نام پژوهشگر: محسن احد نژاد روشتی

مطالعه اثر خشکسالی بر روی پوشش گیاهی با استفاده از داده های ماهواره ای modis (مطالعه موردی: استان کردستان)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه زنجان - دانشکده علوم انسانی 1388
  حمیده کریمی   سید حسین میر موسوی

خشکسالی با ویژگی های شدت، فراوانی، مدت و گستره مکانی مشخص می شود. بسیاری از شاخص های خشکسالی، از متغیر هایی برای کمّی کردن خشکسالی استفاده کرده اند که در طول قرن بیستم گسترش یافته است. اگرچه دما یا تبخیر و تعرق عموماً در محاسبه شاخص خشکسالی استفاده می شوند، مهمترین پارامتر، بارش است. امروزه به علت وجود تصاویر ماهواره ای، روش های سنجش از دور بطور ویژه ای برای پایش خشکسالی در نواحی مورد استفاده قرار گرفته است. استفاده از سنجش از دور مزیت هایی دارد که می تواند پارامتر ها را با تحلیل بالایی در هر نقطه از منطقه مورد مطالعه ارزیابی کند. در نتیجه، نتایج آن می تواند بسیار موثر واقع گردد. در این مطالعه به منظور بررسی اثر خشکسالی بر روی پوشش گیاهی در استان کردستان از داده های هواشناسی و سنجش از دور استفاده شده است. شاخص بارندگی استاندارد شده (spi) در 6 ایستگاه سینوپتیک استان طی سال های 2009-2000 محاسبه گردید. همچنین بر اساس 40 تصویر برگرفته از سنجنده terra/modis 16 روزه، در ماه های آگوست، سپتامبر، اکتبر و نوامبر سال های 2009-2000، شاخص نرمال شده اختلاف پوشش گیاهی (ndvi) بدست آمد. با توجه به این شاخص، پوشش گیاهی منطقه به 6 طبقه کلاسه بندی شد و مساحت هر کدام از طبقات بدست آمد. در نهایت دو شاخص spi و ndvi مورد مقاسیه قرار گرفت. همبستگی پیرسون بین میانگین spi و میانگین ndvi نشان داد که ضریب همبستگی بالایی برابر 77/0+ بین دو شاخص وجود دارد. درنتیجه پوشش گیاهی به شدت از شرایط خشکسالی تأثیر می پذیرد. سال 2001، شدید ترین خشکسالی را طی دوره داشته که در این سال پوشش گیاهی ضعیف، حداکثر مساحت و پوشش گیاهی خوب حداقل مساحت را در منطقه داشته است.

مکان یابی بهینه محل های اسکان موقت آسیب دیدگان ناشی از زلزله در مناطق شهری با استفاده از روشهای چند معیاری و gis ( مطالعه موردی شهر زنجان)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه زنجان - دانشکده علوم انسانی 1390
  کریم جلیلی   محسن احد نژاد روشتی

مطالعات در زمینه مدیریت پس از سوانح نشان می دهند که در بسیاری موارد، به ویژه در مناطق شهری کشورهای در حال توسعه نظیر ایران، بهسازی و بازسازی بعد از سانحه، پیچیده و کند می شود. این امر به واسطه عوامل متعددی چون پیچیدگی و عناصر ساختمانی به جا مانده از واحدهای مسکونی ویران شده، سطح توسع? منطقه، تعداد بسیار زیاد بی خانمان ها و غیره می باشد. در این حالت تهیه مسکن پس از مرحل? نجات اولیه، مشکل اصلی مدیران و برنامه ریزان بخش مدیریت بحران می گردد. برای این منظور پژوهش حاضر بر آن است تا مکان های بهینه اسکان موقت آسیب دیدگان از زلزله ای احتمالی را برای شهر زنجان مورد پیش بینی و با تلفیق برنامه ریزی صحیح و علمی، مدیریت بحران زلزله را با ایجاد تسهیلات لازم جهت شناخت مکان های مناسب اسکان موقت یاری نماید؛ بطوری که در صورت وقوع سانحه زلزله، امکان برقراری