نقش قندهای ذخیره ای ساقه در پر کردن دانه گندم تحت شرایط تنش خشکی

به منظور بررسی و مقایسه 64 رقم تجاری گندم، آزمایشی در سال 1389 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان به صورت طرح لاتیس مربع ساده با 2 تکرار در دو محیط شاهد و تنش خشکی انجام گرفت. در محیط تنش اواخر اردیبهشت ماه تنش خشکی با قطع آبیاری اعمال شد به صورتی که قطع آبیاری تا رسیدن پتانسیل آب خاک به حدود 2- مگا پاسکال و ظهور علائم تنش مانند لوله ای شدن برگ ها در هنگام سپیده دم ادامه یافت و سپس آبیاری مجدد صورت گرفت. نتایج به دست آمده از تجزیه واریانس نشان داد که در بین ارقام از لحاظ تمامی صفات مورد مطالعه تفاوت معنی دار وجود داشت. اثر تنش خشکی بر صفات میزان انتقال مجدد مواد فتوسنتزی، کارایی ساقه در انتقال مجدد مواد فتوسنتزی، سهم ساقه در عملکرد دانه، ارتفاع ساقه، طول پدانکل، تعداد پنجه بارور، وزن سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن صد دانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک معنی دار بود. بیشترین میزان انتقال مجدد در شرایط شاهد، مربوط به رقم های شاه پسند، پیشگام، سرداری، کرج1 و نیک نژاد و کمترین آن مربوط به رقم های کرج3، هیرمند، کوهدشت، پارسی و قدس بود. بیشترین میزان انتقال مجدد در محیط تنش خشکی را ارقام رصد، شاه پسند، نیک نژاد، سرداری و شهریار و کمترین میزان را ارقام بهار، پارسی، بیات، توس و زرین به خود اختصاص دادند. ارقامی که بیشترین کارائی انتقال مجدد ساقه در شرایط کنترل را داشتند شامل ارقام شاه پسند، فلات، پیشگام و نیک نژاد بودند و کمترین میزان این صفت را ارقام رصد، هیرمند، کوهدشت و کرج3 به خود اختصاص دادند. بالاترین میزان کارایی انتقال مجدد ساقه در شرایط تنش خشکی مربوط به ارقام رصد، نیک نژاد، اروند و شهریار و کمترین میزان مربوط به ارقام پارسی، کراس البرز، زرین و بهار بود. بیشترین میزان قندهای محلول ساقه را رقم پیشگام و کمترین میزان را رقم آزادی داشت. ارقامی که میزان انتقال مجدد بیشتری در شرایط تنش خشکی داشتند، ثبات عملکرد بالاتری نیز در شرایط تنش خشکی داشته اند. بیشترین عملکرد دانه به میزان6611 کیلوگرم در هکتار مربوط به رقم طبسی و در شرایط کنترل حاصل شد. در شرایط تنش خشکی بیشترین عملکرد را رقم پاستور(4590 کیلوگرم در هکتار) داشت که می تواند به عنوان رقم مناسب برای شرایط تنش خشکی پیشنهاد شود. از بین ارقام مورد مطالعه رقم فلات با میانگین عملکرد 4/5052 کیلوگرم در هکتار بالاترین عملکرد را در هر دو محیط داشت. ارقام اوحدی، مهدوی و رصد و آذر بیشترین ثبات عملکرد را در شرایط تنش خشکی داشتند و به عنوان رقم مقاوم در این تحقیق شناخته شدند.