ام‌البنین بذرافشان
استادیار، گروه مهندسی منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران
[ 1 ] - واکاوی اثر سیگنال‌های اقلیمی بر بارش دوره‌های خشک و تر (مطالعه موردی: بخشی از حوزه آبخیز خلیج‌فارس و دریای عمان)
در این مقاله به بررسی تأثیر شاخصهای اقلیمی بر میزان بارش دو دوره خشک و تر در حوزه آبخیز خلیج‌فارس و دریای عمان با استفاده از تجزیه‌وتحلیل عاملی پرداخته شده است. لذا دادههای دو دوره یادشده در 22 ایستگاه باران‌سنجی در حوزه آبخیز خلیج‌فارس و دریای عمان و 13 سیگنال اقلیمی در طی دوره آماری 2014-1970 مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به نتایج تحلیل عاملی دادهها با استفاده از نرم‌افزار PAST از بین 40 س...
[ 2 ] - پیش‌بینی بارش ماهانه با استفاده از الگوهای پیوند از دور و شبکۀ عصبی مصنوعی (مطالعۀ موردی: حوزۀ فلات مرکزی ایران)
تحقیق حاضر با هدف بررسی تأثیر شاخصهای پیوند از دور بر رخداد بارش ماهانه و پیش‌بینی بارندگی در حوزۀ آبخیز فلات مرکزی ایران با استفاده از مدل شبکة عصبی مصنوعی چندگامی مستقیم (DMSNN) با پارامترهای مذکور است. براین مبنا مقادیر بارش طی دورة مشترک آماری 1981-2014 در 20 ایستگاه سینوپتیک منطقۀ مورد مطالعه انتخاب شد، به‌طوری که دورۀ آماری 1981- 2004 برای توسعة مدل و سالهای 2004-2014 جهت صحت‌سنجی مدل ب...
[ 3 ] - بررسی امکان تاثیر جامعه کفزیان رودخانه طالقان روی تعیین کیفیت آب
وضعیت سلامتی رودخانه طالقان در بالا دست سد طالقان رود برای درک بهتر نقش بی‌مهرگان کفزی در خود پالایی زیستی در اثر ورود فاضلاب در نقاط مختلف مورد بررسی قرار گرفت. در این رابطه شمار 5 ایستگاه با توجه به برنامه پیش نمونه‌برداری و شاخص همانندی از بین 10 ایستگاه گزینش شدند. نمونه‌برداری از پاییز 1385 شروع و تا نیمه بهار 1386 ادامه یافت. ایستگاههای شماره 1و2 پیش از ورود به شهرک طالقان وایستگاه 4 و5 ...
[ 4 ] - برآورد بیلان آب مجازی در بخش کشاورزی در استان هرمزگان طی دهة گذشته
کمبود بارش و به تبع آن کمبود منابع آب شیرین در استان هرمزگان، قرار گرفتن استان در اقلیم خشک و همچنین تلفات آب در بخش کشاورزی موجب بحران جدی آب طی دو دهۀ اخیر شده است. پژوهش حاضر با هدف کاربرد آب مجازی در مدیریت منابع آبی مناطق خشک و بیابانی انجام شد. لذا حجم آب مجازی، بیلان صادرات و واردات و ارزش آب مجازی برای 12 محصول عمدۀ کشاورزی استان هرمزگان در سالهای 1384 تا 1394 بررسی شد. نتایج نشان داد ...
[ 5 ] - ارزیابی روند تغییرات خشکسالی بر اساس شاخص بارش استاندارد شده و شاخص تبخیر - تعرق استاندارد شده در سواحل جنوبی ایران
این تحقیق با هدف مقایسه دو شاخص بارش استاندارد (SPI) و شاخص بارش- تبخیر و تعرق استاندارد (SPEI) از نظر پایش و روند خشکسالی اقلیمی در ایستگاههای سینوپتیک واقع در سواحل خلیج‌فارس و دریای عمان طی دوره آماری (1992 تا 2014) انجام شده است. تحلیل روند خشکسالی با استفاده از روشهای من- کندال و من - کندال اصلاح شده با حذف اثر خودهمبستگی صورت پذیرفته است. مقایسه نتایج دو شاخص در تحلیل خشکسالی و درصد فرا...
