در قرن چهارم هجری و در منطقه ماوراءالنهر ابومنصور ماتریدی با انگیزه اصلاح و دوری از افراط و تفریط های اهل حدیث و معتزله، مکتبی را پایه گذاری نمود که از طریق شاگردان و آثار او، فرقه کلامی بزرگی را در اهل سنت با عنوان ماتریدیه پدید آورد. آن چه سبب امتیاز ماتریدی در جهان اسلام گردید، روش او در بررسی مسائل کلامی و مطالب علمی بود. او در تبیین آرای خود از عقل و نقل به قدر اعتدال بهره جست و از هرگونه ...

این تحقیق به تصحیح رسال?« زواهر الحکم» حسن بن عبدالرزاق لاهیجی(1042 - 1121 هـ ق)، بخش «الهیات» آن پرداخته است. زواهر الحکم (بخش الهیات) کتابی کلامی است در اصول عقاید شیع? دوازده امامی به زبان عربی که در شش مطلب به اثبات واجب، صفات جمالی و جلالی، مبدأ افعال واجب، نبوت انبیاء، امامت و معاد پرداخته است. میرزا حسن لاهیجی نوه دختری ملاصدرای شیرازی (980-1050 هـ ق) و فرزند عبدالرزاق لاهیجی (متوفی 1072...

انسان دارای حقیقتی استکمالی و مقام لایقفی است، اما این موضوع که از نظر ملاصدرا، منازل انسان در سیر استکمالی چیست؟ و انسان برای وصول به مراتب کمال، چه منازلی را از سر می­گذراند، مسألۀ مورد تحقیق در این نوشتار است. هستی دارای مراتب طبیعی، مثالی و عقلی بوده و انسان به تبع آن دارای مراتب وجودی حسی، خیالی و عقلی است. انسان از مقام جسمانی با استمداد از عقل نظری و عملی و بهره­گیری از جذبۀ ربانی عبور م...

هدف از نگارش این مقاله، بررسی نقادانۀ دیدگاه حکیم لاهیجی در باب حکمت خداوند است. بنا به نظر ایشان، حکمت خداوند به‌معنای هدفداری او خواهد بود؛ یعنی، خداوند حکیم، خداوندی است که همواره اهدافی بر افعالش مترتب هستند. اما این اهداف، متوجه مخلوقاتند، زیرا با تحقق هدف، نیازی از صاحب هدف رفع می‌شود، درحالی‌که خداوند بی‌نیاز مطلق است. لاهیجی بر این مدعای خود، دو استدلال نیز اقامه می‌کند؛ یکی مبتنی بر حس...

اقسام حکم و تقسیمات واجب از مباحث اصولی شناخته شده ای است که از دیرباز مورد توجه دانشمندان علم اصول قرار داشته است. با این حال تقسیم امر به ارشادی و مولوی از مسائلی است که مدت زیادی از راهیابی آن به علم اصول فقه شیعه نمی گذرد. در میان اهل تسنن نیز، به دلایلی که در این مقاله بیان شده، اساساً بحث از امر ارشادی و مولوی مطرح نشده است. بازشناسی امر ارشادی از امر مولوی از آن جهت اهمیت دارد که امر مولو...

بحث های عرفانی دارای دوبخش عمده عرفان نظری و عرفان عملی است؛ عرفان عملی روابط و وظایف انسان را نسبت به خود، جهان و خدا بیان می کند و عمده توجه آن، بر روابط انسان با خداست. آموختن علم عرفان عملی به سلوک نمی انجامد؛ بلکه انسان برای پیمودن راه سلوک، باید به آداب عرفان عملی مقید شود که در اصطلاح به آن، «سیروسلوک»، «طریقت» و «تجربه سالکانه» می گویند؛ درواقع در عرفان عملی یا سیروسلوک، سالک برای رسی...

معرفت شناسی اخلاق به عنوان یکی از مسائل فرا اخلاق و نوعی از معرفت شناسی مقید یا مضاف با نگاهی عقلی و از بیرون، مفاهیم و قضایای اخلاقی را مورد بررسی معرفت شناختی قرار می دهد. مسائل معرفت شناختی متعددی از قضایای اخلاقی می توان ارائه کرد که مهم ترین آنها توجیه یا معیار اثباتی صدق آنهاست. این رساله که نظریه بداهت قضایای اخلاقی را دنبال نموده است، با روشی کاملاً عقلی و معرفت شناختی ابتدا عقلی بودن و ...

علم تفسیر علمی است؛ که انسان را با مقاصد وحی آشنا می سازد و او را به وظایف الهی اش آگاه می گرداند . تفسیر به معنای روشن کردن مفاهیم آیات قرآن و پرده برداشتن از مراد و مقصود آنهاست. اهمیت تفسیر تا جایی است که جمعی از صحابه و تابعین به تفسیر قرآن پرداختند؛ مکتبهای تفسیری به وجود آوردند وشاگردان زیادی تربیت کردند. از بین اصحاب ، حضرت علی (ع) ، ابن عباس... واز تابعین ، سعیدبن مسیب، عکرمه، مجاهد ......

فاضل مقداد در استنباط آموزه های کلامی از دو منبع عقل و نقل استفاده کرده است. ایشان در استفاده از نقل معتقد است که در مباحثی می توان از نقل بهره برد که صحت نقل متوقف بر آن نباشد. ایشان به وفور از آیات قرآن استفاده می کند و علاوه بر نقل قطعی، خبر واحد را، در صورتی که از لحاظ سندی و دلالی صحیح باشد و مخالفت با عقل نداشته باشد، در مباحث فرعی کلامی معتبر می داند. در روش عقلی؛ ایشان از دو کارکرد منبع...