رسانه ای شدن فناوری های نو در ایران شکاف های شناختی کنشگران در بازنمایی بیوتکنولوژی در برنامه های تلویزیونی

پژوهش حاضر به دنبال شناسایی وضعیت بازنمایی و رسانه ای شدن بیوتکنولوژی در ایران و نیز شکاف های شناختی میان کنشگران اصلی در این فرایند است. شواهدی مبنی بر وجود مشکل در فرایند رسانه ای شدن علم و فناوری در ایران، بررسی سطح رسانه ای شدن علم و فناوری در ایران و نحوه تعامل کنشگران و برهم کنش چارچوب های ذهنی آنها در جریان ساخته شدن چارچوب های رسانه ای را اجتناب ناپذیر می سازد. به این منظور، در بخش اول این تحقیق متون تلویزیونی مربوط به بیوتکنولوژی در تلویزیون ج.ا.ا در سه قالب سریال، مستند و خبر با روش نمونه گیری غیرتصادفی هدفمند انتخاب و با استفاده از روش تحلیل کیفی چارچوب و تکنیک های تحلیل مضمونی و تحلیل نشانه شناختی تحلیل شدند. در بخش دوم، داده های حاصل از مصاحبه عمیق نیمه ساخت یافته با سه کنشگر اصلی شامل دانشمندان، روزنامه نگاران علم و عموم مراقب که با نمونه گیری غیرتصادفی هدفمند و گلوله برفی انتخاب شده بودند، تکنیک تحلیل مضمونی مورد تحلیل قرار گرفت. تحلیل متون تلویزیونی در مرحله اول حاکی از رسانه ای شدن ناقص بیوتکنولوژی است. عمومیت یافتن به دلیل عدم ترجمه علم به زبان عموم اتفاق نیفتاده است. چارچوب های رسانه ای متکثر شده اند ولی روابط میان کنشگران به تساوی میل نکرده و مباحث انتقادی مربوط به بیوتکنولوژی در تلویزیون مطرح نشده است. طبق یافته های بخش مصاحبه، رسانه ای شدن ناقص، پیامد وجود دو شکاف شناختی عمده است. اول، شکاف «ترجمه علم به زبان عموم» که ناشی از فقدان درک درست روزنامه نگاران از درک عموم از علم و فناوری است و دوم، شکاف «تصور کنشگران از مخاطبان بیوتکنولوژی» که دیده نشدن عامه مردم به عنوان مخاطب بیوتکنولوژی، عدم تطبیق محتوای تولید شده توسط روزنامه نگاران علم با نیازهای مخاطبان و فقدان منبع شناخت قابل اتکا از مخاطبان برای روزنامه نگاران علم و دانشمندان از مهمترین دلایل بروز این شکافند. دیدگاه هر سه کنشگر در مورد نسبت عموم با علم بر مدل «کمبود درک عموم از علم» منطبق است، هر چند شواهدی از تمایل عموم به «مشارکت در علم و فناوری» نیز وجود دارد که به نظر می رسد ریشه در ماهیت ایدئولوژیک علم و فناوری، بالا به پایین بودن فرایند سیاست گذاری و اولویت دهی به آن در ایران باشد.