[ 6 ] - ارزیابی کارآیی مدل SWAT در شبیهسازی رواناب حوضه آبریز گاماسیاب
رودخانه گاماسیاب یکی از پنج شاخه اصلی رودخانه کرخه است و نقش اساسی در حفظ حیات و زیست بوم منطقه دارد. برای اتخاذ شیوههای صحیح و پایدار مدیریت منابع آب رودخانه گاماسیاب، کسب آگاهی مستمر از وضعیت کمی و کیفی آب و نیز تغییرات آن ضروری است. امروزه استفاده از مدلهای هیدرولوژیکی به منظور شبیهسازی فرآیندهای کمی و کیفی مرتبط با چرخه آب متداول است. برای استفاده از این مدلها، اثبات توانایی آنها در شب...
[ 7 ] - مقایسة کارایی مدلهای آماری و مفهومی در پیش‌بینی خشکسالی هیدرولوژی (مطالعة موردی: حوزة آبخیز کرخه)
خشکسالی پدیده‌ای است که برای پیش‌بینی آن نمی‌توان از مدل مشخصی استفاده کرد. بر این اساس، محققان تلاش می‌کنند با استفاده از مدلهای پیشرفته دقت پیش‌بینی‌ها را افزایش دهند. در این زمینه، مدلهای استوکاستیک خطی، شبکة عصبی مصنوعی، و مدلهای هیبرید می‌توانند در دقت پیش‌بینی مفید باشند. تحقیق حاضر به بررسی کارایی مدلهای اتورگرسیو میانگین متحرک تجمعی (ARIMA)، شبکة عصبی مصنوعی مستقیم (DMSNN)، شبکة عص...
[ 8 ] - ارزیابی کارایی مدلهای سری زمانی در پیش‌بینی تبخیر از تشت در نمونه‌های اقلیمی استان هرمزگان
تبخیر یکی از مؤلفه‌های مهم و تاثیرگذار در برنامه‌ریزی و مدیریت منابع آب در مناطق خشک و نیمه‌خشک میباشد و برآورد آن در اقلیم‌های مختلف، به‌عنوان یکی از مهمترین عوامل اثرگذار جوی، از اهمیت ویژه‌ای در برنامه‌ریزی و مدیریت منابع آب در بخش کشاورزی، تعیین الگوی کشت و مدیریت صحیح مخازن آبی برخوردار است. یکی از روشهای بررسی تغییرات تبخیر و پیش‌بینی آن، مدلهای سری زمانی با نام عمومی مدلهای ARIMA می...
[ 9 ] - برآورد دمای خاک در اعماق مختلف با استفاده از متغیرهای هیدرواقلیمی در بیابان‌های ساحلی (مطالعه موردی: بندرعباس)
چکیده دمای خاک یکی از متغیرهای مهم در مطالعات هیدرواقلیمی کشاورزی و هواشناسی کشاورزی میباشد و کمبود آن در نقاط فاقد ایستگاه سینوپتیک که فعالیت‌های کشاورزی صورت می‌پذیرد یکی از چالش‌های بزرگ در بسیاری از مطالعات و تحقیقات بخش کشاورزی است. لذا هدف از این مطالعه تعیین ارتباط بین متغیرهای هیدرواقلیمی همچون بارندگی، دمای هوا، رطوبت هوا، فشار بخار آب، سرعت باد، میزان تبخیر و تراز آب‌زیرزمینی با دما...
[ 10 ] - تصحیح دبی حداکثر سالانه بر اساس انتخاب مناسب‌ترین تابع توزیع احتمال در جنوب ایران
پژوهش حاضر با هدف انتخاب بهترین تابع توزیع آماری برای دبیهای حداکثر سالانه در استانهای جنوبی کشور ایران (سیستان و بلوچستان، فارس، کرمان، بوشهر و هرمزگان) از دادههای روزانۀ دبی 108 ایستگاه هیدرومتری (طول دورۀ آماری 1362ـ 1391) استفاده و دادههای یادشده با 65 تابع توزیع آماری موجود برازش داده شد و پس از انجام آزمونهای نکویی برازش با استفاده از محاسبات آماری، بهترین تابع توزیع آماری برای دبی...
[ 11 ] - بهینه‌سازی تعداد ایستگاههای باران‌سنجی ایران براساس روشهای میان یابی و تحلیل مولفه‌های اصلی
بهینه‌سازی تعداد ایستگاههای سینوپتیک در تخمین میزان بارندگی به لحاظ کاهش هزینۀ تعمیر و نگهداری، گامی مهم است. هدف اصلی این تحقیق، تعیین تعداد بهینۀ ایستگاههای سینوپتیک برای تخمین میزان بارندگی است. بر این اساس، ابتدا مقادیر باران ایستگاههای سینوپتیک مربوط به دورۀ آماری مشترک 14ساله از سازمان هواشناسی کشور اخذ شد و عملکرد پنج روش مختلف درونیابی ارزیابی شد. با توجه به نتایج، روش تابع پایۀ ...
