هدف این مقاله تحلیل و بررسی عقلانیت دینی و سکولار در اندیشه متفکران اسلام است. به منظور دست یابی به این هدف ابتدا به مفهوم و کالبد شکافی عقلانیت و سپس به ویژگی های عقلانیت دینی و سکولار پرداخته شده است. پس از بررسی الگوهای عقلانیت سکولار به تحلیل و بررسی عقلانیت مطرح در اندیشه متفکران مسلمان می پردازیم که به دو سرمشق تجزیه شده است. الگوی نخست، عقلانیت فلسفی است که با عقلانیت دینی پیوند دارد و ا...

در مباحث مربوط به فهم متون دینی، یکی از مهمترین مسائل مسأله تأویل است. پرسشهای اساسی در این مسأله اینهاست: فرآیند فهم متن دینی مثل قرآن و روایات چگونه شکل می گیرد؟ نقش معارف عرفی و زبان عادی در فهم این متون چیست؟ عقل و یافته های عقل نظری چه نقشی را در این باره بازی می کنند؟ روش شهودی- عرفانی چقدر کارآیی دارد؟ و ... پاسخ ملاصدرا به پرسشهای مذکور موجب شکل گیری دستگاه تأویلی خاصی شده است که در این...

چکیده گستره موضوع عقلانیت باعث شده است تا دیدگاههای مختلفی از آن ارائه شود و هر یک از عالمان در حوزه های مختلف دانش بشری وجهی از وجوه گوناگون آنرا مورد توجه قرار دهند ، به طوری که در هر عصری یکی از جنبه های مختلف آن بر همه بینش ها غالب می شود. عقلانیت ابزاری به عنوان یکی از نگرش های غالب قرن بیستم که حاصل نظام سرمایه داری است باعث شده است تا متفکران زیادی از جمله فیلسوفان مکتب فرانکفورت به ...

در دهه‌های اخیر، عقلانیت به یکی از موضوعات مهم و بحث‌انگیز حوز‌ه‌های فکری مبدل شده است. فلاسفة متعددی هستند که شأن عقل و عقلانیت انسانی را کم‌اعتبار کرده و می‌کنند. پوپر ازجملة کسانی است که به عقل آدمی باور دارند. او برای نشان‌دادن توانایی عقل، اثبات‌گرایی و رویکردهای توجیهی را به‌کلی رد و با طراحی فلسفة علم ابطال‌گرا، عقلانیت انتقادی را مورد تأیید و تأکید قرار داد. در این مقاله نخست عقلانیت پو...

این نوشتار در پی توضیح مبنای زیبایی­شناختی نگرش یورگن هابرماس به «عقلانیت ارتباطی» است. مطابق مدعا تعریف امانئول کانت در مبحث نقد قوه حکم از امر زیبا، و توضیح وی از قضاوت ذوقی و زیبایی‌شناسانه، به فهم ابعاد ژرف­تر رویکرد هابرماس به «عقلانیت ارتباطی» و مقوله کنش ارتباطی و زبانی می‌انجامد. هم چنان که توجه به پرسش­های مطرح در مکتب انتقادی فرانکفورت و دیدگاه­های تئودور آدورنو در توضیح جریان از خود ...

در مباحث مربوط به فهم متون دینی، یکی از مهمترین مسائل مسأله تأویل است. پرسشهای اساسی در این مسأله اینهاست: فرآیند فهم متن دینی مثل قرآن و روایات چگونه شکل می گیرد؟ نقش معارف عرفی و زبان عادی در فهم این متون چیست؟ عقل و یافته های عقل نظری چه نقشی را در این باره بازی می کنند؟ روش شهودی- عرفانی چقدر کارآیی دارد؟ و ... پاسخ ملاصدرا به پرسشهای مذکور موجب شکل گیری دستگاه تأویلی خاصی شده است که در این...

هدف اصلی این مقاله، معرفی دستگاه مفهومی حکومت‌مندی در تحلیل سیاست‌گذاری اجتماعی است. محور این دستگاه مفهومی، مطالعۀ نحوۀ تحقق قدرت (به‌معنای فوکویی) ازطریق سیاست‌گذاری اجتماعی است. یعنی: عقلانیت‌های سیاسی (گفتمان‌های) حاکم بر سیاست‌گذاری اجتماعی کدام‌ است؟ سیاست‌گذاری اجتماعی ازطریق چه تکنولوژی‌هایی فِعلیت می‌یابد؟ سیاست‌گذاری اجتماعی چه نوع سوژه‌ها و هویت‌هایی را در شهروندان برساخت می‌دهد؟ در م...

مقاله حاضر با هدف یافتن نسبت معرفتی میان ایمان و عقل و در نهایت سنجش میزان عقلانیت از منظر نجم‌الدین رازی تألیف شده است، ایمان و عقل در نگاه وی به ابزار معرفت‌شناسی می‌مانند و گوهر عقل یا روح رحمت للعالمین با اوصاف متعددش، جوهری است نورانی با اعتبارات ملک، نور و قلم. آن‌گاه معرفت عقلی مرتبه‌ای از مراتب وصول به علم توحید بوده و جایگاهی برای رسیدن به معرفت شهودی است که در عالم معقول کاربرد دارد و...

بررسی نظریه جامعه باز پوپر ومولفه های آن که قرائتی انتقادی تأییدی از لیبرال دموکراسی است ونیز بررسی وشرح فلسفه سیاسی ونظام سیاسی برخواسته از ان نظریه موضوع اصلی این رسانه است که البته جهت نقد مبنایی ان نظریه مبادی هستی شناختی ومعرفت شناختی پوپر دقیقا شرح ونقد شده است ورابطه نظریه جهانهای سه گانه ونیز روش ابطال گرایی او در فلسفه علم با نظریه اصلاحات تدریجی گام به گام و با قصد حذف شرور به جای ایج...

مطالعه وضعیت جوامع اسلامی حاکیست، برخی از جوامع مسلمان دچار «بحران­های حاد»ی همچون افراط­گرایی مذهبی و تروریسمِ دین‌پایه‌اند؛ و جوامع اسلامیِ باثبات­ نیز یا دارای پتانسیل ظهور افراط­گرایی‌اند یا با زوال قلمرو معنویت مواجه‌اند و مسائل اجتماعی ناشی از تجربه سرمایه­داریِ بومی خود را دارند. پرسش این است که علت بروز این وضعیت بحرانی چیست؟ و راه برون رفت از آنها کدام است؟ در پاسخ باید گفت بروز چنین بحرا...