بررسی اهمیت و جایگاه بخش نفت در اقتصاد ایران از دیدگاه ساختارگرایی

چکیده : شناخت الگوی تغییرات ساختاری در اقتصاد و تاثیر درآمدهای نفتی بر روند بلند مدت تغییرات ساختاری از اهمیت بسیاری برخوردار است. تاثیر درآمدهای نفتی بر تغییرات ساختاری در کشورهای صادر کننده نفت در قالب مدلهای مختلف مورد برسی قرارگرفته است. دیدگاههای بازار محور مانند الگوی بیماری هلندی با تاکید بر مکانیسم قیمتها تخصیص مجدد منابع را پس از شوکهای نفتی بررسی میکنند. تئوری پیوندهای بین بخشی ، نقش درآمدهای نفتی را در رشد و توسعه اقتصادهای صادرکننده مثبت ارزیابی می کند. در مقابل متفکرین ساختارگرا معتقدند ، منحصر به فرد بودن ساختار تولید در بخش نفت باعث می شود تا پیوندهای بخش نفت با سایر بخشهای اقتصادی بسیار ضعیف باشد و بخش نفت نتواند نقش خود به عنوان بخش پیش رو را ایفا کند. با این وجود در مراحل اولیه رشد ، درآمدهای نفتی میتواند منجر به رفع تنگناهای ساختاری در کشورهای توسعه نیافته شده ، به رشد اقتصادی کمک نماید. اما وابستگی صنایع داخلی به واردات و چسبندگی در ساختار مالی دولت باعث میشود تا وفور درآمدهای نفتی در اقتصاد به تنگناهای ساختاری ( از جمله تنگنای ساختاری در تراز پرداختها) بیانجامد که به نوبهی خود مانع رشد و توسعه اقتصادی میشود. در این تحقیق در قالب یک مدل ساختارگرا ساز و کار تاثیر گذاری درآمدهای نفتی بر اقتصاد و نقش دولت در انتقال آثار این بخش به سایر بخشها بررسی شدهاست. در ادامه مشکلات و تنگناهایی را که استفاده از درآمدهای نفتی در بلند مدت برای اقتصادهای صادر کننده ایجاد میکنند، بررسی کردهایم.همچنین تغییرات ساختاری در صنعت و ساختار هزینه- درآمد دولت بررسی شدهاست .نتایج نشان می دهد که سهم بالای درآمدهای نفتی در کل درآمدهای دولت مانع از شکل گیری یک نظام مالیاتی مقتدر شدهاست . وابستگی صنایع کشور به عواید نفتی باعث شده است تا سرمایهگذاری در صنعت متناسب با نوسانات نفتی تغییر کند. توجه دولت به صنایع بزرگ و بهرهمندی این صنایع از اعتبارات بانکی باعث ایجاد دوگانگی در صنایع داخلی و توزیع نابرابر درآمد شده است. الگوی نابرابر توزیع درآمد تغییرات ساختاری در صنعت را جهت دادهاست و ساختار صنایع در اقتصاد ایران بر اساس الگوی نابرابر توزیع درآمد شکل گرفتهاست.