سریع اردوگاه ها برای زلزله زدگان میسر گردد. در این مطالعه با استفاده از 14 معیار در قالب معیارهای طبیعی از جمله فاصله از گسل و شیب و معیارهای انسانی شامل کاربری اراضی شهری، تراکم جمعیت، آسیب‏پذیری، فاصله از مراکز درمانی، پارکها، فضاهای باز و خطوط انتقال نیرو و .... و با استفاده از روش فرایند سلسله مراتبی به مکان یابی مناطق اسکان موقت در شهر زنجان پرداخته شده است. نتایج حاصله نشان می دهد که پارکها و فضاهای باز شهری از جمله مکانهای بهینه برای اسکان موقت آوارگان ناشی از زلزله محسوب می شود که می بایستی ستادهای مدیریت بحران به تجهیز و آماده سازی این مناطق بپردازند. همچنین نتایج تحقیق نشان دهنده کمبود فضاهای کافی جهت استقرار زلزله زدگان در سطح شهر زنجان می باشد، که این امر در بافت مرکزی شهر واضح تر از سایر بخش ها دیده می شود

نقش شبکه های ارتباطی در توزیع کاربری ها با رویکرد پدافند غیر عامل (نمونه موردی منطقه سه تهران)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه زنجان - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1391
  سید احمد حسینی   مهدی مدیری

انسانها از آغاز آفرینش تاکنون همواره با انواع آسیبها و بلایا دست به گریبان بوده و از این بابت آسیبهای جانی و مالی زیادی به آنها وارد شده است. هیچ جایی از این کره خاکی را نمی توان نام برد که از بحرانها و حوادث گوناگون در امان بوده باشد. به همین دلیل جوامع مختلف پیوسته به دنبال کشف و ابداع راه حلهایی بوده و هستند تا بتوانند آسیبهای ناشی از حوادث غیرمترقبه را به گونه ای کنترل نموده یا به حداقل رسانند و در واقع حوادث و بحرانها را مدیریت نمایند. بحران، سوانح و مخاطرات به لحاظ منشا، خواستگاه، ابعاد، اثرات و مقیاس دارای انواع مختلفی است که شناخت هر یک از آنها از ضرورت های اولیه در مدیریت بحران می باشد چرا که ساختار مدیریت بحران متناسب و متغیر با نوع سانحه تعریف می شود. 1) مخاطرات و بحران های طبیعی. سوانحی که بدون دخالت انسان و توسط یکی از عناصر طبیعی، نظیر هوا (طوفان، آتش سوزی، خشکسالی) زمین ( زلزله، رانش زمین، لغزش و ریزش کوه آتشفشان) یا آب (سیل) و یا ترکیبی از 3 عوامل رخ می دهد. 2) مخاطرات با منشاء انسانی: مخاطراتی هستند که انسان ها به گونه ای در ایجاد آن نقش داشته باشند این نقش ممکن است عمدی و یا ارادی و غیر عمدی و بدون اراده باشد. بحران ایجاد شده توسط انسان را می توان به گروه های مختلفی تقسیم کرد. 1- فاجعه تکنولوژیک: نتیجه دخالت های ناآگاهانه بشر در طبیعت 2- فاجعه سیاسی: اقدامات آگاهانه و محاسبه شده انسان که موجب از بین رفتن جان انسانها و تخریب کلی جامعه می شود، مانند جنگ و حملات اتمی، شیمیایی و ... که تاکید ما در این پژوهش بر این مورد می باشد. 3- فاجعه اکولوژیک: که نتیجه اقدامات مستقیم بشر و استفاده بی رویه از منابع طبیعی روی می دهد (ای، درایک ودیگران،1383: 3). در حوزه حوادث غیرطبیعی مثل جنگها و تهدیدات ضرورت دفاع برای هر کشوری بسیار جدی و مهم است. دفاع شامل دو بخش عمده دفاع عامل و دفاع غیرعامل میشود. در دفاع عامل تمام طرح ریزیها و اقدامات دفاعی مستلزم به کارگیری سلاح و تجهیزات جنگی است و در دفاع غیرعامل مجموعه اقدامات