[ 12 ] - بررسی شبکۀ ارتباطات میان‌سازمانی در قانون برنامۀ پنجم توسعه ج.ا.ا. با محوریت منابع‌طبیعی
برنامه‌ریزی، سازماندهی، نظارت و کنترل، رهبری، ارزشیابی و تصمیم‌گیری بدون برقراری ارتباط، ممکن و اثربخش نخواهد بود. امروزه در سایۀ پیشرفت علم و فناوری، "ارتباطات سازمانی" به یک موضوع پیچیده و مهم تحقیقاتی تبدیل شده است. این پژوهش با هدف تحلیل قانون برنامۀ پنجم توسعه از منظر روابط میان‌سازمانی در بخش منابع طبیعی با استفاده از رویکرد تحلیل شبکه‌ای و نرم‌افزارهای ویسون و نت‌درا انجام‌گرفته است تا ...
[ 13 ] - ارزیابی تغییرات جریان آینده تحت سناریوهای مختلف تغییر اقلیم برحوضه آبریز رودخانۀ گاماسیاب
تغییر اقلیم با توجه به ظرفیت محدود اکوسیستمها میتواند موجب بروز مشکلاتی در تأمین آب قابل دسترس برای رفع نیاز بشر شود و بر توانایی منطقهای در مواجهه با بلایای طبیعی مرتبط با آب تأثیر بگذارد. یکی از مشخصههای طبیعی رودخانۀ گاماسیاب احتمال وقوع سیلاب و خطرات ناشی از آن است. بنابراین مطالعات هیدرولوژیکی تحت شرایط تغییر اقلیم برای ساماندهی و مدیریت آن ضروری است. لزوم استفاده از مدلهای سری CMIP5...
[ 14 ] - ارزیابی کیفی و کمی سفره‌های آب زیرزمینی با به‌کارگیری روش WQI و آزمون من-کندال (مطالعۀ موردی: دشت سرخون-استان هرمزگان)
نبود دسترسی پایدار به منابع آبی، منازعات اجتماعی و اختلالات اقتصادی را به دنبال خواهد داشت. این موضوع در حال حاضر یکی از مسائل جدی حوضۀ آبخیز سرخون در استان هرمزگان است. از جمله اقداماتی که برای حل این مسئله میتواند مفید واقع شود، بررسی روند تغییر در خصوصیات کمی و کیفی منابع آبی این حوضه است. به این منظور، از دادههای بارندگی و دادههای مربوط به کیفیت و کمیت آب‌های زیرزمینی استفاده شده است. بر...
[ 15 ] - ارزیابی دقت برآورد مکانی تبخیر-تعرق با الگوریتم SEBS در منطقه‌ی کوهستانی خشک، جنوب ایران
مقدار واقعی ﺗﺒﺨﻴﺮ-ﺗﻌﺮق از سطح حوضه‌ی آبخیز، یکی از عوامل اصلی در دوره‌ی آب‌شناسی و از اجزای مهم معادله‌ی تراز آب است که بخش عمده‌ای از جریان‌های خروجی حوضه یا هر مقیاس دیگری است. اندازه‌گیری مقدار واقعی ﺗﺒﺨﻴﺮ-ﺗﻌﺮق از دشواری‌های بررسی‌های تراز آب است، چراکه ﺑﻪﻋﻠﺖ نقطه‌ای ﺑﻮدن اﻃﻼﻋﺎت ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ و دشواری تعیین ضریب گیاهی، دﻗﺖ اﺳﺘﻔﺎده از شبیه‌های ﻣﺮﺳﻮم در ﺑـﺮآورد پهنه‌ای ﺗﺒﺨﻴـﺮ-ﺗﻌﺮق واﻗﻌﻲ کم است....
[ 16 ] - ارزیابی ارتباط روند برخی از عوامل آب‌و‌هوایی بر رواناب سطحی در حوزه های آبخیز سواحل جنوبی ایران
تغییرات اقلیم که به تغییر در چرخه‌ی آب‌شناسی انجامیده است، بر منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی تأثیر می‌گذارد. مؤثرترین روش برای درک بهتر تغییرات آب‌شناسی متأثر از تغییر اقلیم، تحلیل روند گروه‌های زمانی آب‌شناسی جریان رود‌‌هااست. در این پژوهش، روند عامل‌های آب‌دهی جریان رودها، دماهای کمینه و بیشینه، تبخیر، مقدار بارش، شدت و تداوم بارش، به‌صورت فصلی و سالانه و به تفکیک هر زیرحوزه بررسی شد. در این تح...
