بررسی تطبیقی موسیقی شعر در غزلیات انوری ابیوردی و ظهیرالدین فاریابی

چکیده: انوری و ظهیر فاریابی دو تن از نامدارترین و بزرگ ترین سخن وران تاریخ شعر فارسی هستند. این دو، تأثیری مهم و ارزشمند در اعتلای غزل فارسی داشته اند. بنابراین شناخت هر چه بیشتر اشعار این دو تن، می تواند ما را به اهمیت کار آن ها در شعر فارسی، به خصوص غزل، نزدیک تر کند. بنابراین آن چه این اهمیت را روشن تر می کند، بررسی موسیقی شعر هر دو شاعر است. با توجه به اهمیت ویژه ی موسیقی شعر درغزل و توجه آن ها به این موضوع ، در این تحقیق، ابتدا اهمیت موسیقی شعر ، انواع آن ، آرایه های مورد بحث در این زمینه و از طرفی بیان اهمیت این شاعران در تحول و اعتلای شعر فارسی بیان شده است و سپس موسیقی بیرونی ( عروض )، کناری ( قافیه و ردیف )، درونی ( بدیع لفظی ) و معنوی (بدیع معنوی ) در غزل های ایشان بررسی و با ارائه ی جداول و نمودارها ، تحلیل گردیده است.در این بررسی این نتایج به دست آمده است: با وجود آن که آن ها اوزان کم کاربرد و نامطبوع را به غزل خود راه نداده اند، اما موسیقی بیرونی در غزل انوری خوش آهنگ تراست. در زمینه ی موسیقی کناری هم مشخص شد که ردیف های انوری درازآهنگ تر و خوش نواتر از ظهیر است، هر چند در قافیه، اشتراکات بسیاری با هم دارند. در بخش موسیقی درونی، ظهیردر برخی آرایه ها پیشآهنگ تر است، اما تنوع و گوناگونی آرایه های انوری را ندارد. در زمینه ی موسیقی معنوی، با این که انوری قدرت نمایی کرده، اما ظهیر در این راه، چه از لحاظ بسامد آرایه ها و چه از لحاظ تنوع کاربرد آن ها سرآمدتر از انوری است. پی بردن به سبک شخصی شاعر و حتی سبک یک دوره، می تواند از رهگذر همین بررسی ها و تحلیل شگردهای هنری به دست آید. واژگان کلیدی: انوری، ظهیر، غزل، موسیقی بیرونی، کناری، درونی، معنوی، وزن شعر