افلاطون واژۀ نماد را به صورت آشکار در مباحث فلسفی خود به‌کار نبرده است، اما با تدقیق در آثار وی بر اساس اصل حکایت‌گری نماد از امر نمادینه‌شده و نوع نگاه وی به هنر و اثر معرفتی آن، می‌توان به معنای نماد در تفکر فلسفی وی پی برد. اهمیت نظریۀ ایده که مرکز ثقل نظریه‌های هستی‌شناسی افلاطون است، در مفهوم‌شناسی نماد نقش محوری ایفا می‌کند، به‌طوری که رابطۀ نماد و امر نمادینه‌شده بر پایۀ رابطۀ سایه یا تص...

نمادها حاصل قرارداد و انتقال­دهندة مفاهیمی فراتر از لفظ خویش هستند. از این­رو مخاطب می­تواند با دیدن یک نماد گاه همة ایدئولوژی نهفته در پس آن را به خاطر آورد. از نویسندگانی که به نگارش متون نمادین و رمزگون اهتمام داشته­، «جبران خلیل جبران» نویسندة لبنانی است. یکی از آثار کوتاه وی داستانک «اللغة الأخری» از مجموعة «المجنون» است، که متنی کاملاً نمادین دارد. اشاره به نمادهای به‌کاررفته، بررسی معانی ...

اسطوره ی قهرمان از رایج ترین و بنیادی ترین اسطوره هایی است که در اندیشه ی ملل مختلف رشد یافته است. بشر از دیرباز در مسیر زندگی و رویارویی با مشکلات برون از تحمل، به قهرمانی نیاز پیدا می کرده که آرمان و آرزویش را در وجود او تجسم بخشد. قهرمانی که قادر باشد بر محدودیت های شخصی و بومی فائق آید و از آن گذر کند، کسی که از راه های شناخته و امن زندگی کناره بگیرد، به ندایی خاص، نه چندان رسا، پاسخ گوید و...

در خوانش نخست از هفتخان رستم و هفتخان اسفندیار که دو تجلّی از کهن الگوی آیینی باززایی(تولد مجدد) به شمار می روند، چنین به نظر می رسد که این دو بخش از شاهنامه، جز در خان سوم(مبارزه با اژدها) و خان چهارم(مبارزه با جادوگر)، کاملاً با یکدیگر متفاوتند؛ اما واکاوی مفاهیم نمادین مربوط به خانهای دو قهرمان اساطیری شاهنامه، گویای مطالب دیگری است. این دو سفر با هفت مرحله نمادین، اگرچه به لحاظ روساختی با یکد...

اژدها جانور افسانه‌ای بزرگی است که معمولاً به شکل سوسمار یا مار غول‌پیکر تصویر شده است. اژدها، افسانه‌ها و داستان‌های زیادی را در ادبیات و فرهنگ ایران به خود اختصاص داده است و نقش آن در بسیاری از آثار هنری دیده می‌شود. جدال اژدها با قهرمان و موجوداتی همچون شیر و سیمرغ از موضوعاتی است که بیش از همه در هنر ایران دیده می‌شود. در بیشتر این نقش‌ها، جنبه اهریمنی و دیوخوییِ اژدها مشاهده می‌شود. اژدها در...

نگارگری ایرانی هنری است که توانسته در گذرگاه زمان، راه و رسم به ترسیم کشیدن جمال را برپا دارد و بر روی بال های پرواز خیال نگارگر از جمال صوری به سوی جهان و اموری فراتر از آنچه مشهود در حواس ظاهری پنجگانه اش است، کشیده شود. جهانی که سهرودی ضمن اذعان به وجود آن تلاش نموده با دلایلی وجود آن را اثبات نماید و همه حکمای اسلام و ایران نیز به این بحث بازگشته و آن را بسط داده‌ و در حکم سرچشمه، از آبشخور...

رویکردهای پدیدارشناختی و پساساختارگرایی در حوزه معماری آخرین تلاش‌های قابل‌توجه برای تفسیر مفهوم «مکان» است. بااین‌حال، پدیدارشناسی، با تأکید بر طبیعت هستی‌شناسانه و ایستای مکان‌ها، در‌مطرح کردن جنبه‌های فرهنگیـ اجتماعی در ایجاد مکان‌ها با شکست مواجه شده است. از سوی دیگر، نسبیت پساساختارگرایی و زنجیره بی‌پایان...

نمادگرایی برای بیان مفاهیم در طی زمان‌ها و قرون شکل گرفته و در تفکرات و رؤیاهای نژادهای مختلف جای گرفته است و درفراسوی مرزهای ارتباطی جای دارد. نماد، اندیشه را برمی‌انگیزد و انسان را به گسترة اندیشه بدون گفتار رهنمون می‌کند. تاریخ نماد نشان می‌دهد که هر چیز می‌تواند ارزش نمادین پیدا کند، مانند مظاهر طبیعت (سنگ‌ها، گیاهان، جانوران، کوه‌ها و دره‌ها، خورشید و ماه، باد، آب، آتش) یا حتی اشکال مجرد (...

یکی از رویکردهای نقد معاصر، نقد کهن‌الگویی است که بر پایة اندیشه‌های کارل گوستاو یونگ، روان‌پزشک سوئیسی،‌ شکل‌ گرفته ‌است. کهن‌الگوها از عناصر مهم‌ روان‌شناختی هستند که‌ در ناخودآگاه جمعی بشر قرار گرفته‌اند. قصه‌ها و افسانه‌ها نیز به عنوان شاخه‌ای از ادبیات شفاهی، عناصر کهن‌الگویی فراوانی دارند. کهن‌الگوها انواع مختلفی دارند که یکی از شناخته‌‌شده‌ترین آن‌ها مادر مثالی است. کهن‌الگوی مادر مثالی ...