عدد نه تنها زبان علم ریاضیات است که بدون استفاده از آن هیچ پیشرفتی در تمامی زمینه های زندگی اعم از علم و صنعت و تجارت و... و حتی در زندگی روزانه امکان پذیر نیست؛ پس یادگیری عدد و چگونگی کاربرد آن از ضروریات زندگی هر انسانی است. از آنجا که حرکت عدد و جنس آن و تعداد معدود باعث پیچیده شدن قواعد زبان عربی شده است و نیاز به دقت و تأمل دارد، باید اعداد را در این زبان شناخت و قواعد و کاربرد آن را آموخت. در این رساله بر اساس تحقیق کاربردی، اعداد را ریشه یابی کرده ایم، قواعد آنها را تشریح، و نمونه های آنها را در قرآن کریم و اشعار جستجو و نقش های آنها را ذکر کرده ایم. در فصل اول اعداد ریشه یابی شده اند و کاربردهای اسمی و فعلی آنها از لغت نامه های معتبر استخراج شده است. در فصل دوم به مبحث قواعد اعداد پرداخته و استثناءهای آن را تحت عنوان «فوائد» شرح داده ایم؛ ضمناً این مباحث به طور اجمالی با عدد در زبان فارسی مقایسه شده است. و در فصل سوم اعداد در قرآن کریم و اشعار عرب نمونه یابی شده و نقش های آنها شرح داده شده است؛ گفتنی است در این فصل تمام نمونه های قرآنی عدد ارائه گردیده است. در این رساله نشان داده ایم که: اعداد در زبان عربی بر خلاف زبان فارسی، اشتقاقات اسمی و فعلی بسیاری دارند. انواع و کاربردهای عدد در قرآن کریم پر نمونه است. عدد در زبان عربی نسبت به زبان فارسی نکات و قواعد پیچیده ای دارد.

همانگونه که می دانیم در علم نحو دو مکتب متقابل پدید آمد. یکی مکتب بصری که بر قیاس اهتمام می ورزید و در این راه از استعمال رایج عرب کمک می گرفت. سرآمد نحویان این مکتب خلیل بن احمد – پایه گذار علم نحو– و سیبویه است، و مکتب دیگر مکتب کوفه بود که به اصول شنیداری توجه زیادی داشت، و آن را با وجود آن که نادر وکمیاب بود بر قیاس ترجیح می داد. از مشهورترین نحویان این گروه می توان به کسائی و فرّاء اشاره نمود. و فراء (متوفی سال 207 ه) از بزرگان نحو در مکتب کوفه به شمار می رود، و از مهمترین کتابهای وی، می توان به کتاب «معانی القرآن» اشاره نمود که با توانایی و ید طولانی که در شناخت لغت و صرف و نحو و ادبیات و بلاغت داشته توانسته است مطالب اعرابی بسیار مفید و نکته های ارزنده ای را در این کتاب بگنجاند. و از آنجا که فراء وجوه اعرابی را در حین تفسیر قرآن کریم ذکر نموده، لذا محور اصلی این موضوع استخراج نظریه های نحوی او از کتاب «معانی القرآن» و مقایسه آن با آراء سائر نحویان همچون سیبویه (متوفی سال 180 ه) وکسائی (متوفی سال 156 ه) است. برای پژوهشگران استخراج این وجوه مجموعه کاملی از اعراب قرآن به شمار می آید، که شامل مقایسه نظریه های نحوی فراء با آراء نحویان دیگر است، اضافه بر این که این تحقیق می تواند منجر به کشف آراء نحوی جدید و همچنین کشف بعضی اصطلاحات خاص فراء در علم نحو شود. ضمناً این تحقیق این امکان را برای محققین فراهم می آورد که بدون نیاز به مراجعه به کتاب «معانی القرآن» فراء از نظریه های نحوی او مطلع شوند.

