از دیرباز شعرا و نویسندگان به شیوه های مختلف اشعار خود را با آیات و احادیث زینت داده اند؛ به گونه ای که این شیوه ها در دواوینمختلف وجوه اشتراک و افتراق زیادی دارد. غرض از مقاله حاضر تبیین شیوه های تأثیرپذیری خاقانی از قرآن و حدیث است و یافتن این نکته که اصالت سبک خاقانی در تأثیرپذیری چیست؟ حاصل تحقیق نشان می دهد که خاقانی از شیوه های الهامی– بنیادی، گزاره ا، گزارشی از نوع ترجمه بسیار استفاده می...

سعدالدّین محمود شبستری، عارف و شاعر اوایل قرن هشتم، صاحب کتاب گرانقدر گلشن راز، علی­رغم کوتاه دامنی اثرش، به وفور از مضامین و آموزه­های قرآنی و روایی، تأثیر پذیرفته است. میزان آشنایی و احاطه­ی وی بر تعالیم وحیانی و کلام معصومین و بزرگان دین تا حدّی است که از این تعلیمات، به شیوه­های مختلف ادبی ( اقتباس، تضمین، تلمیح، تشبیه، تمثیل، تحلیل، اشاره و ...) سود برده است. این مقاله، کاوش و کوششی در جهت ش...

یکی ازمضامین تلمیح در ادبیات فارسی، داستان پیامبران است که به دلیل عبرت آموزی شان همواره مورد استفاده شاعران و نویسندگان قرار گرفته است. داستان یوسف نبی(ع) نیز چون دیگر انبیاءالهی، درادبیات فارسی نقشی سمبلیک و نمادین یافته است. نماد مضامینی چون، جمال، هجران، حسد و از همه مهمتر عشق. مولانا در آثار خود، به عناوین گوناگون از این داستان و وجوه گوناگونش بهره برده است، به خصوص در کلیات شمس که در می...

تصوف که در آغاز شامل مفاهیمی خشک و ریاضتهایی سخت بود، در قرن سوم با پذیرفتن «محبت» به عنوان یکی از ارکان محوری، رنگ عاشقانه پذیرفت. با ورود عرفان و تصوف به عرصه ادبیات، گروهی به تدوین اصول تصوف عابدانه در آثارشان می پردازند و عده ای آثاری سراسر عرفانی همراه با شور و شوق عاشقانه پدید می آورند. در این میان حافظ مبدع مکتبی است که از اصول عرفان عاشقانه به همراه نگاهی انتقادی به تصوف عابدانه شکل گرف...

پیشرفت و تجلی هر پدیده ایی با تجزیه و تحلیل و موشکافی مطالب و مسائل آن امکان پذیر و برعکس پسرفت آن با اهمال این امر است، ادبیات و موضوعات آن نیز از این قاعده مستثنا نیست چنانکه این موضوع در گذشته در میان مسلمانان و امروزه در میان جویندگان علوم مشهود است. یکی از موضوعات ادبیات، علوم بلاغی و از آن میان علم بیان و در مباحث علم بیان مبحث کنایه و تعریض است که برخی در گذشته و حال (و شاید آینده) این د...

جستجو در ختم الغرایب (تحفه العراقین) خاقانی و یافتن مایه های تلمیحی اشعار این حله گر سخن، کاری است سترگ که دانش پژوهی پرتلاش و فارغ بال می طلبید. اما عشق و علاقه حقیر به اشعار خاقانی و همچنین شوق تحقیق در ختم الغرایب به بنده جرات بخشید که گستاخ وار در این میدان وارد شده و گویی بزند. به نظر می رسد تلمیح مانند بسیاری از اجزای دیگر شیوه بیان شعر و نثر فارسی نیاز به پژوهش های بنیادی تری برای تعریف ...

کمدی از لحاظ تاریخی به عنوان دومین شکل دراماتیک یافته در کنار تراژدی به رسمیت شناخته شد و همواره در طول تاریخ نمایش، مورد توجه هنرمندان و نظریه پردازان قرار گرفت. شاید دیگر باید دست ازتعریف کمدی در یک سطح ژنریک برداریم، ودرعوض آن را چون مجموعه ای از درونمایه های تعدیل شده، سنت ها،و جلوه های کما بیش مرتبط در نظر بگیریم، که به منظور ایجاد خنده و با هدف بسط فهم و ادراک و به شکلی هنری و ادبی ارائه ...

تلمیح آرایه ای است که در سراسر جغرافیای ادبیات ایران اعم از شعر و نثر انعکاس گسترده ای دارد و همواره برای علاقمندان پلی ارتباطی میان حال و گذشته بوده در ضمن به سان آیینه ای است که خوانندگان، گذشته ی غبارآلود خاطرات مه گرفته شان را در آن می بیند. ناصر خسرو شاعری است که اعتقادات دینی خود را در قالب نظم ریخته است برای شناخت بیش تر افکار و عقاید و اندیشه های او گشودن رمز و راز داستان ها و شخصیت ها...

اثبات همنوائی روح قرآن و نهج البلاغه، می تواند کاستی-هائی که در سلسله ی اسناد این کتاب وجود دارد، را برطرف کند. در این مقاله از دیدگاه متن شناختی و عرضه-ی متون این کتاب شریف به قرآن، سعی شده است تا همنوائی روح قرآن و نهج البلاغه ثابت شود. هدف از این بررسی آن است که روشن سازد، امام علی7 در بیانات و کلمات خود که در قالب نهج البلاغه در اختیار ماست به چه شکل هائی از آیات قرآن کریم استفاده کرده است....