ارزیابی و شبیه سازی توان رقابتی دو ژنوتیپ لوبیا قرمز (‏phaseolus vulgaris l.‎‏) ‏در پاسخ به مقادیر مختلف نیتروژن و فشار رقابتی تاج خروس

با وجود هزینه های گزاف و مشکلات زیست محیطی ناشی از کنترل علف های هرز با روش های مرسوم ‏شیمیایی و مکانیکی، خسارت علف های هرز هنوز یکی از عمده مشکلات موجود بر سر راه تولید غذا است. ‏استفاده از راهکارهای زراعی به عنوان یکی از گزینه های مدیریت علف های هرز برای تلفیق در قالب یک نظام ‏مدیریتی جامع منجر به کنترل موثر علف های هرز با هزینه کمتر، و همچنین کاهش مشکلات زیست محیطی ‏خواهد شد. در این راستا، مدل های رقابت با ساختار اکوفیزیولوژیک، ابزار مناسبی بمنظور بررسی اثرات متقابل ‏بین گیاهان زراعی، علف های هرز، محیط و فاکتور های مدیریتی است. بدین‎ ‎منظور برای ارزیابی تاثیر مقدار ‏کود نیتروژنی و تیپ رشدی لوبیا قرمز بر توان رقابتی آن، آزمایشی‎ ‎به‎ ‎صورت‎ ‎فاکتوریل‎ ‎سه‎ ‎عاملی‎ ‎در‎ ‎قالب‎ ‎طرح‎ ‎بلوک های‎ ‎کامل‎ ‎تصادفی‎ ‎با‎ ‎سه‎ ‎تکرار در سال های 1388 و 1389 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه تربیت ‏مدرس اجرا گردید. عامل اول متشکل از دو ژنوتیپ لوبیا قرمز یعنی رقم گلی و لاین ‏d81083‎‏ بود. عامل دوم ‏چهار‎ ‎سطح کود‎ ‎نیتروژن‎ ‎در‎ ‎مقادیر 0، 25، 50 و 100 درصد مقدار‎ ‎بهینه‎ ‎نیتروژن‎ ‎مورد‎ ‎نیاز‎ ‎گیاه‎ ‎برای‎ ‎حصول‎ ‎بیشینه‎ ‎عملکرد‎ ‎در‎ ‎شرایط‎ ‎عدم‎ ‎تنش‎ ‎بود. عامل سوم نیز تراکم علف هرز تاج خروس در 3 سطح 0، 2 و 14 ‏بوته تاج خروس در متر طولی ردیف در نظر گرفته شد. نتایج این بررسی نشان داد که مصرف کود نیتروژن ‏باعث افزایش معنی دار شاخص سطح برگ و میزان کلروفیل برگ در شرایط عاری از علف هرز و تراکم کم ‏تاج خروس شد. در تراکم زیاد تاج خروس، تنها در تیمار تامین 100 درصد نیاز کودی نسبت به تیمار عدم ‏کوددهی افزایش معنی دار غلظت کلروفیل برگ در رقم گلی مشاهده شد، در صورتی که در شرایط مشابه ‏غلظت کلروفیل برگ در لاین ‏d81083‎‏ در تیمارهای 100 و50 درصد تامین نیاز کودی افزایش نشان داد. در ‏شرایط تراکم زیاد تاج خروس، مصرف کود نیتروژن بر میزان شاخص سطح برگ لاین ‏d81083‎‏ بی تاثیر ولی ‏باعث کاهش شاخص سطح برگ رقم گلی شد. افزایش تراکم علف هرز تاج خروس نیز باعث کاهش معنی دار ‏شاخص سطح برگ هر دو ژنوتیپ لوبیا قرمز گردید. در شرایط عدم حضور تاج خروس و یا تراکم کم ‏تاج خروس، مصرف کود نیتروژن باعث افزایش تعداد دانه تشکیل شده در واحد سطح و میزان عملکرد دانه هر ‏دو ژنوتیپ لوبیا قرمز شد. بیشترین میزان افت عملکرد حاصل از رقابت تاج خروس تحت شرایط مصرف حداکثر ‏کود نیتروژنی و فشار رقابتی زیاد تاج خروس حاصل گردید. افزایش میزان کود مصرفی همچنین باعث افزایش ‏میزان شاخص سطح برگ و بیوماس تولیدی تاج خروس شد، بطوری که مصرف حداکثری کود نیتروژن باعث ‏ایجاد شاخص سطح برگ حداکثری در تاج خروس و نهایتاً تولید ماده خشک حداکثری در آن شد. افزایش ‏تراکم تاج خروس از سطح 2 به 14 بوته در متر ردیف نیز همواره باعث افزایش معنی دار شاخص سطح برگ و ‏ماده خشک تولیدی در تاج خروس در همه سطوح کود مصرفی شد. بررسی میزان نیتروژن تجمعی در ‏اندام هوایی ژنوتیپ های لوبیا قرمز نشان داد که مصرف حداقلی و حداکثری نیتروژن نسبت به عدم کاربرد آن ‏در شرایط عاری از علف هرز، در مراحل رشدی مختلف به ترتیب افزایش 13 تا 50 و 39 تا 100 درصدی در ‏نیتروژن تجمعی در اندام هوایی ژنوتیپ های لوبیا قرمز را باعث شد. همچنین در شرایط فشار رقابتی کم نیز ‏مصرف کود نیتروژن باعث افزایش میزان تجمع نیتروژن در اندام هوایی شد، اگرچه این افزایش نسبت به ‏شرایط عاری از علف هرز کمتر بود. در شرایط فشار رقابتی زیاد تاج خروس، از 70 روز پس از کاشت، مصرف ‏نیتروژن در مقادیر 50 و 100 درصد نیازی کودی لوبیا قرمز باعث کاهش میزان نیتروژن تجمع یافته در ‏اندام هوایی ژنوتیپ های لوبیا قرمز گردید. کارایی زراعی نیتروژن مصرفی نیز نشان داد که حضور تاج خروس و ‏مصرف کود نیتروژن بیش از 50 درصد نیاز لوبیا قرمز معمولاً باعث کاهش کارایی زراعی نیتروژن مصرفی ‏ژنوتیپ های لوبیا قرمز گردید. نتایج ارزیابی مدل ساخته شده نیز نشان داد که تخمین مناسب منابع قابل ‏دسترس و همچنین تسهیم منابع موجود بین اجزای مخلوط یعنی (لوبیا قرمز و تاج خروس) امکان تخمین ‏قابل قبول از رشد و عملکرد دانه لوبیا قرمز را در شرایط عدم حضور و حضور تاج خروس فراهم می آورد.‏