مسلحانه ای میباشد که موجب کاهش آسیب پذیری نیزوهای انسانی، ساختمانها و تاسیسات و تجهیزات ، و شریانهای شهری در مقابل عملیات خصمانه و مخرب دشمن می گردد نامییده میشود که در برابر حوادث غیر مترقبه هم امکان تعریف معنایی دارد(فتحی رشید و همکاران، 88 :35). از این رو پدافند غیر عامل بصورت سیستماتیک اهداف زیر را دنبال می نماید: 1. به حداقل رسانیدن آثار حاصل از حملات نظامی بر جمعیت غیرنظامی 2. مقابله فوری با شرایط اضطراری حاصل از چنین حمله ای 3.بازیابی و برقراری تسهیلات و خدمات آسیب دیده درنتیجه چنین حمله ای kummer, 1973,15)). بنابراین جهت میل به اهداف پدافند غیرعامل در کشور و بسیج کردن مردم، نقش محل زندگی آنها یعنی شهرها بسیار حائز اهمیت است. و با توجه به اینکه نیاز به امنیت شهرها در برابر تهدیدات از جمله مهمترین نیازهای انسانی و اساسی شهر می باشد .پس بنابراین پژوهش حاضر در زمینه پدافند غیر عامل در شهرها به دنبال پاسخگویی به این سئوال است که: راه های برقراری امنیت در شهرها توسط پیشینیان چه بوده است؟ تهدیدات جدید علیه شهرها چیست؟ و ملاحظات دفاع غیرعامل در شهر چیست؟ پیشینه پدافند غیرعامل در شهرها و کشورهای مختلف با توجه به وجود تهدیدات و حوادث در دورانها و نقاط مختلف دنیا موضوع دفاع از سرزمین همواره مورد توجه پیشینیان بوده است که با نگاهی گذرا به تاسیسات شهری باقیمانده از گذشته و مطالعه مدارک تاریخی و سفرنامه های بر این مسئله اذعان دارد که در ادامه نمونه ای از اینگونه شهرها اشاره می شود. 1- چاتال هیوک ردیفی از واحدهای مسکونی ،شکل حلقه ای شهر را ایجاد می کرد که ورود به آنها از طریق پشت بام خانه ها ممکن بود(شکویی،87 :45-44). 2- احداث قلعه شهر یا شهر دژ همانند هگمتانه و ارگ بم. 3- ساخت خندق در اطراف شهر شوش دانیال 4- حصار و برجها بر فراز کوه رحمت در تخت جمشید 5- دیوار دفاعی شهر گرگان 6- وجود عناصر دفاعی در ذات طرحهای شهری گذشته مانند دژها، دیوارها، دروازه ها، برجها و باروها و... بدینسان همه شهرهای اولیه یا دست کم بیشتر آنها در داخل دیوارهای شهری ایجاد می شد و به برج بارو مجهز بوده اند. در برابر نظریه دفاعی در پیدایش شهرها ،عدهای از محققان معتقدند مسأله دفاع در شهرها؛ البته نه در همه آنها ، مهم به نظر می رسد؛ اما لازم است. شاید بتوان این نظریه را این چنین توجیه کرد که در شهرها از همان آغاز پیدایش باید به مساله دفاع توجه می شد و به موازات تجمیع مردم و ایجاد سازمانهی شهری، مساله دفاع نیز اهمیت بیشتری می یافت (شکویی،87 :45-44). برنامه ریزی کاربری زمین می تواند نقشی اساسی در کاهش میزان آسیب پذیری شهر در برابر سوانح طبیعی بطور اعم و تجاوزات نظامی بطور اخص داشته باشد , چنانچه در صورت رعایت همجواریها در تعیین کاربریهای شهری و عدم قرار گیری کاربریهای نامتناجس و ناسازگار در کنار یکدیگر امکان تخلیه سریع اماکن فراهم می شود از سویی دیگر , اگر کاربریها در ساختار شهری به گو ن های توزیع شوند که سبب عدم تمرکز در نقاط ثقل شهری و مناطق حساس درونی شهر گردند، می توان انتظار داشت در فرایند چرخه مدیریت بحران علاوه بر کاهش آسیب پذیری شهر , در فرایند امداد و حتی بازسازی پس از سانحه نیز تأثیر گذار باشد. در این