خوان دلاکروث (1542-1591م) خالق چهار اثر عرفانی ارزنده است که ادبیات درخشان آن‌ها با بهره‌گیری از نمادهای الهیات سلبی، نگارش تمثیل‌گونه به پیروی از روش کتاب مقدس و رمزگشایی از زبان مجازی آن، در کنار به کارگیری عالی‌ترین مفاهیم عرفانی به شیوه‌ای روان و قابل فهم و درعین حال مدوّن که هم‌چون پلکانی سالکان طریق را به سوی اعلی مرتبه کمال می‌رساند، آثار وی را تا سطح شاهکارهایی کم‌نظیر پیش‌برده است. در ح...

از انواع اسطوره‏ها، اسطوره «یاد و فراموشی» ست که نمونه‏های فراوانی از آن را می‏توان در میان اقوام و قبایل و تمدّن‏های مختلف یافت. «میرچا الیاده» دین‏پژوه رومانیایی در مقالاتی به تبیین این اسطوره پرداخت و نمونه‏هایی از آن را در میان یونانیان، هندوان، گنوسیان و مانویان معرّفی کرد. «سرود مروارید» که اثری گنوسی‏ست، نمونه عالی...

در این مقاله به نمادهای قدسی نباتات اعم از رستاخیز آیینی نباتات، وحدت وجود و بازگشت به اصلی واحد، باورهای دینی و عامیانه درباره درختان و جنبه های قداست گیاه در مثنوی مولوی پرداخته ایم.

یکی از جنبه های بلاغی و زیبایی شناسان? اشعار محمد علی صائب تبریزی (وفات1080) تصویر و تخیّل قوی اوست. ذهن خلاّق و مبتکر صائب در عرص? تصویر گری و صورت آفرینی، تخیّل و الهام را با هنرنمایی های کلامی از قبیل تشبیه و استعاره و مجاز و کنایه و انسان وارگی چنان درهم آمیخته، که حالات عاطفی و نفسانی و برهان سازیهای دشوار ذهن خود را غالبا در چارچوب صورت ها و ایماژهای خیالی تصویر ساز جلوه گر ساخته است.در حوز?...

عنوان این مقاله «مختصری از امثال و تمثیلات مشترک در مثنوی و ولدنامه» است. ولدنامه، اثری است که در قالب مثنوی سروده شده است. این منظومه به تقلید از مثنوی مولوی در تفسیر دقایق عرفانی و اخلاقی همراه با تمثیلات دلکش است، که سلطان ولد تصویری درست از زندگی جسمانی و روحانی مولانا و حالات و مقامات مریدان و مصاحبان او را منعکس می‌کند. از مقایسه مثنوی معنوی با ولدنامه، چنین استنباط می‌شود که شاید سلطان و...

صعود، یکی از بن­مایه­های بنیادین در هستی­شناسی نوع انسان محسوب می­شود که گاه با اسطورة بازگشت تلفیق و همپوشانی پیدا می­کند. میل به بر رفتن از دنیای زمانمند و مکانمند و از دنیایی که بر اساس تضادها بنیان نهاده شده است به سوی آرمان­شهر بی­کرانه و بی­سو، همواره آرزوی دیرین انسان بوده که در ناخودآگاه او تحکیم شده است. این میل در اشعار مولوی، بویژه در دیوان کبیر با به کارگیری تصاویر، نمادها و مفاهیم ...

ادبیات تطبیقی می‌کوشد تا وجوه اشتراک و شباهت اقوام و ملل و زبان‌های مختلف را پدیدار سازد. از جمله فلسفه زندگی و عرفان عمومی و همسان و مختلف آن‌ها را که اغلب زبانی تمثیلی، رمزی و نمادین دارد نشان می‌دهد. کشف این شباهت‌ها کمکی است به انسان برای ساختن جامعه جهانی همراه با همسویی اندیشه‌ها و همگرایی بیش‌تر. داستان‌های تمثیلی پرندگان و تشبیه روح به پرنده از جمله موارد تشابه میان ملت‌هاست. ابن سی...

امروزه استفاده از علم نوین روان­شناسی در عرصه­ی ادبیات فارسی و در تحلیل عوالم درونی متون کلاسیک و معاصر، توانسته است راه­های تازه­ای پیش روی پژوهشگران و منتقدان قرار دهد. بر همین اساس، ساختار کلّی این مقاله مطابق رویکرد فوق شکل گرفته و دو هدف عمده را دنبال می­کند. اوّل کشف و شناسایی ویژگی­های بارز شخصیت افراد سالم (خودشکوفا) بر اساس نظریه­ی انسان­گراها و دوم بررسی رویکرد تمثیلی صائب در بیان این و...

حیوانات با ایفای نقش تمثیلی و نمادین جدای از اینکه، موجب غنای محتوا و جذابیّت حکایت‌ها می‌شوند، شاعران و نویسندگان متون نظم و نثر از رویکرد تمثیلی نقش آنها، بیشتر برای تحقق اهداف اخلاقی، تعلیمی، اجتماعی و سیاسی سود می‌جویند. در این حکایت‌ها بیشتر از مصلحت اندیشی، حزم، مکر اندیشی، حرص و طمع، ترک هوی و هوس، تدبیر و عمل در کارها سخن می‌رود. در این مقاله، ملاک انتخاب حکایت‌ها حضور شخصیّت‌های حیوانی ف...

دو منظومة روایی «سگ‌ها و گرگ‌ها» اخوان ثالث و «الطیور» امل دنقل منظومه‌هایی تمثیلی هستند؛ تمثیلی از جامعه‌ای که برخی علی‌رغم نابسامانی‌های موجود، سکوت پیشه کرده و برای تکه استخوانی، دم می‌جنبانند و در عوض آزادگانی هستند که سرما و گرسنگی و آوارگی را تحمّل می‌کنند؛ زیرا به آزادگی ایمان دارند و نمی­خواهند زیر یوغ اربابان بروند. اگر در دو قطعة شعری- روایی نامبرده دقیق شویم، می‌توانیم به کنه این معنی...