چکیده شاهنامه ی حکیم ابوالقاسم فردوسی، از مشهورترین میراث گران بهای ادب فارسی است. این اثر ارزشمند که روح جوان مردی و غیرت ملّی و دینی ایرانیان را مورد ستایش قرار می دهد، همواره مورد توجّه حکام ایرانی و بالتبع هنرمندان نگارگر درباری بوده است و داستان های آن، بیش از هر اثر ادبی دیگر در ایران به تصویر درآمده است. در میان داستان ها و روایات بسیارِ شاهنامه، داستان سیاوش، به دلیل دارا بودن ارزش های ...

باغ ایرانی به عنوان یکی از مهم‌ترین سبک‌های باغسازی و معماری منظر در جهان شناخته شده است. باغ‌های ایرانی در هند نشانگر بکارگیری شیوه استقرار سریع حکام گورکانی هند (بابر، همایون، اکبرشاه، جهانگیر، شاه جهان و...) بر هند است؛ همان شیوه‌ای که توسط تیمور و اعقاب او در سمرقند و هرات به عنوان الگوی تغییر روش زندگی از چادرنشینی به تشکیل دارالسلطنه و استقرار در پایتخت بکار گرفته شد. تفاوت‌هایی که در اق...

برای حلّ ابهامات متنی شاهنامه، از منابع متعدّدی استفاده شد ه است؛ نظیر متون تاریخی، متون اساطیری، فرهنگ­های لغت، متون حماسی و ... . امّا تاکنون به منابع تصویری به مثابه منبعی در شاهنامه­پژوهی توجه نشده است. مقصود از منابع تصویری، نگاره­های نسخ مصوّر شاهنامه است. این نگاره­ها بیشتر با رویکردی تزئینی و هنری بررسی شده و تاکنون از آن­ها به مثابه یک منبع پژوهشی استفاده نشده است. این جستار سعی دارد تا به...

شاهنامه فردوسی یکی از آثاری است که نگارگران ایرانی در تمامی ادوار به مصور کردن آن علاقه نشان داده اند. شاهد این مدعا تعداد زیادی شاهنامه است که که از دوره اسلامی به جا مانده است. نگارگران مکتب شیراز نیز از این قافله جا نمانده اند. شیراز یک بار در حمله ی مغول و بار دیگـر در حمله ی تیمـور مورد هجوم قرار گرفت که در هر دو توانست با تکیه بر میراث هنری خود در نگارگری شیوه خاص خود را زنده نگه داردو به...

مکتب روان‌شناسی گشتالت، از مهم‌ترین مکاتب روان‌شناسی دهه‌های ابتدایی قرن بیستم است که، به دلیل توسعه قلمرو و ارتباط آن با فرآیند ادراک بصری، عرصه هنر نیز از تأثیرات آن بی‌بهره نمانده است. بر‌اساس نظریه گشتالت، در جریان ادراک بصری، ذهن انسان تمایل دارد عناصر تشکیل‌دهنده یک تصویر را، با در نظر گرفتن برخی قواعد، ساده‌سازی و سازمان‌دهی نماید، به‌طوری‌که سازمان بنیان‌یافته، ماهیتی متفاوت با اجزا و ع...

درفش ها در شاهنامه عناصری هنری و قابل تأمل هستند که مطالعه و تحلیل آن ها می تواند واسطه ادراک عمیق تر ما از مفاهیم بنیادی شاهنامه شود. در این راستا، نشانه شناسی به عنوان شیوه ای از تحلیل، با در کنار هم قرار دادن عناصر مرتبط در شبکه ای از عوامل همنشین و جانشین به خوانش نشانه های مرتبط با درفش می پردازد. تکمیل فرایند نشانه شناسی به فراخور متن، نیازمند علم بر نمادها و اسطوره ها نیز هست. شناخت لایه...

عصر صفوی به لحاظ تحولات مهم سیاسی- اجتماعی، در تاریخ ایران پس از اسلام، نقطه عطفی است که با حکومت انقلابی شاه اسماعیل صفوی آغاز می گردد. نگارگری صفویه نیز مانند سایر شاخه های هنری از تأثیر این تحولات برکنار نماند و شاید بیش از شاخه های دیگر بتوان نشانه های تحولات سیاسی- اجتماعی را در آن مشاهده نمود. این نوشتار با نگاهی به چند و چون این تأثیرگذاری ها، سعی کرده تا تحولات نگارگری عصر صفوی به موازا...

باغ ایرانی یکی از موضوعات تصویری رایج در حوزه نگارگری و قالی است. گونه‌های مختلف هنر ایرانی بعد از اسلام توجه خاصی به بازنمایی باغ داشته‌اند. پژوهش حاضر بر آن است که باغ‌ایرانی و ساختار باغ‌سازی دوره صفوی را در دو حوزة تصویری قالی و نگارگری مورد مطالعه قرار دهد. لذا این پژوهش به بررسی تطبیقی ترکیب‌بندی و زوایای دید در قالی‌های‌باغی و نقاشی دوره صفویه و ارتباط آنها با یکدیگر می‌پردازد تا از این ...

این پژوهش به بررسی "نقش هنرپروران در حمایت از خلق آثار نگارگری عهد صفوی" می پردازد، که در گستره ی پژوهش های تاریخی-تحلیلی قرار می گیرد. در این راستا دو فرضیه مطرح است؛ اول، هنرپروری و حمایت از نگارگری در اوایل دوره صفویه بیشتر از دربار سرچشمه می گرفت، اما در میانه دوره صفوی این حمایت به درون جامعه ایران نیز کشیده شد. دوم، انگیزه های سیاسی-اجتماعی، مهمترین دلایل حمایت هنرپروران از هنرمندان نگارگ...

بعد از مرگ تیمور در سال 807ه.ق. و تقسیم امپراتوری او بین مدعیّان تیموری، شهر فرغانه به ظهیرالدین محمّد بابُر از فرزندان عمر شیخ ابن‌ابوسعید محمد‌ابن میرانشاه ‌ابن‌تیمور رسید و وی پس از تصرف سمرقند- پایتخت تیمور- در سال 906ه.ق. با دشمن قدرتمند‌تر از خود- محمّد شیبانی خان ازبک معروف به "شیبک خان" روبرو گردید که در نهایت باعث مهاجرت او به هند و تأسیس سلسله‌ی گورکانیان هند شد. با فروپاشی قدرت تیموریان ...