چکیده آثار هنری و ادبی به منزلۀ آیینه‌ای هستند، که عادات، رسوم، ارزش‌ها، باورها و ... را در جامعة معاصر خود، نمایش می‌دهند؛ بنابراین بهترین منبع برای دریافت و استدراک ویژگی‌ها و مشخصات فرهنگی مردم هر عصر به شمار می‌آیند. یکی از مسائل رایج در جوامع سنتی، وجود تبعیض میان زن و مرد است که در آثار ادبی به شیوه‌‌های گوناگون منعکس شده است. انتساب صفاتی چون دانایی و توانایی به مردان و زنان را ضعیفه و ...

صحیفة امام سجاد، به منزلة یکی از ارزشمندترین متون دعایی و تربیتی اسلام، منبع الهام‌بخش شاعران و نویسندگان فراوانی بوده که از جملة ایشان، قیصر امین‌پور شاعر نام‌دار معاصر است. قیصر هم در توصیف پاره‌ای‌ از مقوله‌های الهی و هم در تعریف از عقل و خرد و تربیت و امثال آن، وام‌دار صحیفه است. موارد تأثیرپذیری شعر قیصر از زبان، فرهنگ و مضامین این اثر بزرگ، در بیش از ده منظومة این شاعر قابل جست‌و...

عرفان همواره در رونق و شکوفایی ادبیات تعلیمی نقشی اساسی داشته است. فرهنگ کناره­گیری از دنیا، توجه به ناپایداری و گذرا بودن دنیا و شادی و غم­های آن، دوری از رذائل اخلاقی و پرداختن به فضائل از جمله مسائل مشترک عرفان و ادبیات تعلیمی است. مثنوی حدیقة الحقیقه نخستین منظومة عرفانی است که با هدف تعلیم مباحث عرفانی، دینی و اخلاقی سروده شده است و سنایی اولین شاعری است که از حکایت و تمثیل برای تعلیم مسا...

معمولاً حدیقةالحقیقه را به دلیل در بر داشتن اصطلاحات، حکایات و مضامین عرفانی، نخستین منظومة عرفانی می‌خوانند. با وجود این به نظر می‌رسد عرفان نقشی مرکزی در این منظومه ندارد. مقالة حاضر بر آن است تا ضمن شناسایی مضمون و اندیشة اصلی و غالب در حدیقةالحقیقه، تأثیر آن را بر تلقی سنایی از اصطلاحات و مفاهیم عرفانی نشان دهد. برای دست‌یابی به این اهداف، با استفاده از روشی ساختاری، به تحلیل روابط معنایی وا...

جامی با نگاهی عارفانه هستی را می‌نگرد، می‌فهمد، و تبیین می‌کند. در این تفسیر، عشق کلیدی‌ترین و محوری‌ترین مفهوم است. عشق در این نگاه، تنها نسبتی عاطفی میان دو انسان نیست- که البته این هم هست- بلکه مقوله‌ای است گسترده و فراگیر که با آن هم می‌توان انگیزة آفرینش را فهمید و هم ارتباط متقابل پدیده‌های مختلف هستی را تبیین کرد. آنچه حق را به آفریدن می‌انگیزد، عشق اوست به خویشتن و کمالات پنهان آن و از ...

توجه به منابع جانبی یا فرعی در نقد و تصحیح متون کهن کاربرد ویژه‌ای دارد. این‌گونه منابع با متن تصحیح‌شده ارتباط‌هایی فرعی مانند تاریخی و محتوایی و ساختاری دارد. تذکرة‌الاولیای عطار همواره مانند متنی مرجع در سنت صوفیانة ایرانی منظور همگان بوده است. گزیده‌ها و ترجمه‌های گوناگون این متن در طول تاریخ نشان‌دهندة این واقعیت است. منظومة ولی‌نامه در نیمة نخست قرن نهم هجری در شهر شیراز سروده شد. این اثر...

عشق انسانی که در آموزه‌های صوفیه و نیز منتقدان آنها غالباً با تعبیر "عشق مجازی" ظاهر می‌شود، یکی از مواضع غامض و دشوار در عرفان اسلامی است. اهمیت روزبهان در این عرصه، از آنجاست که وی نه تنها از به کاربردن اصطلاح رایج "عشق مجازی" تعمداً امتناع و به‌جای آن از تعبیر "عشق انسانی" استفاده می‌کند، بلکه تجربة عشق انسانی را برای تحقق عشق ربانی اجتناب‌ناپذیر می‌داند. آموزة روزبهان، بالطبع این پرسش‌ را پیش...

یکی از برجسته‌ترین آثار غنایی در ادب فارسی، منظومة خسرونامه است. این منظومه، داستان عشق گل و هرمز و رویدادهای مربوط به آن را به تصویر می‌کشد. درباره‌ی انتساب این اثر به عطار نظرهای متفاوتی وجود دارد، همچنین تاکنون پژوهشی درباره‌ی محتوای این اثر صورت نگرفته است؛ بنابراین در این پژوهش ابتدا به صورت مختصر، با در نظرگرفتن ادله‌ی اساتید درباره‌ی سراینده‌ی اثر به اثبات یا رد انتساب آن به عطار پرداخته...

موضع مقاومت و هویت‌طلبانۀ برخی از شاهنامه‌سرایان متأخر در برابر سیطرة هنری و فکری فردوسی یکی از رویکردهای قابل تأمل حماسه‌سرایان در برابر اعتبار و مقبولیت خیره‌کنندة شاهنامۀ فردوسی است؛ آشوب شاهجهان‌آبادیِ تورانی (م1199ق)، سرایندة منظومةگمنام صولت فارقی از جمله این سرایندگان مدعی است که تلاش کرده است، مقبولیت خویش را با نفی فردوسی و شاهنامه‌اش و توهین و استهزا به دست آورد. این ...