بررسی اصل علیت در فلسفه اسلامی با تکیه بر آثار علامه طباطبایی

اصل علیت از جمله اصول مهم فلسفه است. که بسیاری از مسائل فلسفه منوط به اثبات این اصل است؛ به همین دلیل از دیر زمان توجه فلاسفه را به خود جلب کرده است. و هریک از جنبه های مختلف آن را مورد بحث و بررسی قرار داده اند. ارسطو و افلاطون نخستین کسانی بودند که به طور گسترده مفهوم علیت را در نوشته های خود مطرح کردند؛ و از میان فلاسفه ی اسلامی، ابن سینا به طور مفصل این بحث را مطرح ساخته است، در این پایان نامه تلاش می شود اصل علیت را از ابعاد مختلف با تکیه بر آثار علامه طباطبایی، مورد بحث و بررسی قرار دهیم؛ لذا بعد از طرح بحث، تعریف اصل علیت و نتایج آن، به تبیین ملاک نیازمندی معلول به علت و رابطه اصل علیت با اختیار انسان خواهیم پرداخت. برای علت و ملاک نیازمندی معلول به علت، چهار نظریه بیان شده است؛ که عبارتنداز: نظریه حسی، نظریه حدوثی، نظریه امکانی و نظریه فقروجودی؛ علامه طباطبایی ملاک نیازمندی معلول به علت را در امکان ذاتی موجودات می داند و به نظر ایشان ماهیات ممکن به جهت اینکه نسبت شان به وجود و عدم یکسان است نیازمند به علت می باشند. هرکدام از این نظریات به نحوی ابطال شدند و نظریه صدرا به عنوان کامل-ترین نظریه مورد قبول قرار گرفت.