میان , بسیاری از کاربریهای اراضی شهری نقشی اساسی در کاهش میزان و گستره آسیب پذیری شهر دارند که تحت عنوان کاربری ویژه از آن ها یاد می شود . این کاربریها شامل مدارس , دانشگاهها , بیمارستان ها مراکز امداد رسانی , مراکز مدیریت شهری و کارخانجات و مخازن سوخت می شوند , چنانچه مدارس و ادارات و دانشگاهها بدلیل حجم انبوه جمعیت درون آ ن ها و کارخانجات و مخازن سوخت بدلیل ایجاد خطرات احتمالی برای مناطق اطراف و کاربریهای همجوار و مراکز امداد رسانی و بیمارست ان ها بدلیل نقش کلیدی در فرایند درمانی و امداد و نجات آسیب دیدگان از حساسیت و اهمیت ویژ ه ای برخوردار می شوند که می بایستی د ر نحوه همجواری کاربریهای درونی شهر و مکان یابی و همچنین نحوه استقرار آن ها دقت نظر لازم بعمل آید. در این میان توزیع متعادل و متناسب و مکان گزینی برخی از کاربریهای شهری مانند مراکز امداد رسانی و مدیریت بحران و بیمارستان ها در ساختار شهری دارای چنان اهمیتی می شود که بایستی در رابطه با مکان و مسیرهای ارتباطی با این کاربریها دقت نظر لازم صورت گیرد , چنانچه نم یتوان انتظار داشت بدون توجه کافی و تدقیق نظر در رابطه با مکانیابی و استقرار این کاربریها در شهر بتوان اقدامات مداخلاتی بهینه و کارامدی در رابطه با مدیریت بحران و امداد و نجات آسیب دیدگان صورت داد . در این رابطه نیز ضروری است تا با تخصیص اراضی بدون شیب و هموار در ارتباط مستقیم و بلاواسطه با شبکه معابر و در عین حال عدم همجواری با مناطق آسیب پذیر شهری برای انتقال و اعزام مناسب آسیب دیدگان به این مراکز و یا عد م ایجاد توده ها و گره های ترافیکی در نقاط همجوار آنها آسیب پذیری شهر در برابر سوانح طبیعی و زلزله را تا حد ممکن کاهش داد و در نتیجه موجبات افزایش درجه ایمنی شهر در برابر خطر بلایای طبیعی را افزایش داد. (فتحی و همکاران، 88 :35) در این میان راه ها و شبکه های ارتباطی مهم ترین و حساس ترین فضای عمومی یک شهر را تشکیل می دهند، زیرا علاوه بر این که درصد زیادی از اراضی شهری را به خود اختصاص می دهند، عنصر شکل دهنده شهر و محل اتصال فضاها و عناصر شهری می باشند(رضویان،189:1381). شبکه معابر و عناصر وابسته به آن از دیدگاه شهرسازی یکی از کاربری های عمده هستند که تاثیر گذار بر کاربری های دیگر و از طرفی تأثیرپذیر از آن ها می باشند. از این رو طبقه بندی شبکه معابر درون شهری زیرساخت طرح های تفصیلی است و هنگام تهیه طرح تفصیلی این رده بندی تا جای ممکن باید رعایت گردد، به طوری که یک سیستم شبکه معابر درونشهری باید تغییر تدریجی از جابه جایی تا دسترسی را تأمین کند (مهندسین مشاور آمود راه،50:1376). و با توجه به اینکه در هر بحرانی ایمنی و امنیت از ابتدائی ترین اصول جهت دستیابی به استانداردهای مطلوب برای آسایش و رفاه مردم است و دفاع غیرعامل در مقابل تهدیدات خارجی، یکی از ضروری ترین نیازها در مرحله اولیه طراحی شهرها و تاسیسات مهم است، تا بیشترین امنیت، با کمترین زحمت برای مردم جهت دفاع در مقابل تهدیدات فراهم شود و از طرف دیگر دشمن برای آسیب رساندن به آنها بیشترین زحمت را متقبل شود(معصوم بیگی و همکاران،1388: 1). در جهت کاهش این آسیبها دسترسی یکی از مهمترین خصوصیات یک شهر خوب است. دسترسی را