محسن الویری
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم
[ 1 ] - گونه شناسی جریانهای فکری ایران و عرب؛ گام نخست برای گفتگو
واقعیت تلخ رویاروییهایی درونی که امروزه جهان اسلام بدان دچار است، بسیاری از اندیشمندان را به چاره اندیشی واداشته است. گره‌گشایی از وضعیت موجود هیچ راهی جز گفتگو ندارد. این نوشتار پس از مروری بر مفهوم گفتگو و برخی ویژگیهای آن، با تکیه بر تجربة زیسته (Lived Experience) به اهمیت گفتگوی ایرانی ـ عربی و زمینه های آماده برای موفقیت آن و قابلیت تعمیم الگوی این گفتگو برای همة دیگر انواع گفتگوها در امت ...
[ 2 ] - کارکرد تمدنی قرآن؛ یک بررسی مقدماتی در قلمرو تمدن پیشین اسلامی
اگر تمدن را مجموعه‌ای از مؤلفه‌هایی بدانیم که مبتنی بر یک اندیشه بنیادی و در قالب نظام‌های گوناگون سامان می‌یابد، خاستگاه این اندیشه بنیادی در تمدن پیشین مسلمانان، آموزه‌های وحیانی اسلام بود که هسته مرکزی این آموزه‌ها در قرآن آمده است. به این ترتیب، قرآن بنیان معرفتی، منطق ترکیب و تعیین‌کننده چگونگی رابطه میان اجزا و ترسیم‌کننده جهت اصلی تمدن مسلمانان بوده است. این یافته را می‌توان با نگاهی درو...
[ 3 ] - بررسی تاریخی کارکرد ارتباطی هنر در اماکن مذهبی عصر قاجار
آثار هنری به کار رفته در اماکن مذهبی علاوه بر کارکردهای سازه‌ای، هنری و تاریخی دارای کارکرد ارتباطی نیز هستند. گستردگی پیام‌ها، تنوع مخاطبان و تعدد هنرها در اماکن مذهبی، بر اهمیت این کارکرد افزوده است. تحلیل تاریخی کارکرد ارتباطی هنرهای به‌کار رفته در اماکن مذهبی، به کاربردی کردن قابلیت ارتباطی هنر و بالندگی بیشتر فرهنگ در جامعه کنونی می‌تواند کمک کند. این مقاله، بر آن است تا با رویکردی تاریخ...
[ 4 ] - گونهشناسی مشاغل و پایگاه‌های درآمدی یادشده در دیوانهای شعر فارسی قرنهای هشتم و نهم هجری
مشاغل و پایگاه‌های درآمدی یکی از مؤلفههای تاریخ اجتماعی است که واکاوی گونه‌ها، قلمرو، خاستگاهها و ابعاد آن می‌تواند گوشههایی تازه از زندگی مردم در گذشته را بنمایاند. بیتوجهی نسبی منابع متعارف تاریخی به تاریخ اجتماعی زمینهساز اقبال به دیگر منابعی است که در تقسیم اولیه در شمار منابع تاریخی قرارنمیگیرند. دیوانهای شعر را باید از جملۀ این منابع شمرد. در این دیوان‌ها به انبوهی از مسائل و مؤلف...
[ 5 ] - نقش ارتباطات سنتی در جنبش‌های سیاسی اجتماعی شیعه
توجه به مفهوم ارتباطات سنتی و پژوهش دربارة نقش آن در تحولات اجتماعی ـ سیاسی شیعه می‌تواند، ضمن بازشناسی هویت اجتماعی شیعه، ما را به شناخت عمیقتر ابزارهای ارتباطی سنتی و کارکردها و قابلیت‌های آن در جوامعی با فرهنگ شفاهی، به‌ویژه جامعة ایران، رهنمون سازد. این مقاله میکوشد با توجه به منابع و مآخذ حوزة فرهنگ و ارتباطات، ضمن پرداختن به چگونگی نقش‌آفرینی و جایگاه ظرفیتهای ارتباطات سنتی تاریخ اجتم...
