سفرنامه نویسی یکی از فنون ادبی است. سفرنامه نویسان مغرب و اندلس در نگارش، گردآوری و تدوین سفرنامه هایشان، ویژگی هایی خاص و مشترک دارند و خصلت بارز آن ها توجّه و نگارش سفرنامه های ادبی است. یکی از این سفرنامه نویسان، ابو عبدالله عبدری صاحب «الرحلّه المغربیه» در قرن هفتم هجری می باشد. از دلایل سفر وی ادا کردن فریضه حج، کسب دانش از بزرگان و تجارت بوده است. سفرنامه وی شامل توصیف احوال مردم، مکان ها، ...

تا نیمه اول قرن دوم هجری، اغلب جغرافیانویسان را لغت­شناسانی تشکیل می­دادند که به ذکر انوار و فضایل تاریخی و جغرافیایی می­پرداختند. گسترش قلمرو اسلامی و آشنایی با ملل دیگر روند "جغرافیای فضیلت شمار" را به سمت "جغرافیای توصیفی" تا هجوم مغول سوق داد. در تألیفاتی که به جغرافیای توصیفی می­پرداختند، موضوعاتی همچون مسالک، راه  هایی که به خانه خدا ختم می­گردید، تعیین جهت قبله، جغرافیای طبیعی و آب و هوا...

سمرقند ازلحاظ جغرافی در جنوب سغد قرار داشته است. این شهر که همواره مرکز آباد این اقلیم به‌شمار می‌رفته، تدریجاً به ترقی و تعالی رسیده و باعث پیدایش اصطلاح «سغد سمرقند» شده است. در ابتدای عصرهای میانه، مقام این شهر ازلحاظ سیاسی و اقتصادی خیلی بالا رفت. تاریخ بیانگر آن است که سمرقند نیز همچون دیگر شهر‌های نیمه‌مستقل، مورد حملة عرب‌ها واقع شد و طبری از داستان چگونگی ضبط شهر و تدبیراندیشی‌های قتیبه ...

اقتصاد ایران در دوره ی ساسانی مانند دوره های دیگر تاریخ ایران بر اساس دو عامل اصلی کشاورزی و تجارت قرار داشته است. گمان عموم بر این است که کشاورزی بیشتر در دو ایالت بین النهرین و خوزستان و تجارت بر اساس راه های زمینی شرقی-غربی جاده ی ابریشم صورت می گرفته و نواحی دیگر چندان اهمیتی نداشته اند. هدف اصلی این پایان نامه نشان دادن جایگاه شهرهای جنوبی و حاشیه ی خلیج فارس در اقتصاد حکومت ساسانیان است. ...

این مسئله که چگونه اندیشۀ مورّخان شیراز از سقوط ایلخانان تا پایان دورۀ تیموریان به انعکاس ویژگی های مهم اندیشة دینی ـ سیاسی یعنی اندیشۀ دینی (خلافت‎محوری) و اندیشۀ سرزمینی (ایران‎مداری) در پرتو متون تاریخ‎نگارانه پرداخته‎اند، محور مقالۀ حاضر را تشکیل‎می‎دهد. روش پژوهش مناسب در ارتباط با مسئلۀ فوق عبارت از تحلیل معناکاوانه از درون گزاره‎های تاریخی موجود در منابع تاریخ‎نگاری است. دستاورد نهایی در ...

اطلاعات نگاشته شده در منابع جغرافیای تاریخی به دلیل سوگیری کمتر، حائز اهمیت است. دسته‌ی عظیمی از این داده‌ها در مورد فرق شیعه است که با رویکرد میدانی و تجربی از سوی جغرافی‌نویسان مسلمان به نگارش درآمده است. در این پژوهش براساس روش توصیفی ـ تحلیلی و با رویکرد تاریخ اجتماعی جایگاه فرق شیعه از دیدگاه جغرافی­نگاران مورد بررسی قرار می­گیرد و گفتمان حاکم بر جغرافیای تاریخی این داده‌ها استخراج و دسته­...

خلیج فارس از سپیده دم تاریخ از پیدایش تمدن های درخشان بین النهرین و شاهنشاهی آریایی مادها، هخامنشی، پارت از دیدگاه اقتصادی اهمیت فراوانی داشته است. آثار باستانی مکشوف در تمدن های ماقبل تاریخ ایران نیز نشان می دهد که خلیج فارس و دریای عمان در روابط تجاری و تبادلات بازرگانی بین شهرها و زیست گاه های کهن ایران با جنوب شرق آسیا، اروپا و آفریقا نقش داشته است. خلیج فارس به عنوان یک شاهراه بزرگ تجاری ا...

با توجه به اشاره ی منابع جغرافیایی و تاریخی در دوره های مختلف از موقعیت جغرافیایی شهر اصفهان در مرکز عراق عجم و مرکز جغرافیایی ایران، این موضوع به ذهن متبادر می شود که این شهر می بایستی از اهمیت زیادی برخوردار باشد. نیز وجود زاینده رود و به طبع آن آب و هوای مطلوب و قرارگیری اصفهان به لحاظ موقعیت خاص در مسیرهای ارتباطی مهم کشور در دوران مختلف تاریخی، این اهمیت را دوچندان می نماید. آن گونه که از...

کتاب «راه و رباط» به قلم مرحوم دکتر کریم پیرنیا و کرامت الله افسر در سال 1370 توسط سازمان میراث فرهنگی و انتشارات آرمین به چاپ رسید. مرحوم پیرنیا در این کتاب با روش مرسوم خود نگاهی تاریخی- فرهنگی به سیر پیدایش و تکامل راه و راهداری در پهنه سرزمین ایران داشته است. کتاب، سیر راهداری در ایران را به دو سرفصلِ «پیش از اسلام» و «پس از اسلام» تقسیم کرده و در قالب این دو سرفصل به بررسی تاریخی وضعیت راه ...

در فاصله قرن های دوم تا چهارم هجری, سیر و سفر در میان مسلمانان, رواج بسیاری یافت. فریضه حج و کنجکاوی علمی, از جمله انگیزه های آنان برای جهانگردی و سیر در آفاق بود. در این نوشتار سعی شده است تا با کندوکاو در نخستین منابع جغرافیایی اسلامی, توصیفی اجمالی از مهم ترین سفرهای جغرافیادانان و سفیران مسلمان, به دست داده شود.