می توان به صور مختلف تقسیم بندی کرد. دسترسی به فعالیت ها، دسترسی به کالاها و منابع، دسترسی به اماکن و دسترسی به اطلاعات (بحرینی،1377 :203). منظور از دسترسی نزدیکی مکانی، زمانی نسبت به خدمات میباشد، مفهوم کلی دسترسی به سادگی قابل فهم است، قابلیت دسترسی در شهرسازی به فاصله و زمان مربوط می شود. عامل فاصله به صورت هزینه سفر، مصرف سوخت و یا انرژی بدنی و مانند آن بازتاب می یابد. هر چه فاصله بیشتر باشد، زمان رسیدن به مقصد بیشتر است و در نتیجه هزینه ها نیز بیشتر می شوند. افزایش هر دو عامل یعنی (فاصله و زمان) به معنی دسترسی نامناسب و کاهش آن دو به معنی دسترسی مناسب است. از این رو، افزایش قابلیت دسترسی و کاهش فاصله و زمان، یکی دیگر از اصول اساسی شهرسازی محسوب می شود (سعیدنیا، 1378 :61)؛ و با توجه به اینکه اولین و اساسی ترین واکنش جمعیت غیر نظامی در مقابل عوامل جنگ های نوین طبیعتا و حتی الامکان فرار از مرکز حمله دشمن می باشد. اما ترافیک محتمل در شهر های بزرگ سبب می شود که گروهی برای فرار تا مدتی محبوس مانده بر صدماتشان بیافزاید بنابراین فرار در مسیری انحرافی می تواند به آنان کمک کند. جاده های کمر بندی وسیع اطراف شهرهای بزرگ ، که با توجه به شهر ساخته شده اند می توانند در این خصوص مدد رسان باشند. و با کاهش احتمال ترافیک ، مسئله تمرکز جمعیت را که همیشه برای دشمن مطلوب است حل می کند. بویژه که چنین راههایی معمولا به عنوان خطوط مواصلاتی از اهداف اولیه و اصلی دشمن به شمار میروند. شهر تهران از نظر موقعیت جغرافیایی در ?? درجه و ?? دقیقه , تا ?? درجه و ?? دقیقه طول شرقی و ?? درجه و ?? دقیقه تا ?? درجه و ?? دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است و ارتفاع آن از ???? متر در شمال به ???? متر در مرکز و بالاخره ???? متر در جنوب می رسد. تهران بزرگ ترین شهر و پایتخت ایران با جمعیت حدود ???????? نفر (همراه با توابع، که به نام تهران بزرگ شناخته می شود، ???????? نفر) است.در کل ساختار اداری ایران در تهران متمرکز شده است. سطح شهر تهران به ?? منطقه شهرداری بخش شده است. منطقه سه درشمال شهر واقع شده دارای 6 ناحیه و 11محله است و این منطقه دارای 290726 نفر جمعیت در سال 1385 دارای وسعت 29381489 متر و محیط پیرانونی26515 متری می باشد که حدود منطقه عبارت است از: از شمال :ارتفاعات حصارک ،شهران و کن از جنوب : بزرگراه شهید حکیم ازغرب :مسیل فرحزاد از شرق : رودخانه کن ( شمال به اتوبان صدر و چمران، شرق خیابان پاسدارن ، جنوب به اتوبان همت و غرب به اتوبان چمران) محدود می باشد. با توجه به موارد مطرح شده، در این پایان نامه بر آنیم که نقش شبکه های ارتباطی در توزیع کاربری ها با رویکرد پدافند غیر عامل (نمونه موردی منطقه سه تهران) سوالات متعددی مطرح می شود که اهم آنها را در این پژوهش می توان به صورت زیر مطرح کرد: 1- آیا شبکه های ارتباطی در توزیع کاربریها و بهینه سازی آنها با رویکرد پدافند غیر عامل موثر می باشد. 2- اجرای راهبردهای پدافند غیرعامل در کاربریهای شهری تا چه اندازه به امنیت شهری کمک میکند. 4- برای بهینه سازی پدافند غیرعامل شهری با شاخص سازی شبکه های ارتباطی چه راهبردهای مهمی را میتوان به اجرا در آورد.