[ 17 ] - ارزیابی اثر تغییر اقلیم و تغییر کاربری اراضی بر فرسایش خاک (مطالعۀ موردی: حوضۀ آبخیز کندران)
تغییرات جهانی اقلیم و کاربری اراضی میتواند به‌شدت بر میزان فرسایش و توانایی خاک برای حفظ کشاورزی و به تبع آن، بر امنیت غذایی منطقهای یا جهانی تأثیر بگذارد. هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی اثر تغییر اقلیم و تغییرات کاربری اراضی بر فرسایش با استفاده از مدل RUSLE است. از این‌رو، تغییرات آب و هوایی براساس دو سناریوی تغییر اقلیم RCP2.6 و RCP8.5 با استفاده از مدل آماری برای دوره‌های 2016-2030 و 2031-205...
[ 18 ] - تأثیر اصلاحکنندههای آلی (زغال زیستی و کود گوسفندی) در کاهش رواناب و فرسایش خاک
یکی از مهمترین تهدیدهای منابع آب‌وخاک در هر کشور، فرسایش خاک و هدررفت مواد غذایی است. استفاده از اصلاح‌کننده‌ها، به‌ویژه مواد آلی، از راهکارهای مؤثر برای جلوگیری از آن است. به همین دلیل در این پژوهش تلاش شده است تا اثر دو اصلاح‌کننده‌ی آلی خاک، یعنی زغال زیستی و کود گوسفندی، در دو شدت بیشینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی 51 و 65 میلی‌متربرساعت در عرصه و به کمک شبیه‌ساز باران ارزیابی شود. نتایج نشان داد ک...
[ 19 ] - تأثیرپذیری رواناب و رسوب خاک ازافزودنی‌های ورمیکمپوست و کاه و کلش
توسعه و ایجاد روشهای جدید حفاظت از آب و خاک که سبب کاهش یا کنترل هدررفت خاک می‌شوند، امری حیاتی است و در این راستا، استفاده از انواع اصلاحکنندههای خاک، به‌منزلة راهکار مناسبی شناخته شده است. در این مطالعه، تأثیر ورمیکمپوست و کاه و کلش، به‌مثابة اصلاحکنندة آلی خاک، در کاهش میزان تولید رواناب و رسوب در سطح پلاتهای دو متر مربعی مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، 400 گ...
[ 20 ] - مقایسه تطبیقی شاخص های SPI، RDI و SPEI در تحلیل روند شدت، مدت و فراوانی خشک سالی در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران
در این تحقیق، از شاخصهای SPIRDI و SPEI برای تحلیل روند شدت- مدت- فراوانی خشکسالی در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران استفاده گردید. تعداد 25 ایستگاه سینوپتیک در اقلیم فوق با طول دوره مشترک آماری (1996-2014) انتخاب و شدت، مدت و فراوانی خشکسالی در هشت زیراقلیم برآورد گردید. نتایج نشان داد که روند خشکسالی ا...
[ 21 ] - اثرات خشکسالی بر تغییرات پوشش مرتعی با تاکید بر شاخصهای دورسنجی (مطالعة موردی: حوزه آبخیز سلفچگان- نیزار)
پوشش مرتعی به‌عنوان یکی از مهمترین اجزای اکوسیستم مناطق خشک بهشمار می‌رود و تعیین تغییرات پوشش گیاهی مرتعی تحت تاثیر خشکسالی و ترسالی امری ضروری بهنظر می‌رسد. تحقیق پیش‌رو با هدف بررسی ارتباط میان شاخصهای ماهواره‌ای و شاخص SPI در مراتع قم صورت گرفت. بدین منظور ابتدا شاخص SPI در میانگین‌های متحرک یک، سه، 5 و 7 ساله مورد محاسبه قرار گرفت. در مرحله بعد با استفاده از تصاویر سنجنده لندست و پس از...
[ 22 ] - ارزیابی کارایی مصرف آب و ردپای آب در محصول زعفران در ایران
کمبود منابع آب کافی، علاوه بر کاهش روند توسعه کشاورزی در حال حاضر، باعث خسارات و زیانهایی نیز در آینده خواهد شد. مطالعه حاضر، مطالعهای به منظور ارائه راهکارهای پایدار در مدیریت منابع آب با استفاده از مفهوم ردپای آب و کارایی مصرف آب زعفران در سطح ملی از طریق تجزیه و تحلیل خوشه‌ای میباشد، که با هدف شناسایی اولویت استانها به توجه به دو شاخصه مذکور انجام شد. در این مطالعه، حجم ردپای آب سبز، آبی...
