ای در باورهای کهــن و دینـی ایـران داشتـه و تجلـی قــداسـت و پاکــی بوده است. ایــن مقالـه بر آن است تا نشان دهد این جایـگاه تا چـه اندازه در نـگارگـری ایرانــی متجلـی شده و توانسته است نقـش معنـایـی ایفـا کنـد. یا با توجه به موضوع داستــان نـگاره‌ها به کمک بیـان معنا آید. همچنیـن شکل آسمـان در دوره‌های مختلـف دستخـوش چــه تغییراتـی شـده است. در این مقاله سعی شده ن...

قوم عرب از دیرباز به مقوله «نسب» به دلیل اثبات هویت و تفاخرات قبیله­ای توجه خاصی داشت. با ظهور اسلام و تأکید آن بر هویت و مساوات همه انسان­ها، به‌طور موقت از این توجه کاسته شد؛ اما بعد از رحلت پیامبر(ص) بنا بر عواملی ‌چون تمرکز قدرت، توسعه قلمرو حاکمیت و... به تدریج انگیزه­های جدیدی برای توجه به نسب پدید آمد و انساب­نگاری یکی از گونه­های مهم در تاریخ­نگاری دوره اسلامی گردید. در شرایطی که هدف اص...

خط نستعلیق از حدود قرن دهم هجری قمری تا به امروز مرسوم ترین خط خوش در میان ایرانیان است. روایات سنتی، واضع نستعلیق را میرعلی تبریزی از خوشنویسان زمان امیر تیمور دانسته اند. اما مطالعات بیشتر نشان می دهد که این خط چندین دهه قبل از زمان حیات میرعلی تبریزی شکل گرفته است. خط نستعلیق از بدو تکوین، یعنی نیمة دوم قرن هشتم هجری، مکاتب متعدّد و مختلفی را در ایران و سایر ملل اسلامی چون هند، پاکستان، افغان...

این پژوهش در پی بررسی تحولات معجزه نگاری پیامبر(ص) از ابتدا پیدایی آن تا سده ششم هجری است. از این پس با منطق اکتشافی از متن روایات و با بهره گیری ازروش های کمی در بین هریک از کتاب های سده اول تا سده ششم هجری، طیفی ترسیم می شود تا فراوانی سنجی و یا فرایند تمرکز و پراکندگی حاکم بر تعداد وانواع معجزات پیامبر(ص) را به خوبی نمایان کند. نتایج بررسی معجزات ارائه شده در کتاب های سده اول تا سده ششم هج...