مرتضی ممیز و گرافیک نوین ایران

بدنه ی اصلی این تحقیق یک بررسی کلی در باب آثار مرتضی ممیز و روند تغییر و تحولات این آثار در طول دوران کار حرفه ای وی است. برای دستیابی به هدف، ناگزیر تحولات کلی گرافیک معاصر همراه با اشاراتی لازم، مربوط به فرهنگ و هنر این دوران، همین طور بسیاری از مسایل شخصیتی و تکنیکی شاخص مرتضی ممیز مورد بررسی قرار گرفته است. شخصیت و آثار استاد مرتضی ممیز در زمینه ی هنر گرافیک همچون تنه ی ستبر درختی می باشد که به بارور شدن درخت گرافیک ایران می انجامد، بررسی آثار برجسته ترین طراح گرافیک ایران که تأثیرات عمیقی از طراحان گرافیک بزرگ و سبک های هنری جهان را با خود به ارمغان آورد و تأثیرات عمیقی بر هنرمندان هم نسل خود و طراحان گرافیک دوره های بعدی گذاشت به شناخت هرچه بیشتر گرافیک ناب یا گرافیک مولف منجر می شود. در مورد ممیز صحبت بسیار شده، نکوداشت و تجلیل و قدردانی در محافل گرافیک و مطبوعات هم بسیار انجام شده، اما در جهت تحلیل آثار ممیز در طول دوران کاری وی بررسی ها جسته و گریخته و اغلب ناقص است. بسیاری از تحقیقات نیز به علت تقارن با دوره های کاری ممیز مفصل محسوب نمی شود، این تحقیق با زمان اکنون تناسب دارد، با نگاه امروز دورنمای 4 دهه و نیم کوشش ممیز به خوبی قابل بررسی می باشد چرا که حال و هوای دوره های هم زمان با او و در بحبوحه ی کارهای او مکفی نبوده و قضاوت را سخت می کند. تحقیق حاضر دارای پنج فصل می باشد، که چهار فصل ابتدایی آن شامل بررسی آثار مرتضی ممیز و گرافیک معاصر ایران از دهه های آغازین ظهور گرافیک به شکل کنونی تا بررسی اتفاقات زمان حال است. فصل اول: پایه های گرافیک مدرن با شروع صده ی معاصر به خصوص بعد از دهه ی بیست شمسی، فصل دوم: موج نوین از دهه ی چهل تا انقلاب اسلامی، فصل سوم: بعد از انقلاب اسلامی تا دهه ی هفتاد و فصل چهارم: نسیم جدید گرافیک نوین در دهه های هفتاد و هشتاد. گرافیک دوره ی معاصر در یک نگاه کلی به دوران قبل از ممیز و پس از ممیز قابل بررسی است، مطمئناً بخش اعظمی از این موج نوین حاصل شرایط و اتفاقات دوران است، اما سهم حضور و تلاش بی وقفه ی ممیز در شکل گیری این روند غیر قابل انکار است. فصل پنجم در حقیقت نتیجه گیری بررسی های انجام شده است. نتیجه گیری این فصل نشان دهنده ی این موضوع است که فقط دانش تخصصی منجر به اعتبار جایگاه ممیز نیست، او فراتر از دانستن یک تخصص، به یک شیوه ی فکری دست یافت که برای حل هر موضوعی از راه و روشی خاص استفاده کرد. این نظام فکری فقط محدود به شکل گیری آثار او نشد بلکه در تمام ابعاد شخصیتی و ارتباطی نیز او به مانند یک طراح هنرمند عمل کرد. در نهایت فصل آخرکه شامل کارهای عملی در زمینه ی پوستر است. انتخاب شاخه ی پوستر برای ارائه ی کارهای عملی به دو دلیل صورت گرفت: 1 - پوستر چیزی است که در طول دوران کاری، مرتضی ممیز همواره درگیر آن بود و متمادی بودن این درگیری شناخت بهتری از تغییر و تحولات کاری او را به ما نشان می دهد. از طرفی تحلیل شیوه های شخصی از نگاه طراح در رسانه ی پوستر کاربردی تر است، همان طور که خود مرحوم ممیز می گوید: « اندازه و فضای کافی در پهنه ی پوستر برای طبع آزمایی و جولان اندیشه ی طراحان وجود دارد ». 2 - جستجو در این باب کمتر صورت گرفته و به طور معمول از بخش تصویرسازی ها و نشانه های ممیز به عنوان قطب های مثبت کار وی یاد می شود. در طراحی این پوسترها سعی شده که شخصیت کاری ممیز در آثار ارائه شود، برای رسیدن به این نکته از دو دسته از نمادهای پرکاربرد ممیز استفاده شده: یکی استفاده از المان ها و نمادهای مربوط به او مثل سبیل، امضاء، چاقو. و دیگری استفاده از نمادهای پرکاربرد تکنیکی او مثل پیکان، ترام های درشت، کنتراست زیاد، رنگ های محدود به خصوص قرمز و زرد، فرم های استیلیزه شده، تکنیک اسکراچ بورد، نمادهای سنتی اسلیمی و ختایی و ...