در قرن پنجم هجری همزمان با اوج گرفتن مباحث عرفانی و به تبع آن رواج روزافزون تألیفات متعدد در حوزه عرفان اسلامی، ابوالقاسم قشیری با دقت نظر خاصی که در اندیشه های عرفانی داشت، اثری برجا گذاشت که از همان زمان تألیف جایگاه خود را به دست آورد و اندکی بعد به فارسی نیز ترجمه شد. نخستین بار حدود نیم قرن پیش ترجمه رساله قشیریه با انتساب به ابوعلی عثمانی، توسط فروزانفر تصحیح و چاپ شد. این اثر بخصوص با تو...

هدف این مقاله بررسی و ارزیابی دیدگاه تفسیری شش مفسر مشهور، با پیش‌زمینه‌های فکری مختلف، امین‌الاسلام طبرسی، جاراللّه زَمَخْشَری، فخر رازی، ابوالقاسم قشیری، رشیدالدین میبدی و علامه طباطبایی است تا دریابیم از دیدگاه آنان، در تفسیر آیات متشابه قرآن، وزن هر کدام از سه نظریۀ مطرح دربارۀ چیستی زبان دین، یعنی اشتراک معنوی، اشتراک لفظی، و تمثیلی،‌ چیست. برای رسیدن به این هدف، ابتدا، این سه نظریه را بررسی و ...

مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه کتابی است با مضمونی عرفانی و اخلاقی که برای اولین بار توسط سید بن طاووس معرفی شده است. نویسنده این کتاب هیچ‏گاه مشخص نبوده و از آنجایی‏که تمامی باب‏های صدگانه آن با عبارت «قال الصادق۷» آغاز می‏شود، از جمله آثار منسوب به امامان: به شمار می‏آید. تاکنون داوری‏های مختلفی درباره درستی یا نادرستی این انتساب مطرح‏شده است. داوری‏های صورت گرفته در...

در مقدمه بحث معاد وبرزخ باید گفت که مسأله معاد و برزخ از مسائلی است که انبیاء بعد از دعوت به توحید، مردم را به آن فرا خوانده اند و آن را لازمه ی ایمان به خداوند دانسته اند. در قرآن کریم و در سنت پیامبر اکرم و ائمه این مسئله مطرح شده است و عقل برای شناخت آن متمسک به قرآن و سنت شده است و همه ی اندیشمندان به وجود آن اعتقاد دارند . ااما در مورد پیشینه ی این بحث باید گفت در کتاب های تفسیر و مقالات م...

مقامات و احوال از جمله مباحث مهمّ عرفان و تصوّف اسلامی هستند که سلوک عارف به سوی حقیقت و اتّحاد با حق را امکان پذیر می کنند. این موضوعات در اکثر کتاب های عرفانی مورد توجّه قرار گرفته است. در این پژوهش به بررسی این مقامات و احوال در الّلمع فی التّصوّف، رساله ی قشیریّه، منطق الطّیر و مثنوی معنوی پرداخته ایم که هر یک از جایگاه ویژه ای در عرفان و تصوّف اسلامی و همچنین ادبیّات عرفانی برخوردار هستند و نویسندگان...

مثنوی معنوی از مواریث عرفانی و ادبی پیش از خود بهره ‌برده ‌است. در این پژوهش «داستان جزع ناکردن شیخی بر مرگ فرزندان خود» از مثنوی با ترجمۀ رسالۀ قشیریه و تذکرة‌الاولیا بر اساس رویکرد نورمن ‌فرکلاف مورد مقایسه و تحلیل انتقادی گفتمان قرار‌گرفته‌ است. در سه اثر مذکور به بیان احوال عارفانه پرداخته شده ‌است. گفتمان غالب در بستر عرفان در حکایت مثنوی، «ولی و عارف واصل»، در رسالۀ قشیریه «مقام رضا» و در...

هدف این مقاله بررسی و ارزیابی دیدگاه تفسیری شش مفسر مشهور، با پیش زمینه های فکری مختلف، امین الاسلام طبرسی، جاراللّه زَمَخْشَری، فخر رازی، ابوالقاسم قشیری، رشیدالدین میبدی و علامه طباطبایی است تا دریابیم از دیدگاه آنان، در تفسیر آیات متشابه قرآن، وزن هر کدام از سه نظریۀ مطرح دربارۀ چیستی زبان دین، یعنی اشتراک معنوی، اشتراک لفظی، و تمثیلی، چیست. برای رسیدن به این هدف، ابتدا، این سه نظریه را بررسی و ب...

در قرن پنجم هجری همزمان با اوج گرفتن مباحث عرفانی و به تبع آن رواج روزافزون تألیفات متعدد در حوزة عرفان اسلامی، ابوالقاسم قشیری با دقت نظر خاصی که در اندیشه‌های عرفانی داشت، اثری برجا گذاشت که از همان زمان تألیف جایگاه خود را به دست آورد و اندکی بعد به فارسی نیز ترجمه شد. نخستین بار حدود نیم قرن پیش ترجمه رسالة قشیریه با انتساب به ابوعلی عثمانی، توسط فروزانفر تصحیح و چاپ شد. این اثر بخصوص با تو...

صفوة‌الصفا از معتبرترین کتاب‌های عرفان و تصوف و یکی از اساسی‌ترین منابع در شرح حال شیخ صفی (650‑735 ق)، جدّ اعلای پادشاهان صفوی است. رسالة قشیریه نیز از کتاب‌های مهم تصوف است که در حلقه‌های درسی قرن هشتم به آن توجه می‌شد. تأثّر شیخ صفی در صفوة‌الصفا از رسالة قشیریه بیش از منابع دیگر بوده است؛ درواقع برخی از تفسیرهای شیخ صفی ب...

رسالة قشیریه اندکی پس از تألیف برای استفاده فارسی زبانان نخست به دست ابوعلی بن احمد عثمانی و پس از مدّتی ترجمة مذکور اصلاح یا ترجمه‌ای دیگر از رسالة قشیریه فراهم گردید. برای نخستین بار فروزانفر در سال 1345 این کتاب را بر اساس نسخة کتابخانة لالا اسماعیل و نسخة موزة بریتانیا و با کمک از متن عربی، آن را تصحیح کرد. آموزشی بودن کتاب و برخی سهوها، دیگران را برانگیخت تا تصحیح دیگری از اصل عربی و از ترج...