استعارة تبعیّه برای نخستین بار در اواخر سدة دوم یا اوایل سدة سوم ه.ق به حوزة علم بلاغت راه یافت. صاحب‌نظران علم بلاغت استعاره را به اعتبار لفظ مستعار(به عاریت گرفته شده)، به «اصلیّه» و «تبعیّه» تقسیم کرده‌اند. در زبان فارسی، استعاره در اسم را استعارة اصلیّه و استعاره در فعل و صفت را استعارة تبعیّه می‌نامند. برخلاف اسناد مجازی ‌ـ‌ که فعل را به فاعل غیر حقیقی نسبت می‌دهیم ‌ـ‌ در استعارة تبعیّه، فاعل را...

تضمین، یکی از شگردهای زبانی است که همانند بسیاری از فنون ادبی، در ادوار تاریخ بلاغت مورد بی ­توجهی محققان و ناقدان قرار­گرفته­ است، به­ گونه ه­ای که در شناسایی این آرایة بدیعی تنها به یک جنبه از آن، یعنی آوردن مصراع، بیت یا ابیاتی از دیگری در شعر خویش اکتفا شده ­است. از این رو، این پژوهش بر­آن است با نگاهی به سیر تاریخی صنعت تضمین و جایگاه آن در مباحث بلاغی عربی و فارسی، ضمن شرح و تفسیر دیدگاه ...

چکیده علوم بلاغی همانند صرف و نحو در آغاز به ‌منظور فهم اسرار و رموز قرآن کریم و وجوه اعجاز بیانی آن و با محوریت آیات نورانی قرآن و نیز اشعار جاهلی صورت گرفت، ولی رفته‌رفته به سایر متون نظم و نثر عربی راه یافت و به‌ صورت قواعدی منسجم تدوین شد و به ظهور تألیفات ارزش‌مندی در این زمینه انجامید. یکی از این تألیفات ارزش‌مند کتاب جواهرالبلاغة تألیف سید‌احمد هاشمی است که به ‌منزلة بهترین کتاب آموزش ب...

نسخة خطّی آداب انشاء که بعضاً از آن با عنوان انشای عالم‌آرا یاد شده است، زاییدة ذهن نقّاد و طبع وقّاد یکی از مترسّلان، بلاغیّون و شعرای معاصر شاه طهماسب صفوی است که تا کنون در پردة خمول و گوشة انزوا باقی مانده است. آداب انشاء در شمار متون نظری و آموزشی ترسّل محسوب می‌شود. مؤلف در ساختاری دقیق و منسجم، در یک مقدّمه و سه بخش اصلی موسوم به لمعه و خاتمه، اهمّ مباحث نظری ترسّل را با رویکردی جدید و از منظر...

از جهت ساختار رساله حاضر به پنج بخش تقسیم گردیده است : ابتدا، پس از بیان بحثی کوتاه به عنوان مقدمه درباره مرزبان نامه بخش اول که به "سبک و ویژگیهای زبانی مرزبان نامه" اختصاص دارد آورده شده. در این بخش ویژگیهای سبکی این اثر به طور جداگانه توضیح داده شده است . "بلاغت و علوم بلاغی" عنوان دومین بخش این تحقیق است که در آن توضیحی مختصر درباره سیر تکاملی علوم بلاغی و مفهوم بلاغت داده شده است . پس از آ...

ابن ابی الحدید شارح و مفسر نامدار نهج البلاغه، از زمره دانشمندان و ادیبان و ناقدان و شاعران روزگار خود بوده است . وی همچنین در علم لغت ، صاحب نظر بوده و بر علوم قرآنی، حدیث شریف نبوی و ادبیات عرب تسلط داشته است . همین امر سبب گردیده تا وی در شرح لغات و مفردات ، ویژگیهای صرفی و معانی گوناگون کلمات و تفاوت وجوه معنایی را نیز مورد بحث قرار دهد و در بیان مطلب ، از اشعار و امثال متعدد به عنوان شاهد ...

چکیده در این پژوهش به بررسی عوامل زیبایی شناسی شعر انوری از دیدگاه علم بدیع می پردازیم. علم بدیع یکی از شاخه-های علوم بلاغت است، که در لغت به معنی چیز تازه و نو، و در اصطلاح علمی است که باعث زیبا سازی کلام می شود و یا سخن ادبی را ارتقاء می بخشد، و به طور کلی به دو دست?: بدیع لفظی و بدیع معنوی تقسیم می شود. در گذشته به علم معانی و بیان که از دیگر شاخه های علوم بلاغت هستند نسبت به بدیع توجّه بیشت...

یکی ازعلومی که در سایه سار قرآن کریم سربرآورده و از چشمه ی سرشار و پرفیض آن سیراب گشته، علم بلاغت می باشد. وجود قدیمی ترین کتب بلاغی که به منظور اثبات اعجاز قرآن به رشته ی تحریر درآمده اند، بهترین شاهد این مدّعاست. از طرفی یکی از موضوعاتی که درعلم بلاغت دارای جایگاه ویژه ای می باشد، موضوع انواع مجازهاست که استعاره از زیباترین وموثّرترین آنها به شمار می رود. به طوری که صاحب نظران بلاغی، آن را ملکه...

چکیده هر شاعری برای زیبا بیان کردن و موثر واقع شدنِ معانی و مفاهیم ذهنی اش نیاز دارد با تصرّف شاعرانه در واقیعت های خارجی، تصاویری خیالی بر جامه ی عروس ذهنش بپوشاند. تشبیه و استعاره به عنوان دو زیرمجموع? علم بلاغت، از پرکاربردترین آرایه های ادبی مورد توجه شاعران است. فخرالدین عراقی یکی از شاعران و عارفان ادب فارسیِ سده ی هفتم هجری می باشد که شعرهایش رنگ و بوی عرفان دارد و این دو آرایه را به وفور...

کتاب نگاهی تحلیلی به علم بیان ازجمله کتاب‌های درسی دانشگاهی تازه‌چاپ حوزة بلاغت است که سعی دارد با اتکا به مبانی بلاغت سنتی، از نگاه‌های جدید مطرح در این حوزه نیز بی‌بهره نباشد. ضمناً وجه انتقادی و رویکرد کتاب در تأمل بر اغلب مسائل شایع دانش ادبی «بیان» مندرج در برخی منابع پیشین و طرح و بررسی گاه تفصیلی آن‌ها اسم این کتاب را کاملاً بامسما کرده است. اشکالاتی که لامحاله بر این کتاب پرفایده‌ وارد آم...