محمد مهدی عزیزی
استاد دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.(مسئول مکاتبات)
[ 1 ] - تحلیلی بر ریخت‌شناسی مجتمع‌های تجاری (مطالعه موردی: مجتمع تجاری کوروش، منطقه 5 تهران)
مجتمع‌های تجاری از جمله پدیده‌های نوین در توسعه شهری دهه های اخیر هستند که در سطح شهر تهران نیز مورد توجه جدی قرار گرفته اند. چنین پدیده هایی در شهر، دارای اثرات قابل توجه بوده و برای شناسایی اثرات و برنامهریزی برای آنان ضروری است ماهیت پدیده و انواع گونه های آن مورد تحلیل قرار گیرند. پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این سوال است که معیارهای دسته‌بندی مجتمع‌های تجاری در ادبیات جهانی چیست و معیارهای م...
[ 2 ] - ارزیابی سازگاری پهنه‌های کاربری زمین در طرحهای تفصیلی در ارتباط با محدوده گسلها: مطالعه موردی منطقه یک شهرتهران
به کار گیری اصول برنامه ریزی کاربری اراضی شهری (مکانیابی مناسب کاربریها با توجه به وجود گسلها و مناطق پرخطر، همجواری و تناسب کاربریها با یکدیگر و... ) میتواند ضریب آسیب پذیری سکونتگاههای انسانی را در مقابل زلزله کاهش دهد. شهر تهران بر روی چهار گسل اصلی به نام‌های گسل شمال تهران، شرق تهران، ری و ملاصدرا قرار گرفته است که گسل‌های شمال تهران و ری از نظر قدرت تخریب در تهران از اهمیت بیشتری برخوردا...
[ 3 ] - ارزیابی تحقق‌پذیری پیش‌بینی‌های کاربری اراضی و پیشنهادهای جهات توسعه در طرح جامع شهر لار
طرحهای جامع، در واقع طرحهای توسعه شهری به شمار میروند که به منظور ایجاد زمینه توسعه کالبدی موزون و هماهنگ شهرها تهیه شدهاند. هرچند این طرحها با مقدمات فنی و تخصصی و نیز صرف هزینههای زیادی تهیه گردیدهاند و البته تاثیرات مثبتی در منطقهبندی کاربریها، رعایت ضوابط و مقررات ساختمان و بهبود نسبی حیات شهرها داشتهاند، اما به دلایل متعددی نتوانستهاند به تمام اهداف خود برسند. پرداختن به مبحث ...
[ 4 ] - ارزیابی موفقیت طرحهای تجمیع در بافت تاریخی شهر یزد نمونه موردی مجموعه‌های مسکونی نفت و خاتم
چکیده امروزه با توجه به وقوع پدیده پراکندهرویی در شهرهای ایران، ضرورت برنامهریزی مجدد بر روی زمین و مسکن در بافتهای قدیمی، دوچندان شده است. در این راستا، طرحهای تجمیع، به موازات سیاستهای رشد هوشمند، در بافت قدیمی شهر یزد پایهگذاری شدهاند. آنچه توسعه آینده طرحهای تجمیع را تضمین میکند، ارزیابی تجربههای محقق شده به منظور بازنگری در مبانینظری این طرحهاست. یافتههای تحقیق حاضر نشان م...
[ 5 ] - نقش پروژه های محرک توسعه در بازآفرینی بافت مرکزی شهرها: نمونه مطالعاتی، بافت تاریخی شهر یزد
از جمله اهداف اصلی پروژه‌های محرک توسعه، دستیابی به بازآفرینی شهری است؛ رویکردی که به عنوان یک راهبرد جامع، برای ایجاد تغییر در یک مکان با نشانه‌های زوال به کار می‌رود. تحقیق حاضر بر آن است تا با تدوین شاخص‌های تحرک و توسعه بافتهای شهری از متون نظری و تجارب عملی، به تحلیل نقش این پروژه‌ها در سطح بافت تاریخی شهر یزد بپردازد. برای جامعیت این سنجش، از 27 شاخص عینی در سه پارامتر سکونتی، فعالیتی و ...
[ 6 ] - شناسایی علل عدم تحقق کاربری های پیشنهادی در طرح های توسعه شهری ایران با استفاده از نظریه زمینه‌ای
ارزیابی برنامه ریزی کاربری زمین درپژوهش های مختلف نشان از عدم موفقیت آنها داشته است و ضرورت بازنگری در محتوا و روش برنامهریزی را آشکار می‌سازد. در این مقاله شناسایی علل عدم تحقق کاربری زمین در طرحهای پیشنهادی مورد بررسی قرار گرفته تاست. در اینجا روش کیفی از نوع نظریه زمینه‌ای به کار گرفته شده تا برخلاف مطالعات گذشته از اظهار نظرات سلیقه‌ای اجتناب شود. اطلاعات مورد نیاز در این روش به صورت مصا...
