خاقانی شروانی قصیده­سرای بزرگ سدۀ ششم هجری قمری، به میزانی بسیار از روایات شاهنامه و داستان­های اساطیری و پهلوانی در شعر خود بهره برده است. برخی شواهد نشان می­دهد که شاعر در شعر خود به داستان­هایی حماسی و پهلوانی از شاهنامه اشاره می­کند که مربوط به روایت فردوسی از شاهنامه نیستند و مشخّصاً در شاهنامۀ فردوسی وجود ندارند یا به گونه­ای دیگر روایت شده­اند. نگارندگانِ این سطور، این فرض را مطرح می­کنند ک...

علی بن حسین مسعودی ، مورخ و جغرافیدان برجسته سده چهارم هجری است که از بسیاری آثار منسوب به او ، تنها دو کتاب مروج الذهب و معادن الجواهر و التنبیه و الاشراف بر جای مانده است . مقاله حاضر ، پس از شرح احوال و گزارش آثار مسعودی به معرفی کتاب ارزشمند « التنبیه و الاشراف » می پردازد: نخست منابع و مآخذ مسعودی در تألیف این کتاب معرفی می شود ، پس از آن نوآوریهای وی در این اثر برجسته می آید. واژه شناسی ،...

اثبات الوصیة، کتابی است که درباره اوصیا و وصایت ائمه: نگاشته شده است. این اثر، از زمان نجاشی، عالم رجالی مشهور اوایل قرن پنجم هجری، به علی بن حسین مسعودی، نگارنده مروج الذهب منسوب گردیده است. علت این انتساب را می­توان ذکر گزاره­هایی با گرایش امامی در لابه لای کتب مسعودی شمرد. ارائه این دیدگاه از سوی نجاشی، سبب گردید بسیاری از محققان و محدثان به پیروی از او، اثبات الوصیة را به مسعودی نسبت دهند.ا...

علی بن حسین مسعودی ، مورخ و جغرافیدان برجسته سده چهارم هجری است که از بسیاری آثار منسوب به او ، تنها دو کتاب مروج الذهب و معادن الجواهر و التنبیه و الاشراف بر جای مانده است . مقاله حاضر ، پس از شرح احوال و گزارش آثار مسعودی به معرفی کتاب ارزشمند « التنبیه و الاشراف » می پردازد: نخست منابع و مآخذ مسعودی در تألیف این کتاب معرفی می شود ، پس از آن نوآوریهای وی در این اثر برجسته می آید. واژه شناسی ،...

مقدمۀ ابن خلدون دربردارندۀ آراء و اندیشه های عمیق و افکار ابتکاری و نبوغ آمیز است. اما چون ابن خلدون مقدمه را بر اساس واقعیات سامان داد، در تحلیل و بررسی های خود از آراء و بینش های پیشینیان، بی نیاز نبود. در این راستا ابن خلدون در کتاب مقدمه با تعریف و تمجید از مسعودی تا آنجا پیش رفت که در مواردی کار خود را تالی کار مسعودی شمرد و آن را الگو خواند و تحت تأثیر آن قرار گرفت. مسأله این است که چرا ا...

ابوالحسن علی بن حسین مسعودی(د. 345هـ)، گزارشی را در دو اثر معروفخود، مروج الذهب و التنبیه و الاشراف، آورده که طبق آن ایرانیان باستان، من جمله ساسان بن بابک با هدایایی به زیارت کعبه می‌رفته‌اند. بر اساس این روایت، نام چاه زمزم نیز از زمزمه ایرانیان اقتباس شده است. این مقاله با بررسی نکات اساسی روایت مسعودی، به مقایسه آن با روایاتی که در منابع دیگر درباره تاریخ ایران و تاریخ مکه پیش از ظهور اسلام...

این رساله رویکردی بین رشته ای دارد، زیرا از تاریخ و جامعه شناسی صرف ، فاصله گرفته ، رهیافتی جدید در مطالعات تاریخی ، ارائه شده است. همچنین در برگیرنده جنبه های نظری است. بین تاریخ با جامعه شناسی پیوند زده ، روش جامعه شناسی تاریخی را مبنای کار قرار داده است. براین اساس ، ضمن تحلیل تاریخنگاری مسعودی ، دیدگاههای وی نیز با نظریه های جدید جامعه شناسی تاریخی، در عرصه تغییرات و انقلابهای اجتماعی ، مطا...

تا آنجا که می دانیم نخستین مولفی که تاریخ و جغرافیای علمی را به سبکی ممتاز و درخشان با هم درآمیخت مسعودی بود. در آن زمان هنوز هم یعقوبی کتابهای تاریخی و جغرفیای خود را مجزا نگاشته بود. مسعودی بیش از آنکه در تاریخ خویش به شرح وقایع تاریخی بیاغازد به وصف شکل زمین شهرها، پدیده های جغرافیای برجسته، اقیانوسها، کوهها، رودها، جزیره ها، دریاچه ها، بناها، تغییر شکلهای حادث بر زمین و موضوعاتی از این دست ...

اگرچه بررسی کارنامۀ تاریخ‌نگاری مسعودی، منحصر در کتاب التنبیه و الاشراف نمی‌باشد اما می‌توان گفت شاکلة اصلی تاریخ‌نگاری وی را دربر می‌گیرد. مسعودی مورخ برجستة سده‌های سوم و چهارم هجری، یکی از بنیان‌گذاران تاریخ‌نگاری تحلیلی و عقلی به شمار می‌رود که با تألیف آثار خود، نگرش خاصی در تاریخ‌نگاری تحلیلی برپایه عقل اعمال نمود. التنبیه والاشراف مسعودی از کتاب‌های عمومی اواسط قرن چهارم هجری است که ...

ابوالحسن علی بن حسین مسعودی(د. 345هـ)، گزارشی را در دو اثر معروفخود، مروج الذهب و التنبیه و الاشراف، آورده که طبق آن ایرانیان باستان، من جمله ساسان بن بابک با هدایایی به زیارت کعبه می رفته اند. بر اساس این روایت، نام چاه زمزم نیز از زمزمه ایرانیان اقتباس شده است. این مقاله با بررسی نکات اساسی روایت مسعودی، به مقایسه آن با روایاتی که در منابع دیگر درباره تاریخ ایران و تاریخ مکه پیش از ظهور اسلام...