برهمکنش پایه و پیوندک و مکانیسم ناسازگاری پیوند در برخی پایه های گلابی (pyrus spp.)

در درختان گلابی، بسیاری از خصوصیات مرتبط با رشد رویشی و زایشی، تحت تأثیر پایه مورد استفاده در باغ قرار می گیرد، بنابراین به منظور احداث باغ های نوین و استاندارد گلابی اروپایی (p. communis l.) و آسیایی (p. serotina rehd.) در کشور، انتخاب پایه مناسب بسیار حائز اهمیت است. در راستای پیدا نمودن پایه مطلوب برای ارقام گلابی آسیایی ‘ks’ در شرایط اقلیمی ایران و همچنین بررسی برهمکنش پایه و پیوندک و مکانیسم ناسازگاری پیوند در گلابی، پژوهشی از سال 1389 در دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس، طراحی و آغاز گردید. بدین منظور چهار پایه مورد استفاده برای گلابی شامل پایه دانهالی گلابی اروپایی، پایه دانهالی "به" (cydonia oblonga l.)، پایه دانهالی زالزالک (crataegus aronia bosc.) و پایه رویشی کوئینسa، از نهالستان های منطقه اصفهان جمع آوری شده و در فضای آزاد کشت گردیدند. این پایه ها در سال 1390 با دو رقم گلابی تجاری اروپایی شامل ویلیامزدوشس و بوره بوسک و یک رقم گلابی آسیایی به نام ‘ks’10 پیوند زده شدند. در پژوهش حاضر، در سال سوم و چهارم رشد نهال، صفات مورفولوژیک مرتبط با رشد رویشی و زایشی، میزان کلروفیل و ترکیبات کاروتنوئیدی برگ، غلظت عناصر غذایی در برگ، خصوصیات فتوسنتزی و الگوی تجمع مواد فنولی و فلاونوئیدی در بالا و پایین محل پیوند، در برهمکنش های مختلف پایه و پیوندک، مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج به دست آمده بیانگر کاهش رشد رویشی ارقام گلابی برروی پایه دانهالی زالزالک بوده و در مجموع، با توجه به درصد پایین گیرایی پیوند و القاء رشد رویشی بسیار محدود، این پایه برای ارقام بوره بوسک و ‘ks’10، مناسب ارزیابی نشد. همچنین با توجه به نتایج، گلابی آسیایی رقم ‘ks’10 از نظر میزان رشد رویشی و ناسازگاری با پایه های گونه "به"، در حدفاصل رقم ویلیامزدوشس به عنوان رقمی نسبتا پررشد و سازگار و رقم بوره بوسک، به عنوان رقمی کم رشدتر و ناسازگار با گونه "به"، ارزیابی شد. در پژوهش حاضر، رابطه ای منطقی و مشخص بین میزان ناسازگاری پیوند با میزان کلروفیل برگ، غلظت عناصر غذایی در برگ و خصوصیات فتوسنتزی، مشاهده نگردید. در حالی که الگوی تجمع ترکیبات فنولی به ویژه آربوتین در بالا و پایین محل پیوند، به وضوح با میزان سازگاری یا ناسازگاری پیوند مرتبط بود. همچنین مشاهده شد که میزان ترکیبات فلاونوئیدی در بالای محل پیوند، در ارقام گلابی اروپایی و آسیایی در برهمکنش با پایه زالزالک افزایش یافت.