بینامتنیت مبتنی بر این اندیشه است که متن، نظامی بسنده و مستقل نیست، بلکه پیوندی دو سویه و تنگاتنگ با سایر متون دارد، حتی می‌توان ادعا کرد که در یک متن مشخص مکالمه‌ای مستمر میان آن متن و متون دیگر وجود دارد. این متون ممکن است ادبی یا غیر ادبی باشند، هم‌عصر همان متن باشند یا به سده‌های پیشین تعلق داشته باشند. رویکرد بیش‌متنیت ژرار ژنت عبارتست از بررسی رابطة میان دو متن ادبی، به گونه‌ای که بیش‌متن...

میل به جاودانگی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های فکری بشر بوده و انسان همواره در مسیر یافتن راه حلیّ برای رهایی از مرگ، به داستان‌سرایی پرداخته که در قالب آثار هنری و ادبی فرهنگ‌های مختلف بشری قابل مشاهده است . بارزترین شخصیت اسطوره‌ای بین‌النهرین که در راه کشف معمای بی‌مرگی سفری را در پیش می‌گیرد «گیلگمش» معرفی شده. این روایت؛ توسط  مؤلفان و هنرمندان بسیاری بازنمود یافته است. از این میان بازآفرینی اد...

بینامتنیت را نخستین بار ژولیا کریستوا در مورد روابط میان متون به کار برد. پس از وی افرادی نیز به بررسی مباحث بینامتنی از دیدگاه‌های متفاوت پرداختند و مفهوم آن را تغییر دادند. یکی از این افراد ژرار ژنت است که گسترده تر و نظام یافته تر بدان پرداخت و روابط میان متنی را با تمام متغیرات آن مورد بررسی قرار داد و آن را ترامتنیت نامید. اسکندرنامههای منظوم که در شکل­گیری آن­ها مجموعه‌ای از «پیش متن»‌ها ...

آرمان امید، نمایشنامه نویس کامروای دهه پنجاه، سال هاست که سکوت کرده است. اما این سکوت، هرچند به سایه اش برده است، اما هرگز موجب نشده که او و آثار ارزشمندش به فراموشی سپرده شود. تدوین این پایان نامه که به نقد تکوینی سه نمایشنامه اش"کبودان و اسفندیار"، "زیتون" و "تذکره کنستانتینوپل") اختصاص دارد، دلیلی بر این ادّعا است. در این پژوهش، پس از ارائه شناخت نامه ای مجمل از آرمان امید و نیز معرفی تاریخ...

روابط بینامتنی از جمله‎ی مباحث نوین ادبی است که به کشف مناسبات معنایی، سبکی، جامعه‌شناسانه، و سیر زمینه‌های شناختی و تحول آن‌ها در آثار ادبی می‌انجامد. طبق نظریه‎ی بینامتنیت هیچ متنی آزاد از متون دیگر نیست؛ متون با یکدیگر مناسباتی دارند و هر متنی با متن قبل و بعد از خود مرتبط است. موضوع مقاله‎ی پیش رو، بررسی روابط بینامتنی غزل‌های حافظ و هوشنگ ابتهاج (سایه) است. از میان شاعران غزل‌سرای معاصر هو...

ظروف آبی و سفید از بارزترین ظروف دوره صفویه اند که به دنبال برگرفتگی از ظروف آبی و سفید چین به وجود آمده اند. بیان هنری خاص این ظروف، آنها را متمایز ساخته است. این بیان شامل استفاده فراوان از پیش متنهای چینی است. اگر چه متن این ظروف در ارتباط با پیش متنهای بسیاری توسعه پیدا کرده است، اما عمده ترین تأثیر را پیش متنهای چینی و تجربه های ایرانی هنرمند صفویه گذاشته اند. از طرف دیگر در تکوین متن ظروف...

ژرار ژنت یکی از تأثیرگذارترین پژوهشگران در عرصۀ بینامتنیّت است. وی دامنۀ مطالعات کریستوا را گسترش داد و کوشش نمود تا هر رابطه­ای را که یک متن می تواند با دیگر متون داشته باشد، به طور نظام­مند مطالعه کند. نظریۀ بینامتنیت که دربارۀ روابط بین متون و تأثیر متون متأخّر از کتب متقدّم بحث می کند، از بحث های مهم ژنتی است. بر اساس این نظریه هیچ متنی متّکی به خود نبوده و به نحوی با متون پیش از خود ارتباط دار...

روایت ‌شاهنامه، شخصیت­ها و اندیشه­های خرد و کلانِ نهفته در بافتارِ آن در متونِ پس از این اثر، در ژانرهای گوناگون ادبی، متون تاریخی و دینی و مذهبیِ فارسیِ پس از فردوسی با رویکردهای گوناگون تداوم یافته است. ‌شاهنامه حضوری مستمر و معنادار در متن­های پس از خود داشته است. بازتاب این اثر در تمام ژانرهای ادبی و حتی غیرادبی فارسی دیده می­شود. یکی از راه­های درک متنی به وسعت، حجم و درازای ع...

ایران سرزمین متکثری است که تنوع و تفاوت‌های سرزمینی، فرهنگی و هویتی آن از جمله ویژگی‌های بارز و شاخص آن بشمار می آید. با این وجود در ادوار تاریخی همواره با همه قبض و بسط‌های مقطعی، همگرایی خود را تحت عنوان یک واحد فرهنگی تعریف شده حفظ نموده بطوریکه برای این سرزمین تاریخ استقلالی مانند دیگر کشورهای منطقه، مکتوب و منظور نشده است. پرسش اصلی در مقوله پایداری تاریخی یک جمع متکثر با فرهنگها، زبان‌ها،...

بررسی چگونگی روابط میان یک متن با متن/متن­های دیگر از مباحثی است که در حوزه نقد، از جمله ادبیات تطبیقی قرار می­گیرد. متن­های آستانه­ای از بخش­های ترامتنیت به حساب می­آیند و مناسبات درون و بیرون متن را تبیین می­کنند.           «متن­های آستانه­ای» از اصطلاحاتی است که از دل مناظره­ها در محافل ادبی فرمالیست­ها، ساختارگراها و بینامتنی­ها بر آمد و با عنوان پیرامتن­(ها) [paratext(s)] نیز شناخته می­شود...