[ 6 ] - تحلیل کارکرد ارتباطی رجزهای یاران امام حسین(ع) در قیام عاشورا
مقاله پیش‌رو در پی آن است تا از رهگذر واکاوی نقش ارتباطی رجزهای یاران امام حسین(ع) در قیام عاشورا، کارکرد «رجز» ـ به مثابه یک رسانه سنتی ـ را در این رویداد مهم تاریخ اسلام از منظر ارتباطی تبیین نماید. به این منظور و با بهره‌گیری از نظریه کارکردگرایی در مطالعه کارکردهای پیام‌های ارتباطی، بر «آگاه‌سازی» پیام‌های ارتباطی ـ به‌عنوان یکی از کارکردهای پیام‌های ارتباطی ـ تمرکز شده و با است...
[ 7 ] - درآمدی بر ظرفیت‌سنجی تمدنی آیات فقهی قرآن
آیات فقهی قرآن به عنوان بخشی از آموزه‌های دینی و نیز سرچشمه اولیه دانش فقه افزون بر تعیین تکلیف مکلفان دارای پیامدها و کارکردهای اجتماعی هم است. این پیامدها به صورت مستقیم و غیرمستقیم نظام‌های مختلف تشکیل دهنده یک جامعه را از خود متأثر می‌سازد و اثرپذیری نظام‌ها از این مؤلفه‌ها به نوبه خود به اثرپذیری یک تمدن از آنها می‌انجامد. این نوشتار با مبنا قرار دادن تقسیم‌بندی مرحوم شهید صدر از مباحث فقه...
[ 8 ] - ارائۀ مدل مفهومی روش‌شناسی آینده‌پژوهی اسلامی
روش‌شناسی آینده‌پژوهی اسلامی از مباحث پایه‌ای و اساسی در فرایند تولید دانش آینده‌پژوهی اسلامی است. تفاوت مبنای معرفت‌شناسی و هستی‌شناسی اسلامی موجب می‌شود روش‌شناسی آینده‌پژوهی اسلامی از سایر روش‌شناسی‌های موجود در این دانش متفاوت شود. ازین‌رو، سؤال اصلی این پژوهش این است که روش‌شناسی آینده‌پژوهی اسلامی چگونه است؟ هدف این پژوهش نیز ارائة مدلی مفهومی از روش‌شناسی آینده‌پژوهی اسلامی مبتنی بر مبان...
[ 9 ] - Critical Typology of Views on the Appearance and History of Shiism
The history and appearance of Shiism have been studied by Muslim theologians and historians and orientals. During recent years some other views have been presented in written and multimedia sources with nonscientific motivations. Shiite scholars with regard to the link of the problem to their identity have studied the views critically. This paper, using typological techniques and having classif...
[ 10 ] - A native proposal for the philosophy of history
Though philosophy of history like other fields of knowledge has its roots in eastern traditional knowledge, as an epistemological branch it appeared in West and then entered in East. Present states of knowledge in Islamic Iran, particularly with regard to the necessities and grounds of change in humanities, have prepared an opportunity to present a proposal in the field of philosophy of history...
[ 11 ] - The regularity of history and its features in the Qur’an
The regularity of history, the nature of the law of history, the method of how dealing with the regularity of history under related verses of the Qur’an, and the category of the factor of the law of history, all fall in the domain of theoretical philosophizing about history in the light of Qur’anic approach. From among the features of the law of history in the light of the Qur’an mention can be...
[ 12 ] - علم‌ورزی مردم‌گرا؛ بررسی موردی فقیهان شیعه در سده‌های هفتم و هشتم هجری
یکی از ویژگیهای مهم علم در اندیشه اسلامی، سودمندی آن است. این ویژگی که از آیات و روایات سرچشمه می‌گیرد، همه ارکان و اجزای نهاد علم در گستره تمدن اسلامی را از خود متأثر ساخته است. تنوع محیط‌های آموزشی، آسان بودن شکل‌گیری فضای آموزش، قرار گرفتن مدارس در مراکز پرجمعیت شهر مانند بازار و در دست‌رس بودن عالمان، از جمله پیامدهای این ویژگی علم به شمار می‌رود. اهتمام عالمان دینی به نیازهای جامعه و هم‌س...
نویسندگان همکار