هنر در فرهنگ های سنتی و دینی و آیینی، بستر مناسبی برای تجلی مضامین عرفانی، معنوی و روایی است، لذا می توان از طریق پژوهش در این قبیل آثار هنری، علاوه بر کشف معانی نمادین به دریافت محتوای رمزی اشاره ای آنها نیز نایل شد. بیان نمادین در رقص های آیینی یکی از مهم ترین شاخه های هنری است که می تواند، به مثابة مطالعاتی جامعه شناختی، دینی، عرفانی و اعتقادی و به طور کلی تحت عنوان مطالعات فرهنگی، خصوصیات ز...

فیض کاشانی و محقق سبزواری با طرح نه‌چندان صریح حلیت نفسی غنا در عصر گسترش تصوف شیعی به‌‌تأثر از صوفیان سنی و به‌ویژه ابوحامد غزالی به طلایه‌داری صوفیۀ عامی‌مذهب متهم شده‌اند. به باور مخالفان، طرح مسئلۀ حلیت غنا ازسوی فیض و محقق، راهبردی زیرکانه در حجیت‌بخشی به وجد و سماع صوفیانه بوده است. باوجوداین، با تطبیق نظریات فیض کاشانی، محقق سبزواری و غزالی درمی‌یابیم که هدف نهایی غزالی از طرح مسئلۀ حلیت...

 عرفا همواره به قرآن به عنوان سرچشمة اصیل و ناب عرفان اسلامی توجه داشته‌اند و بنای تمام مراحل و منازل سلوک را بر آن استوار کرده‌اند. علی رغم وضوح این موضوع که بنیاد زندگی، تفکّر و سیر استکمالی عرفا بر قرآن استوار است؛ اما برای تبیین نحوۀ نگرش عرفا به قرآن لازم است که دیدگاه‌ها و اقوال عرفا در باب قرآن بدقت بررسی و تحلیل شود. یکی از نکات مهم در متون عرفانی، توجه ویژۀ عرفا به تمثیل و استشهاد به آی...

نشانه شناسی لایه ای رویکردی نظری است در تحلیل متن که می توتند در حوزه مطالعاتی نشانه شناسی کاربردی بسیار کار آمد باشد و به تحلیل متن در دل شبکه ای از لایه های دخیل می پردازد.متنی که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است آئین سماع در مکتب مولوی می باشد که وجه تمایز این مکتب از دیگر سلسله های متصوفه است.که در این پژوهش پس از شرح آداب این آئین عوامل موثر در آن با استفاده از نشانه شناسی لایه ای به...

In cognitive approaches, many concepts such as time, quantity, states, changes, actions, causes, purposes and moods are examined and conceived in terms of metaphors. In delineating different aspects of Samā΄, Ahmad-e Jām in his Ons al-tālebīn draws on different conceptual metaphors such as SAMĀ΄ IS FOOD AND DRINKS, SAMĀ΄ IS A HUMAN BEING, and SAMĀ΄ IS HEALTH AND DISEASE. To elaborate on Ahmad-e...

ماده و ابزار اصلی در مطالعات ادبی- عرفانی را زبان تشکیل می دهد؛ بدین سبب، علم زبان شناسی بیش از هر دانش دیگری می تواند رهیافت های کاربردی را در این زمینه به ادبیات عرضه کند و حاصل این مطالعات، درعین استفاده متقابل این دو رشته از یکدیگر، شکل گیری حوزه ای بینارشته ای باعنوان زبان شناسی ادبی- عرفانی است. یکی از نظریات کاربردی در این میان، نظریه مربوط به پیش انگاشت ها و انگاره های زبانی است که با ب...

از میان نقش‌ها و آثار مینیاتوری که در جای‌جای مکان‌های تاریخی نقش بسته می‌توان تا حدّی با فرهنگ کهن و آداب و رسوم باستان ایران آشنا شد. در میان این نقش‌ها مجلس‌های بزم نیز جلوه‌نمایی می‌کند، مجالسی که در آن شاهد رقص‌هایی نیز هستیم. این مقاله برآن است تا جنبه‌های گوناگون این رقص‌‌ها بررسی شود و در ادامه به سماع که رقص صوفیان بحساب می‌رود، پرداخته می‌شود. این دو گونه رقص در طول تاریخ مفاهیمی داشت...

«تصوف» و «قلندریه» از جریان های مهم و تأثیرگذار بر فرهنگ و هنر ایران بوده است. خلق شاهکارهایی ادبی نظیر «تذکره الاولیا»، «اسرار التوحید»، «مقالات شمس»، «کلیات شمس»، «مثنوی معنوی» و... توسط صوفیان نشان از جایگاه سترگ آنان در ادبیات و فرهنگ فارسی است. صوفیان همچنین به سبب اجرای «سماع» در آیین های خود حافظ موسیقی و رقص نیز بودند، با این توضیح که آنان دارای پایگاهی دینی- اجتماعی در نزد عوام بوده ...

یکی از مهم ترین عناصر مورد بحث در تاریخ تصوّف و عرفان اسلامی، موسیقی و سماع است که از بدو شکل گیری این نهضت تا دوران شکوفایی و در نهایت، ساختار کنونی آن، موضوع موسیقی، سماع و رابطة آن با سلوک معنوی بوده است که مورد تحلیل و بررسی و نقد واقع شده و به صورت گسترده ای در ترازوی امر و نهی، تأیید و تکذیب و نیز انفعال قرار گرفته است. در این میان، مولوی با رویکردی نزدیک به اصحاب سکر و با خوانشی مؤیّدانه و...