شخصیت و شخصیت پردازی در سه رمان دفاع مقدس(فال خون، نخل ها و آدم ها، شطرنج با ماشین قیامت)

چکیده یکی از عناصر کلیدی و بسیار تعیین کننده در داستان و داستان نویسی، پرداختن به شخصیت و شخصیت پردازی است. پژوهش حاضر، به بررسی شخصیت و شخصیت پردازی در سه رمان دفاع مقدّس: "فال خون" از داوود غفارزادگان، "نخل ها و آدم ها" از نعمت الله سلیمانی و "شطرنج با ماشین قیامت" از حبیب احمدزاده، پرداخته تا چگونگی پردازش شخصیت را در این رمان ها نمایان سازد و خوانندگان را با تکنیک ها و شگردهای شخصیت پردازی آشنا کند. شخصیت در این سه رمان، از جایگاه و اهمّیّت ویژه ای برخوردار است و بیانگر افکار و عقاید مردم و جامعه ی زمان نویسنده است. نتایج بدست آمده نشان می-دهد که غالب شخصیت ها در این رمان ها به دلیل فضای جبهه و جنگ مردان هستند و زنان حضور کمتری دارند و از آنجا که شور و هیجان بیشتر در وجود جوانان به ودیعه گذاشته شده، شخصیت ها عموماً از طیف جوان هستند. نویسندگان بیشتر از شخصیت های نوعی و تیپ استفاده کرده اند. در شیوه ی شخصیت پردازی نویسندگان تلاش کرده اند شخصیت ها را بیشتر به صورت غیر مستقیم پردازش کنند، همچنین شخصیت پردازی ها تحت تأثیر سبک واقع گرایی قرار دارد و نویسندگان از انواع پروتوتیپ های اجتماعی، طبقاتی، مذهبی، تاریخی و ... بهره برده اند. در کنار نقاط قوّت، نقاط ضعفی نیز در این رمان ها دیده می شود که بارزترین و مهم ترین آنها، ضعف نویسنده در شخصیت پردازی و تحوّل ناگهانی شخصیت ها بدون زمینه و زمان لازم است. پژوهش حاضر در پنج فصل تنظیم شده است. فصل اوّل با عنوان چهارچوب پژوهش به بیان مسأله ی پژوهش، پرسش، فرضیه، اهداف، پیشینه و روش پژوهش می پردازد. فصل دوم در سه گفتار تنظیم شده است. گفتار اول تحت عنوان ادبیّات دفاع مقدّس به ادبیّات پایداری و ادبیّات دفاع مقدّس می پردازد. گفتار دوم تحت عنوان رمان، تعریف رمان، پیشینه و انواع آن را در برمی-گیرد و گفتار سوم با عنوان شخصیت و شخصیت پردازی به شخصیت، انواع شخصیت، شخصیت پردازی، شخصیت در گذر سبک های ادبی، پروتوتیپ و نمود شخصیت می پردازد. لازم به ذکر است، در این فصل به منظور جلوگیری از اطاله ی کلام تنها به ذکر چند نمونه از انواع رمان، مکاتب و پروتوتیپ اکتفا شد. فصول سوم، چهارم و پنجم که سه فصل اصلی و تحلیلی پژوهش را تشکیل می دهد، به ترتیب شامل: تحلیل شخصیت در داستان های فال خون، نخل ها و آدم ها و شطرنج با ماشین قیامت است. در این فصول ابتدا نویسنده و اثر معرّفی شده سپس خلاصه ی داستان ارائه می شود و بعد از آن تحلیل شخصیت، انواع آن، پروتوتیپ، نمود شخصیت، ارتباط شخصیت با عناصر داستانی، نقد شخصیت پردازی، آورده شده و در پایان هر یک از این فصول جداول و نمودار های مربوط به هر فصل ارائه می شود و در نهایت نتیجه ای از کلّ پژوهش بیان می شود. واژگان کلیدی: شخصیت، شخصیت پردازی، فال خون، نخل ها و آدم ها، شطرنج با ماشین قیامت.