در کتب نحوی برای اثبات قواعد نحوی و فهم بهتر مطلب، گاه به آیات قرآن، حدیث و شعر استناد می شود. از این رو می توان به اهمیت جایگاه حدیث در کتب نحوی پی برد. این رساله به شرح احادیث مورد استشهاد در دو کتاب ارزشمند «مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب» و «شرح الرضی علی الکافیه» پرداخته است. «مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب» مهم ترین اثر ابن هشام، از نحویان قرن هفتم هجری، کتابی ارزشمند و با اهمیت در میان کتب نحوی است که مولف در آن به آیات قرآن کریم، احادیث نبوی، اشعار عرب و ... استشهاد نموده است. و کتاب «شرح الکافیه»، یا «شرح الرضی علی الکافیه» اثر رضی الدین محمد بن حسن ، معروف به رضی استر آبادی از دانشمندان ایرانی قرن هفتم هجری است که در میان سی شرح بر کافیه ابن حاجب، بهترین آنها شمرده می شود. این دو کتاب از جمله کتب اجتهادی نحو به شمار می آید و از دیرباز مورد توجه و عنایت نحویان، اساتید و دانشجویان بوده است. هدف این رساله حرکت گذاری، تبیین مواضع استشهاد به حدیث، سند یابی، شرح حدیث از لحاظ روایت، کلمات نامأنوس، نحو ومضمون است. این پایان نامه که مبتنی بر شیوه وصفی ـ تحلیلی است، در چهار فصل نگاشته شده است: فصل اول: «مقدمات کلی»، فصل دوم: «احادیث مشترک»، فصل سوم: «احادیث مغنی» و فصل چهارم: احادیث «شرح رضی بر کافیه». از مهم ترین نتایجی که در طی این بررسی به آن دست یافته ایم این است که: برخی از احادیث ذکر شده در «مغنی اللبیب» و «شرح الرضی علی الکافیه» در کتب حدیث مورد جستجو یافت نشد. مواضع استشهاد یا برای اثبات قواعد نحوی، یا ردّ نظر برخی از نحویون و یا ذکر نمونه ای برای قواعد اثبات شده است. با وجود این که استرآبادی شیعه بوده، احادیث مورد استشهاد او در صحاح سته بیشتر یافت می شد، تا در کتب اربعه و ابن هشام با این که از اهل سنت بوده، احادیث مورد استشهاد او در کتب اربعه نیز یافت می شد و این که گاه هر یک از دو نحوی یک حدیث را در دو بحث ناهمسان آورده اند.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

موضوع این کتاب فقه اللغه و زبانشناسی عربی از جمله علومی است که از دیرباز دانشمندان بدان همت گماشته اند و در این زمینه بررسیها و پژوهشهای علمی دقیقی از خود به جای گذاشته اند لیکن امروز در مجامع ادبی آنگونه که علومی چون صرف و نحو و باغت مورد بررسی و شناخت قرار می گیرد. به فقه اللغه عنایتی نمی شود و این امر ایجاب می کرد که تلاشی هرچند محدود در جهت احیاء و شناساندن این علم آغاز گردد. در این مجموعه در آغاز چون از مولف شرح حال مبسوطی وجود نداشت لازم بود بطور مفصل زندگی پربار این عالم بررسی گردد بنابراین در طول این پژوهش علاوه بر آشنائی با سیوطی، شناخت عصر سیاسی، اوضاع اجتماعی و محیط فرهنگی وی، زندگی دهها دانشمند دیگر به عنوان استاد، معاصر و یا شاگرد سیوطی مورد پژوهش قرار گرفته است . سپس اسامی کتابهای این دانشمند که از معدود علمائی است که به کثرت تالیفات شهرت دارد با تفکیک موضوعات و مطبوع و مخلوط بودن آنها ذکر شده است و بالاخره با تعریف فقه اللغه و زبانشناسی و منهج لغوی سیوطی و بررسی کتاب حاضر و آشنائی با فصلهای مختلف آن به ترجمه و شرح این کتاب تا نوع پانزدهم پرداخته ایم . در طول ترجمه موارد متعددی که ضرورت داشت توضیح و افزایشی صورت گیرد در متن ترجمه با () و در پاورقی با شماره مشخص گردید، علاوه بر ترجمه ضبط دقیق واژه های غریب ، شاذ، نادر و ... که جز در کتب مبسوط لغت یافت نمی شود و شرح معانی آنها (نزدیک به 1000 واژه) شرح حال اشخاص ، اماکن، قبایل، ضبط دقیق نام رجال و کتب آنها، ضبط اشعار و ترجمه آنها و ذکر نام شعراء (در حدود 230 بیت شعر که غالبا" تک بیتی و از قصاید مختلف می باشد) ترجمه آیات و شرح اصطلاحات ویژه ای که مولف از علوم مختلف از آنها استمداد جسته، از جمله اموری است که نسبت به متن اعمال گشته است و در پایان جهت تسهیل امر بدست آوری مطالب مجموعه فهرستهایی در هفت فصل (فهرست و ترجه آیات ، ترجمه اشعار، فهرست نام کتب ، فهرست لغات ، فهرست اعلام، قبایل، فهرست منابع تحقیق، فهرست موضوعات) تنظیم گشته است .