[ 23 ] - ارزیابی حال و آینده مقدار فرسایش خاک در حوزه آبخیز سد استقلال میناب با بهرهگیری از مدل RUSLE-3D و سناریوهای تغییر اقلیم
این پژوهش با هدف ارزیابی مقدار کمی فرسایش خاک در دورة حاضر و پیش‌بینی تأثیر تغییر اقلیم طی افق زمانی 2030 بر آن انجام شد. برایی این منظور از دادههای بارش روزانه 1985 تا 2015 در ایستگاههای موجود و دادههای NCEP بهرهگیری شد. اقلیم دورة آینده از مدلهای گردش عمومی جو CanESM2 و مدل ریزمقیاس نمایی آماری SDSM با سناریوهای RCP2.6، RCP4.5 و RCP8.5 شبیهسازی شد. مقدار عامل فرسایندگی باران در سناریوها...
[ 24 ] - پیش بینی نوسانات سطح آب زیر زمینی با استفاده از مدلهای سری زمانی و GMS (مطالعۀ موردی: دشت رفسنجان)
آگاهی از تغییرات بارش به عنوان یک مؤلفۀ هیدرولوژیکی در منابع آب، مهم و ضروری است تا با ارائۀ راهکارها و روشهای مدیریتی مناسب، به بهرهبرداری مناسب از آب‌های زیرزمینی در مناطق خشک و نیمه‌خشک با توجه به کمبود بارش در این مناطق پرداخت. با توجه به اهمیت موضوع، در پژوهش حاضر پیش‌بینی نوسانات سطح آب زیرزمینی تحت تأثیر مدلهای سری زمانی در دشت رفسنجان صورت گرفت. بارش آینده با استفاده از مدل ARIMA در...
[ 25 ] - تحلیل شدت، مدت و بزرگی خشکسالی هیدرولوژیکی با استفاده از توابع کاپولا (مطالعۀ موردی: حوضۀ آبخیز کل مهران و بندر سدیج)
همبستگی میان مشخصههای خشکسالی زیاد است. تحلیلهای تک‌متغیرۀ خشکسالی قادر به وارد کردن تأثیرات این همبستگی در محاسبات نیستند. بنابراین، بهترین روش برای پایش خشکسالی، تحلیل هم‌زمان مشخصههای آن است. هدف از تحقیق حاضر، بررسی خشکسالی هیدرولوژیکی در حوضۀ آبخیز کل مهران و بندر سدیج است. به این منظور، از توابع کاپولای تجربی برای محاسبۀ تابع توزیع تجمعی رواناب و محاسبۀ شاخص کمبود هم‌زمان (JDI) استفاد...
[ 26 ] - مدل‌سازی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از شبکه‌ی عصبی مصنوعی و زنجیره‌ی مارکوف (مطالعه موردی: حوزه‌ی آبخیز سد استقلال)
یکی از روشهای مورد استفاده برنامه‌ریزان و مدیران جهت مدیریت تغییرات کاربری اراضی، مدل‌سازی آن است. تحقیق حاضر با هدف پیش-بینی تغییرات کاربری اراضی حوزه‌ی آبخیز سد استقلال میناب با استفاده از شبکه عصبی پروپسترون چند لایه و زنجیره- مارکوف در افق 1409 است. جهت تهیه نقشه‌ی کاربری اراضی منطقه‌ی مورد مطالعه از تصاویر سری ماهواره‌های لندست 5 سنجنده TM (سال 1374) ، لندست 7 سنجنده ETM+ (سال 1382) ، لند...
[ 27 ] - توزیع زمانی و مکانی اجزای ردپای آب و تجارت آب مجازی محصول گردو در ایران
بخشهای زیادی از ایران با بحران آب مواجه شدهاند. با توجه به اینکه حدود 85 درصد از منابع آب سطحی و زیرزمینی کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، مدیریت آب در این بخش برای کاهش مصرف آب ضروری است. حفظ محیط زیست، منابع آب و تولیدات کشاورزی از مهمترین اهداف اکوهیدرولوژی است. ردپای آب و تجارت آب مجازی مفاهیمی هستند که اخیراً برای مدیریت منابع آب و در اکوهیدرولوژی استفاده می‌شوند. بیشتر مطالعات صورت‌گرفت...
نویسندگان همکار
علی آذره 1