0

پژوهش حاضرباهدف بررسی ایستادگی مردم شهرهای شرقی ایران در برابر ایلغار مغول در شهرهای خراسان و ماوراءالنهر، انجام گرفته است. سوال محوری این مقاله چگونگی مقاومت مردم شهرهای شرق ایران در برابر ایلغار مغول و عوامل موثر بر روند این ایستادگی هاست؟ بدین منظور ابتدا با طرحی مختصر از جغرافیای تاریخی هر یک از نواحی به منظور شناخت استعداد طبیعی و انسانی مناطق شرقی به بیان مقاومت مردم این شهرها در جریان ای...

مقامه­نویسی در نثر فارسی، نخستین­بار با مقامات قاضی حمیدالدّین بلخی در قرن ششم و به تقلید از اسلوب نگارش مقامه­نویسی عربی، پدید آمد. این کتاب که در همان عصر مؤلّف با اقبال و توجّه فراوان روبه­رو شد، از سوی مترسّلان و نثرنویسان بسیاری مستقیم و غیرمستقیم نیز مورد تقلید قرار گرفت. چنین به نظر می­رسد که سعدی، نیز با تألیف «گلستان» که نثر آن از نظر نوع انشا و اسلوب نگارش به مقامه شباهت دارد، در نگارش اث...

بی‌شک مقامه از جمله فنونی است که ریشه در تاریخ کهن ادب عربی دارد و از بدو ظهور تا به امروز نویسندگان و کاتبانی نامور و شهیر در این فن ظاهر شده وقدرت و مهارت خود را در این زمینه به نمایش گذاشته‌اند. از جملة این نویسندگان می‌توان به حریری(446 - 516) و سیوطی (849-911) اشاره کرد. حریری در این فن پنجاه مقامه و سیوطی سی مقامه از خود به یادگار گذاشته‌اند. با وجود اینکه موضوع نهایی کل مقامات حریری به...

آثار منثور عرفانی بخش عظیمی از متون ادب فارسی را به خود اختصاص داده و درخشان تر از آثار منظوم عرفانی به تعلیم و تربیت جویندگان معرفت پرداخته و در طول بیش از هزار سال برجسته ترین آثار ادبی را به یادگار نهاده و نقش عمده ای در اجتماع ایرانیان ایفا کرده است. از معروف ترین آثار نثر عرفانی هفتاد کتاب در سیزده نوع از این قرار در این جا مورد ارزیابی قرار گرفته است: 1- تفاسیر. 2- تذکره های عمومی. 3- ت...

عبدالقادر بن ابوصالح موسی جنگی دوست گیلانی(561 ق)، صوفی، عارف، واعظ، محدِّث، فقیه حنبلی، موسس طریقه ی قادریه است. تصوف وی مبتنی بر شریعت و همسو با عقاید احمد بن حنبل است. مهمترین استادان و مشایخ او در طریقت، حمّاد بن مسلم دبّاس و أبوسعد مخرّمی بوده اند و خرقه را از مخرّمی ستانده است. از مهمترین عقاید عرفانی او می توان به توحید، لزوم پیر و شیخ در طریقت، وظایف مرید و مراد، زهد، مجاهده با نفس، عزلت و خل...

حامدبن‌فضل‌اللّه جمالى دهلوی از شاعران، ادیبان و تذکره‌نویسان در اواخر قرن نهم و اوایل دهم ه.ق. است. وی با وجود اعتقاد به اهل تصوف، در زمرة مقربان امرا و سلاطین وقت نیز قرار داشت. به پیر خود سماءالدین اعتقادی راسخ داشت و سعی کرد در آثار به‌ جا مانده آنچه را از طریق سیر آفاق و انفس از پیر خود و سایر اهل سلوک دریافت و تجربه کرده‌است، بنمایاند. بدین جهت صبغة عرفانی در آثار او بسیار غالب است. در مطا...

خیر و شر و نسبت آن­ها با مبدأ هستی، و صدورشان از اصل واحد یا اصول دوگانه یا چندگانه مهم­ترین بحث در آموزه‌های مکاتب عرفانی است. تصوف و قبّالا نیز متأثر از آبشخورهای فکری خود دربارۀ وجود خیر و شر و نسبت آن ­دو با یکدیگر و نیز منشأ صدور آن­ها و اصالت یا نسبیت­شان در عالم دیدگاه­های ویژه‌ای دارند که نوشتار حاضر در صدد تبیین تطبیقی این دیدگاه‌ها است. صوفیه و قبالا خداوند را خیر محض می‌دانند و در عین...

سیمای امام علی(ع) در تألیفات صوفیه بازتاب یافته است و بر این اساس می‌توان متون تصوف را جزو منابع شناخت حضرت به‌شمار آورد. در این مقاله با تأکید بر چهار عامل تأثیرگذار در ذهنیت صوفیه نسبت به امام علی(ع)، کوشش شده است تا تصویر ایشان از حضرت بررسی شود. این چهار عامل عبارتند از: الف- اوصاف شخصیِ امام علی(ع) در روایات و احادیث مورد استفادة صوفیه که اغلب ماخوذ از منابع سنی هستند. ب- نسبت امام علی(ع) ب...