بررسی روند توسعه الگوی فیزیکی شهرها در ارتباط با حوزه نفوذ پیرامون آن با استفاده از مدل آنتروپی شانون و سیستم اطلاعات جغرافیایی( مطالعه موردی شهر بوکان از سال 1365تا 1391)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه زنجان - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1392
  خسرو احمدی اقدم   محسن احد نژاد روشتی

در دهه های اخیر شهرها به شکلی بی برنامه رشد کردند و محدوده های شهری در مدت کوتاهی به چندین برابر وسعت اولیه خود رسیدند، یا توسعه آنها در قطعاتی مجزا، بدون برنامه ریزی، تنگ و جسته و گریخته بود این معضل، به الگوی گسترش یا پراکنش افقی شهری (sprawl) معروف گردیده و منشأ بسیاری از مشکلات در شهرهای جهان در حال توسعه و توسعه یافته شده است. شهر بوکان نیز در طول سالهای اخیر در طول زمان رشدی نامتوازن و به شکل پراکنده داشته است. در این پژوهش به تحلیل عوامل موثر بر گسترش کالبدی شهرها پرداخته شده است و شهر بوکان به عنوان نمونه موردی انتخاب شده است. روش های مورد استفاده در این پژوهش توصیفی تحلیلی- تطبیقی می باشد که در آن برای ترسیم نقشه گسترش فیزیکی شهر از تصاویر ماهواره ای و با استفاده از نرم افزار( idrisi) بهره گرفته شده است. همچنین از نرم افزار arc gis جهت ترسیم نقشه ها و از excel و spss برای تحلیل داده های پرسش نامه استفاده شده است. نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان داد که عوامل موثر در گسترش شهر مانند حوزه نفوذ، مهاجرت، عوامل قومی و نژادی و نقش چهار راهی از لحاظ فیزیکی تأثیر شگرفی بر گسترش شهر بوکان گذاشته اند. همچنین این پژوهش با بهره گیری از مدلهای آنتروپی شانون و هلدرن به تحلیل چگونگی گسترش این شهر پرداخته شده است. براساس داده ها که نتایج آنها حاکی از آن است که رشد سریع شهر از دهه 1365 شروع شده بود، اما تا دهه 1375 شهر به صورت فشرده رشد کرده است، اما از این سال به بعد مساحت شهر سه برابر شده است، و رشد بی قواره شهری رخ داده و میزان آن بر اساس مدل هلدرن 35 درصد بوده است بر اساس مدل های آنتروپی گسترش شهر تا سال 1385 به صورت پراکنده و افقی بوده ، اما از این سال تا 1385 شدت پراکندگی و رشد شهر افزایش یافته، به طوری که از تراکم 148 نفر در هکتار در سال 1365 به 98 نفر در هکتار در سال 1390 رسیده است .و با توجه به نتایج پژوهش، الگوی رشد فشرده و بافت شعاعی به عنوان الگوی توسعه آتی شهر پیشنهاد می شود.