[ 7 ] - مدلی برای تعیین تراکم ساختمانی مطلوب محله با تأکید بر عوامل فرهنگی (مطالعه موردی: محلههای ایران و تختی ـ منطقه 12 تهران)
باز‌ـ‌تعریف تراکم ساختمانی در بافتهای درونی که فرایند نوسازی را تجربه می‌کنند، به گونه‌ای است که نادیده انگاشتن عوامل فرهنگی در آن مشهود است. از بین رفتن حرائم خصوصی، ایجاد اشراف، تخریب حرائم ارتفاعی و عملکردی ابنیه و محوطه‌های تاریخی (به عنوان نمادهای فرهنگ در کالبد شهر)، زدودن حیات واقعه‌ای از اجتماعات محلی و... نمودی است از عدم وجود مدلی کارآمد برای تدوین تراکم ساختمانی که عوامل فرهنگی را ب...
[ 8 ] - تبیین معیارهای کلیدی فرآیند شکلگیری هویت مکان در توسعه شهری جدید* (مطالعه موردی: منطقه 22 تهران)
مقاله حاضر به تبیین معیارهای کلیدی فرآیند شکلگیری هویت مکان در توسعه شهری جدید میپردازد. به همین منظور و براساس مبانی نظری شامل نظریه‌ها و دیدگاه‌های مهم و نیز پژوهش‌های موردی قابل توجه و شناسایی شده در چارچوب هدف مذکور، 8 معیار کلیدی «آشنایی و شناخت»، «خوانایی و تشخص»، «رضایتمندی»، «خودکارآمدی»، «تعامل اجتماعی»، «تناسب محیطی»، «دلبستگی» و «خاطره انگیزی» در زمینه شکلگیری، احراز و تشخیص هویت...
[ 9 ] - تأثیر تقسیمات کشوری جدید بر پراکندهرویی شهری (مطالعه موردی: شهر بجنورد)
پراکندهرویی شهری به عنوان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های برنامه‌ریزان شهری در دوران معاصر است که تحت تأثیر مجموعه‌ای پیچیده از عوامل مختلف قرار دارد. از جمله این عوامل، دولت و تصمیمات سیاسی است. شهر با تغییر جایگاه در سطوح تقسیمات کشوری، از روند رشد آرام خود خارج شده و از طریق برخی عوامل برون‌زا به سمت گسترش افقی هدایت می‌شود. پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این سؤال است که آیا تغییر در تقسیمات کشوری م...
[ 10 ] - تحلیلی بر رابطه سرانه کاربری های زمین و اندازه شهر در طرحهای جامع شهرهای ایران*
چکیده برنامهریزی کاربری زمین، تعیینکننده بسیاری از ابعاد گسترش و توسعه شهری در آینده شهرها بوده و میتواند از چالشیترین بخشهای فرایند تهیه طرحهای جامع باشد. هرچند در فرایند تهیه طرحهای جامع شهری ایران، تلاشهایی برای تعیین منطقی این سرانهها صورت گرفته، اما عمدتاً متکی بر متون غربی و یا براساس سلایق و تجارب حرفهای تهیهکنندگان آنها و غالباً فاقد مبانی نظری بوده است. در این میان، میتوان ر...
[ 11 ] - گونه شناسی سیاست های مدیریت رشد شهری در مناطق شهربنیان
موضوع رشد شهری و گونه های مختلف آن ب ههمراه سیاست های مدیریت و مهار آن ب هعنوان یک موضوع علی و فرادست، بسیاری از برنامه ها و طرح های شهری و منطقه ای را تحت تأثیر قرار می دهد. مقاله حاضر بر آن است تا به گونه شناسی سیاست های مدیریت و مهار رشد شهری در مناطق شهری بپردازد. برای این منظور دو بخش جهت رسیدن به اهدف مقاله تنظیم شده است. در بخش اول، ابتدا با تدقیق در ده مطالعه مهم و پراستناد در زمینه انو...
[ 12 ] - نقش قوانین و مقررات در تحقق مدیریت یکپارچه در مجموعه شهری تهران
مقالۀ حاضر با هدف بررسی تأثیر قوانین و مقررات شهری بر تحقق مدیریت یکپارچۀ شهری در مجموعۀ شهری تهران انجام گرفته است. به این منظور، ابتدا مفاهیم مدیریت شهری و مدیریت یکپارچۀ شهری بررسی شده و جایگاه قوانین و مقررات در مدیریت شهری بر مبنای ادبیات پیشین مشخص می گردد. برای پاسخ دادن به سؤال های اصلی تحقیق، از رو یکرد آمیخته استفاده شده است. در رویکرد آمیخته، با بهره گیری از روش های موردپژوهی ) کیفی(...
[ 13 ] - ارزیابی کالبد محلههای قدیمی شهری در پاسخ‌دهی به احساس امنیت (نمونة موردی: محلة ملک‌آباد شهر قزوین)
احساس امنیت، یکی از نیازهای روحی انسان و از مهم‌ترین ویژگی‌های کیفیت فضاست. در جوامع شهری امروز، عوامل گوناگون محیطی سبب بروز انواع بزهکاریها و بی‌قانونیها و ناامنی در شهر شدهاند. این در حالی است که بافتهای شهری و محلههای قدیمی ایران، از بعد امنیت و آرامش، شهرة شهرها بودهاند. این مسئله، اگرچه متأثر از ساختار اجتماعی و فرهنگی نیز بوده است، نباید از طراحی هوشمندانة کالبد این‌گونه محله‌ها غا...
