چارچوب اصول معماری خانه با توجه به مفاهیم قرآنی- مطالعه موردی خانه در اقلیم گرم و خشک ایران

مفهوم خانه از دیدگاه اسلامی موضوعی است که در رساله حاضر مورد بررسی قرار گرفته است. اهمیت این موضوع در شناخت معنا و کالبد خانه از دیدگاه اسلام براساس متن قرآن است. لذا پژوهنده با استفاده از منابع دینی تلاش نموده تا به جهت گیری های زمینه دینی در این مطلب، دست یابد. نوشتار با بررسی مطالب و آموزه های اسلامی مرتبط با آیات قرآنی و تفاسیر آن، روایات و احادیث، مبانی نظری مبحث خانه را مورد بررسی قرار داده و معیارهای محتوایی و کالبدی خانه را از دیدگاه اسلام بیان نموده است. سپس با مقایسه بین این معیارها و خانه دوران اسلامی در مناطق گرم و خشک ایران، به نحوه کارکرد معنا و کالبد خانه از دیدگاه اسلام، در کالبد موجود، دست یافته است. نوشتار حاضر بر اساس روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است و از مراجع مستند و قابل اعتنای اسلامی مانند متن قرآن، تفاسیر و احادیث بهره می گیرد. سپس یافته های خویش را در روش دلفی و جامعه آماری خویش، مورد ارزیابی قرار داده است. پژوهنده فرضیه های خویش را به صورت فرضیه های کمکی، خرد نمود تا پاسخ دهندگان بتوانند به موضوع احاطه ای بیابند. پژوهشگر براساس این نوشتار بر این عقیده است؛ متون اسلامی درباره معماری ضوابط و شاخصه هایی را پیش می-کشند که خانه را در حوزه های تک بنا تا مجموعه شهری پوشش می دهد و نقش مسکن و انسان را در توده های انسانی و توده های کالبدی تشریح می نماید. این ضوابط دارای ریشه ای معنایی در متن قرآن و تفاسیر آن و نیز سخنان ائمه-اطهار است و در دو حوزه معنایی و کالبدی است که هرکدام از بحث ها را می توان در قالب شاخص هایی خردتر نشان داد. با بررسی، مقایسه و ارزش دهی به این معیارها به شاخص های اساسی موضوع دست می یابیم. می توان مولفه هایی مانند ذکر، تقوی، وحدت، طاعت، عبرت، برابری، اصل سودمندی فردی اجتماعی، طهارت را به عنوان شاخص های اصلی معنا و مولفه هایی مانند نظم، حسن، عدل، حساب، امنیت، بنای صدق و طیب، شرافت جغرافیایی، جهت گرایی، زیبایی و استحکام را به عنوان شاخص ترین ابعاد کالبدی خانه و سکونت گاه در قرآن بیان نمود. این معیارها در تمامی ساحت-های مذکور، معنا و کالبد، در معماری خانه مناطق گرم و خشک ایران عینیت یافته است.