بررسی روند توسعه فیزیکی شهر با تاکید بر تغییرات منطقه پیرامون (مورد مطالعه: حریم شهر زنجان)
پایان نامه دانشگاه آزاد اسلامی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی - دانشکده هنرهای تزیینی 1392
  ندا محمدی میانرودان   محسن احد نژاد روشتی

یکی از رفتارهایی که سیستم پیچیده شهر می تواند از خود بروز دهد، گسترش فیزیکی شهر می باشد. پیشگیری از رفتارهای منفی آن، ملزم به پیش بینی این رفتارهاست. نسل جدید مدل ها به عنوان ابزارهای پشتیبان، قدرت پیش بینی این رفتارها را دارند، اما آنچه که مهم است، انتخاب مدلی است که بتواند برای مدل سازی مورد نظر استفاده گردد چرا که مدل مورد نظر باید توانایی دخیل کردن عوامل متعدد موثر در گسترش فیزیکی را داشته باشد. زنجان به عنوان شهری که گسترش فیزیکی خود را در طی دهه¬های اخیر در سمت شمال و شرق داشته و تفکیک و واگذاری اراضی کشاورزی به عنوان باغشهر را نیز می توان از عوامل تشدیدکننده روند توسعه فیزیکی شهر و بورس بازی زمین دانست.سوالی که در اینجا مطرح می شود این است با مقایسه¬ی روند تغییرات کالبدی شهر در طی دهه¬های گوناگون چه تغییرات ساختاری – کالبدی را بر اراضی بلافصل آن به وجود آمده است و آیا با برنامه¬ریزی شهر و منطقه و توجه به روابط متقابل آن ها می¬توان روند توسعه¬ی منطقه¬ی پیرامون را برنامه¬ریزی کرد. این پژوهش بر آن است تا به بررسی مفاهیم مرتبط با شهر و پیرامون و نظریات جدید مطرح در کشورهای اروپایی و آمریکایی پرداخته و با شیوه کاربردی با بررسی تغییرات ساختاری – کارکردی منطقه پیرامون زنجان در دوره¬های زمانی 1986-2013 به نتایجی در مورد ارتباطات بین رشد شهر و این تغییرات و چگونگی بهبود مدیریتی آن دست یابد. با توجه به داده¬های ماهواره¬ای و تجزیه و تحلیل¬های آن این تأثیرات را به شکل دقیق¬تری عنوان می کنیم.

بررسی وضعیت نو زمین ساختی حوض آبریز زنجانرود با تاکید بر شاخص های مورفومتریک در ارزیابی جنبایی زمین ساختی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه زنجان - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1393
  پریسا عطایی   شهریار سلیمانی

چکیده زمین ساخت فعال بصورت حرکات زمین ساختی که احتمال وقوع آنها در زمان آتی بوده و جوامع بشری را تهدید می نمایند، تعریف شده است. شمال غرب ایران در نزدیکی مرکزی ترین بخش از منطقه برخوردی عربستان ـ اوراسیا قرار دارد و در طی میلیونها سال گذشته، دستخوش کوتاه شدگی های محدود شمالی جنوبی شدیدی شده است که در مسیر 500 کیلومتری توزیع شده است و تجربه زمین لرزه های مخرب بی شماری را در طول تاریخ با خود به همراه دارد. در این پژوهش، فعالیت نوزمین ساختی حوضه آبریز زنجانرود، از دیدگاه شواهد جنبایی و با بررسی شاخص های مورفومتریک مورد بررسی قرار گرفته است. هدف اصلی در این پژوهش، شناخت مسائل مرتبط با شکل گیری ساختار و اشکال ژئومورفولوژیکی منطقه و نیز بررسی مسائل ریخت زمین ساخت و ارتباط احتمالی آن با مسائل مورفودینامیک بر پایه بررسی شاخص های ریخت زمین ساختی کمّی و کیفی بوده است. روش های بکار گرفته شده در این پژوهش، از روش کتابخانه ای، برای مطالعه پژوهشها و آثار سایر محققان و روش مشاهده میدانی، جهت ورود به منطقه مطالعاتی و ارتباط مستقیم با ساختارها و واحدهای مورد مطالعه، جهت ارزیابی نتایج مطالعات کمّی با شواهد کیفی و میدانی و نیز تهیه تصاویر و ثبت مختصات ساختگاه ها استفاده شد. با روش فضای مجازی و مراجعه به سایتها، برخی اطلاعات و نقشه ها تهیه شد و با روش کارگاهی به کمک وسایلی همچون پلانی متر برخی اندازه گیری ها انجام شد. در این پژوهش از نرم