[ 14 ] - ارزیابی الگوپذیری استخوان‌بندی بافتهای روستایی ایران در طرحهای هادی، براساس مدل فرایند تحلیل سلسله‌‌مراتبی AHP
با پیدایش نگرش سیستمی به برنامهریزی و تکامل فرایند برنامهریزی، ارزیابی نیز به‌عنوان یکی از ارکان مهم این فرایند مورد توجه و تأکید قرار گرفت. انتظار بر این است که طرحهای هادی روستایی براساس نظم‌دهی کالبدی و عملکردی منظم روستاها تهیه شوند. مقاله حاضر بر آن است تا الگوپذیری استخوان‌بندی در بافتهای روستایی در طرحهای هادی روستایی را در 30 روستای منتخب از 30 استان کشور مورد ارزیابی قرار دهد؛ که ...
[ 15 ] - تحلیل سیر تحول تاریخی مفهوم عدالت اجتماعی در برنامه های توسعة شهری ایران (1340-1390)
برای پاسخ به این پرسش که «چه نظریهای از عدالت بیش‌تر مد نظر برنامه‌ریزان شهری در ایران بوده است و این نظریه در گذر زمان چه تغییراتی یافته است؟» در این مطالعه نخست نمونههایی از کاربرد مفهوم عدالت در آثار برنامه‌ریزان شهری ایرانی و سپس سه طرح نمونة جامع شهری بازخوانی شد. یافتهها نشان می‌دهد بیش‌ترِ برنامه‌ریزان شهری ایران در دو تعریف «عدالت به مثابة برابری یک‌سان» و «عدالت به مثابة تأمین حداقل...
[ 16 ] - گونهشناسی فضایی الگوهای رشد در مناطق شهر بنیان
در مطالعه حاضر به تدقیق در ویژگیها و گونههای مختلف سه کلان مفهوم رشد شهری، گسترش شهری و پراکندهرویی شهری، و در راستای گونهشناسی از انواع زیرگونههای آنها در مطالعات مختلف برنامهریزی شهری و منطقهای پرداخته شده است که همواره در متون مختلف، مشابه هم به کار رفتهاند. به عبارت دیگر، هدف این مقاله تبیین مفهومی و فضایی از واژههایی همچون رشد شهری، گسترش شهری و پراکندهرویی شهری و گونه های ...
[ 17 ] - طراحی الگوی برنامهریزی راهبردی در توسعه فضاهای رهاشده شهری با استفاده از رویکرد تلفیقی فازی و SWOT؛ نمونه موردی: شهر یزد
بافت تاریخی شهر یزد یکی از ارزشمندترین بافتهای تاریخی شناخته شده در ایران و شاید در دنیا است. این بافت که در گذشته محل زندگی اقشار اصیل و متمکن شهر یزد بوده، امروزه تبدیل به محل زندگی اقشار عمدتا کم درآمد و اغلب غیر بومی شده است. این امر، روز به روز، این بافت را به سمت فرسودگی کامل نزدیکتر میکند. یکی از نشانه های فرسودگی این بافت، شکلگیری و رشد روزافزون فضاهای رهاشده است. این فضاها علاوه ب...
[ 18 ] - تبیین پیچیدگی‌های ساختاری در آینده‌نگری جمعیت‌پذیری مناطق کلانشهر تهران
خطا در آینده‌نگری توزیع فضایی جمعیت و فعالیت میتواند به تحمیل هزینههای اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی به شهر، مدیریت شهری و سایر ذی‌نفعان منجر شود. این پژوهش، ابتدا به ارزیابی عملکرد آینده‌نگری طرحهای ساماندهی تهران، جامع تهران و جامع حمل‌ونقل و ترافیک تهران، در مقایسه با نتایج سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن 1375 و 1395 میپردازد. سپس عوامل موثر بر خطای آینده‌نگری (شامل پیچیدگی‌های عام مسایل آ...
[ 19 ] - توزیع فضایی تاب آوری در برابر سوانح در سطح محلات کلانشهر تهران
خسارات بسیار جانی و مالی ناشی از سوانح طبیعی در کلان‌شهرها ضرورت ارزیابی و ارتقای تاب‌آوری پیش از وقوع حادثه را نشان می‌دهد. کلانشهر تهران که مستعد زمین‌لرزه است، نیز از این امر مستثنا نیست. لذا در مقاله حاضر، مجموعه‌ای از شاخص‌های تاب‌آوری از سه مدل ۱BRIC، ۲CRI و ۳CDRI، شناسایی‌شده و جهت ارائه شاخص ترکیبی چندبعدی تاب‌آوری کلانشهر تهران مورداستفاده قرارگرفته ...
نویسندگان همکار
رضا اسدی 1