در دانش تصحیح متون، هرچه اقدم نسخ به زمان زندگی مؤلف نزدیک تر باشد، به شرط رعایت قواعد تصحیح علمی، استواری متن تصحیحی بیش تر است. متأسفانه از بسیاری از متون ارزش مند زبان فارسی نسخه ای کهن باقی نمانده است. در چنین حالی، متون واسطه ای (تذکره ها، جنگ ها، مجموعه ها، و سایر متون نظم و نثر)، که بخشی از متن مورد نظر را تضمین کرده باشند، نقش مهمی در یافتن صورت درست ضبط کلمات ایفا می کنند. در پژوهش حاض...

دستور و مباحث دستوری وسعتی بی‌انتها دارد. زبان اعم از گفتاری و نوشتاری پایدار نیست و همچون بسیاری از پدیده‌ها دستخوش تحول و دگرگونی می‌شود. در مسیر پویایی زبان واژگان، حروف، فعل‌ها و آنچه به زبان مربوط است، گاه فراموش می‌شوند و گاه تغییر می‌کنند، و همین رخداد شناخت زبان و دستور زبان را مشکل ساخته است. شناخت فرایندها و دگرگونی‌های دستوری از گذشته تا به امروز سبب می‌شود تا به درک و دریافت بهتر و ...

ترسل یا شیوه نامه‌نگاری از گونه‌های مهم ادبیات منثور است که در دوره صفوی شکوه و رونقی تازه می یابد و آثار متعددی هم در این باره تألیف شده است. از این میان، نامه نامی اثر خواندمیر متوفی قرن دهم، دارای اهمیت والایی است و با این حال در بین متون سبک منشیانه کمتر به آن پرداخته شده است. این اثر مجموعه ای است از مراسلات و منشآت که آن ها را خواندمیر به عنوان دستور کتابت و انشا برای منشیان و مترسلان، از...

میرزا حبیب اصفهانی (1312/1311-1251هـ .ق) در ترجمۀ سرگذشت حاجی بابای اصفهانی، میراث نویسندگی سنتی فارسی را به داستان نویسی جدید انتقال داده است. شیوۀ نگارش میرزا حبیب در این ترجمه -که متن های گوناگون در آن حضور دارند - به گونه ای است که گویی متن های گذشته در این آخرین شعلۀ نثر سنتی، با هم همنوایی بزرگی را بر پا کرده اند. در این میان آثار سعدی به ویژه گلستان، حضوری چشمگیرتر دارد. از این رو، نگارن...

یکی از گنجینه های متون فارسی، کتب تاریخی است. این آثار، میراث گران بهای نیاکان ماست. متون تاریخی علاوه بر آگاهی هایی که در زمینه تاریخ و وقایع گذشته به ما می دهند، شیوه های نثر نویسی و ویژگی های زبانی متون را در ادوار پیشین به ما می نمایند. تاریخی مسعود نیک پی کتابی است از قرن 8 هجری قمری که درباره تاریخ حیات بشر از ابتدای خلقت آدم تا پایان دوره چنگیزخان تدوین شده است. نسخه خطی این کتاب در دست ...

کارکرد بینامتنی متون عربی در نثر مرزبان نامه چکیده در دهه‏های اخیر گرایش‏های مختلفی در نقد ادبیّات در غرب رواج یافت، که ساختار نقد قدیم را متحوّل کرد و منجر به پیدایش نظریات مختلفی در این زمینه گردید. یکی از این نظریات که در اواخر دهه‏ی شصت مطرح شد، نظریه ی بینامتنی است. این نظریه زاییده‏ی افکار و نظریات گوناگونی است که زبان شناسان، ساختارگرایان و صورت گرایان ارائه داده‏اند،و به ارتباط و تعامل ...

آنتوان برمن نظریه­پرداز حوزۀ مطالعات ترجمه بر آن است که در ترجمه به‌خصوص ترجمۀ نثر اتفاقاتی می‌افتد که می­توان آن‌ها را در 13 عنوان جای داد. به اعتقاد وی، با روش تحلیل منفی می­توان این 13 مورد را در متون ترجمه شده مورد بررسی قرار داد. این پژوهش قصد دارد با پیاده کردن این نظریه روی دو ترجمه از رمان بوف کور نوشتۀ صادق هدایت که توسط الدسوقی و عدس به عربی ترجمه شده­اند، نشان دهد که این نظریه را می­...

یکی از مشکلات متون نظم و نثر ادب فارسی صفت‏های نسبی و علائم آن است که غالب مطالعه‏کنندگان و مدرّسان متون فارسی تصوّر می‏کنند که آن‏ها را می‏دانند و بر آن‏ها تسلّط دارند، غافل از این‏که پسوندهای صفت نسبی‏ساز متعدّد و راه و رسم ساختن صفت و اسم و قید در آن‏ها مختلف و سرگردان‏کننده است. در این مقاله قدم‏های اولیّه در شناخت این قسمت از دستور زبان فارسی برداشته شده و بخشی از این پسوندها به‏نظر خوانندگان ر...

ادبیات عامیانه، در نقد ادبی جایگاه ویژه­ای دارد و بررسی آن، دستاوردهای قابل توجهی در عرصۀ مطالعات زبانی، ادبی و محتوایی ازجمله اطلاعات تاریخی، فرهنگی و جامعه­شناختی دارد. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی بر اساس مطالعه و بررسی بیست افسانۀ منثور مکتوب عامیانه و استخراج شواهد از این متون، برآن است که ویژگی­های نثر آن­ها را بررسی کند. با مطالعۀ این افسانه­ها به این نتیجه می­رسیم که ویژگی­هایی که در ...

رسانگی و انتقال پیام، اصلی­‌ترین کارکرد نثر، به‌ویژه نثر تاریخی است؛ به همین سبب در آن باید از شگردهای بلاغی که دستیابی به این هدف را به تعویق می­‌اندازد، کمتر استفاده شود؛ امّا ازآن‌­رو که در ادبیّات فارسی، شعر وجه غالب ادبی به‌شمارمی­‌رود و نثر تحت‌تأثیر آن قرار گرفته است، به‌‌ناچار از شگردهای مختلف ادبی که خاصّ شعر هستند، نیز بهره جسته است. حتّی نثر تاریخی که وظیفۀ آن گزارش مستقیم تاریخ بدون دخا...