تولید تشبیه برای آموزش برخی از مفاهیم گرما و نورشناخت و بررسی میزان اثربخشی آن بر یادگیری دانش آموزان

در تحقیق حاضر روشی موسوم به اف – ای – آر جهت طراحی و اجرای تشبیه برای تدریس مفاهیم علمی سخت و انتزاعی درس فیزیک معرفی گردید. پس از معرفی جوانب کلی این الگو، پژوهشگر بصورت نمونه دو تشبیه را با استفاده از همین الگو برای تدریس مفاهیم گرما و علت شکست نور در سالهای اول و دوم دبیرستان طراحی و اجرا نمود. برای بررسی میزان کارآمدی این الگو ، محقق چند سوال پژوهشی را مطرح نمود که با مطالعه ادبیات موضوع (فصل 2) ، روش کیفی جهت اجرای آزمون(فصل3) و تفسیر داده های حاصل از آزمون مصاحبه (فصل 4) به نتایج کلی زیر دست یافت. سوالات و پاسخ های پژوهش به شرح ذیل می باشند: 1- آیا تشبیه می تواند بر درک دانش آموزان از مفاهیم تأثیر بگذارد؟ 2- آیا تشبیه ها آثار منفی و مفاهیم بدیل ایجاد کرده اند؟ 3- آیا دانش آموزان در استدلال های خود از تشبیه استفاده کرده اند؟ 4- آیا دانش آموزان می توانند از تشبیه بصورت خودبخودی استفاده کنند؟ 5- آیا همه دانش آموزان به یک اندازه از تشبیه استفاده می کنند؟ در پاسخ به سوال اول، مطالعه نشان داد که تشبیه تا حدودی توانسته است به دانش آموزان در رسیدن به درک صحیح از مفاهیم کمک کند و نسبت به روش آموزش عادی درک بهتری از مفاهیم در آنها ایجاد کرده است. سوال دوم پژوهش به این جواب رسید که استفاده از تشبیه ها که بر اساس الگوی ذکر شده طراحی شده بودند مفاهیم بدیل یا کج فهمی ایجاد نکرده اند. سوال سوم پژوهش به این نتیجه دست یافت که استفاده دانش آموزان از تشبیه به نحو قابل ملاحظه ای به نوع سوال، ارتباط سوال به زمینه تشبیه و نیز هدایت معلم بستگی دارد. سوال چهارم به این نتیجه رسید که دانش آموزان برای استفاده از تشبیه نیازمند آموزش و تمرین مستمر هستند، در سوالات اولیه مصاحبه دانش آموزان هنوز تجربه کافی برای استفاده از تشبیه را کسب نکرده بودند ولی در سوالات انتهایی مصاحبه به علت کسب آموزش و تجربه در استفاده از تشبیه ، بیشتر استفاده از تشبیه برای استدلال ها خودبخودی بود. در پاسخ به سوال پنجم محقق به این نتیجه رسیده است که دانش آموزانی که از نظر درسی ضعیف و متوسط هستند، بهتر و بیشتر از دانش آموزان با استعداد از تشبیه بهره می برند و در هر دو تشبیه، استفاده از تشبیه توسط دانش آموزان ضعیف و متوسط بیشتر از دانش آموزان قوی تر بوده است. اگرچه دانش آموزان ضعیف بیشتر تمایل داشتند از تشبیه معلم ساخته استفاده کنند و برای استفاده به راهنمایی بیشتری نیاز داشتند ولی پس از استفاده از تشبیه ، با احتمال بیشتری به جواب صحیح دست می یافتند. بنابراین همان گونه که در فصل های 1 و 2 نیز اشاره شد ، استفاده از تشبیه می تواند به آموزش فیزیک و تدریس آن کمک کند و الگوی معرفی شده برای طراحی تشبیه می تواند از خطرات احتمالی استفاده از تشبیه بکاهد و معلم می تواند با استفاده از الگوی مذکور از این ابزار تدریس با اطمینان خاطر بیشتری بهره برداری کند.