افزارهای رستراستیج، جهت موزائیک نمودن نقشه ها و گلوبال مپر جهت زمین مرجع نمودن و رقومی سازی موقعیت عوارض زمین ساختی استفاده شد. درنرم افزار جی آی اس نقشه های رقومی تکمیل و با ایجاد بانک های اطلاعاتی از لایه های مورد نظر، مقدمات تحلیل و تهیه نقشه ها انجام گرفت. در این پژوهش ارزیابی نسبی فعالیت های زمین ساختی بر اساس تحلیل های مورفومتری و به کمک شاخص های مورفومتریک بر روی هشت زیر حوضه انجام شد. این شاخص ها با استفاده از نقشه های توپوگرافی (1:50000) و مدل ارتفاعی رقومی محاسبه و برآورد شدند. از این رو، پس از محاسبه شاخص های مورفومتریک نتایج حاصل با انجام بررسی های میدانی نیز مورد مقایسه قرار گرفته و در نهایت دستاورد این مقایسات با انجام تحلیل های ریخت زمین ساختی ارائه شده است. از آنجائیکه گستره عملکرد زمین ساخت محدود به نقطه ای خاص نمی باشد، از این رو در بررسی شواهد میدانی علاوه بر توجه ویژه به زیر حوضه های انتخابی، درچند مورد کار برروی مناطقی در خارج از زیر حوضه ها نیز انجام پذیرفت. بر پایه پژوهش حاضر، حوضه آبریز زنجانرود از دیدگاه شاخص فعالیت نسبی زمین ساختی(03/2)، در رده فعالیت متوسط قرارگرفته است. با توجه به جای گیری برخی از زیر حوضه های آبریز همانند یامچی و سارمساقلو در پهنه های زمین ساختی فعال، و نیز با مقایسه نتایج شواهد کمّی و کیفی، علی رغم میزان شاخص متوسط به دست آمده، مقادیر برخی از شاخص ها می توانند گویای فعالیت زمین ساختی متوسط به بالا باشند.

ارزیابی توان بوم شناختی منطقه حفاظت شده انگوران به منظور توسعه اکوتوریسم
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه زنجان - دانشکده علوم انسانی 1393
  فریبا عسگری   رامین کیامهر

توجه به مسئله اکوتوریسم به عنوان یکی از شاخه های مهم گردشگری و صنعتی نوپا و موثر که اقتصاد جهانی را معطوف خود ساخته است،از موضوعات جدیدی است که در سال های اخیر مورد برنامه ریزان و سیاست گذاران و نیز حامیان محیط زیست قرار گرفته است. هدف کلی این پژوهش ارزیابی توان بوم شناختی منطقه حفاظت شده انگوران به منظور توسعه اکوتوریسم می باشد که با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی و با مدل مخدوم و تحلیل سلسله مراتبی به انجام رسید.به منظور رسیدن به اهداف پژوهش از روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است.لازم به ذکر است که در این پژوهش در ابتدا منابع بوم شناختی منطقه مورد شناسایی،تجزیه تحلیل و جمع بندی قرار گرفتند.سپس کلیه لایه های اطلاعاتی در سیستم اطلاعات جغرافیایی رقومی شده وارزیابی توان بوم شناختی منطقه شناسایی گردید. نتایج حاصل از بررسی های انجام گرفته بر روی داده های بوم شناختی با استفاده از مدل خطی مخدوم نشان می دهد که 69/114137 هکتار از منطقه جهت اکوتوریسم متمرکز طبقه یک و 31/84795 هکتاراز سطح منطقه جهت اکوتوریسم گسترده طبقه یک مناسب می باشد،در مقایسه در روش تحلیل سلسله مراتبی نشان داد که 377/18409هکتارازسطح منطقه جهت اکوتوریسم متمرکز طبقه یک و 9146/77235 هکتارجهت اکوتوریسم متمرکز طبقه دو و 00836/19816هکتار طبقه نامناسب جهت اکوتوریسم متمرکز تشخیص داده شد.همچنین 49868/74682هکتارازسطح منطقه جهت اکوتوریسم گسترده طبقه یک و 94779/21751هکتار از سطح منطقه جهت اکوتوریسم گسترده طبقه دو و 85353/19026 هکتار طبقه نامناسب جهت اکوتوریسم گسترده مشخص گردید. در واقع نتایج حاکی از این بود که منطقه حفاظت شده انگوران از توان بالایی جهت توسعه اکوتوریسم برخوردار می باشد.این مطالعه می تواند شروع مناسبی برای یک تحقیق پایه برای رسیدن به اهداف توسعه پایدار باشد.