غربالگری چهارده گونه گیاهی بومی مناطق شمالی ایران بر اساس خواص زیست شناختی نظیر ضد دیابتی و ضد باکتری و بررسی فیتوشیمیایی گونه های موثر

در پژوهش حاضر غربالگریِ 69 عصاره از اندام های مختلفِ 12 گونه گیاهی allium paradoxum، buxus hyrcana، convolvulus persicus، cyclamen coum، eryngium caucasicum، heracleum persicum، parrotia persica، pimpinella affinis، primula heterochroma، pyrus boissieriana، ruscus hyrcanus و smilax excelsa از منطقه هیرکانیا (ساری- مازندران) و دو گونه ribes khorasanicum و ruscus hyrcanus از منطقه هزار مسجد (خراسان رضوی) بر اساس خواص ضد دیابتی، ضد باکتریایی و آنتی اکسیدانی انجام شد. خواص زیست شناختی گیاهان به ترتیب بر اساس آزمون های مهار آنزیم های گوارشی آلفا-آمیلاز و آلفا-گلوکوزیداز، آزمون تعیین mic (حداقل غلظت بازدارندگی) علیه باکتری های گرم مثبت و گرم منفی و آزمون مهار رادیکال dpph بررسی شد. همچنین مقدار کل ترکیبات فنولی عصاره ها به روش فولین اندازه گیری شد. در ادامه عصاره هایی که فعالیت ضد باکتریایی مناسبی نشان داده بودند جهت بررسی بیشترِ اجزای فعال آن ها انتخاب و توسط روش hptlc-بیواتوگرافی بررسی شدند. با بررسی نتایج حاصل از آزمون ها، عصار? هگزانی ریش? گلپر (h. persicum) جهت جداسازی ترکیبات موثر? آن انتخاب شد. در ادامه به کمک روش های کروماتوگرافی ستونی(cc) و کروماتوگرافی لایه نازک (tlc) 13 ترکیب psoralen، bergapten، xanthotoxin، isopimpinellin، angelicin، isobergapten، sphondin، pimpinellin، heratomin، 5-methoxyheratomin، moellendorffiline، yunngnin b و ?-sitosterol جداسازی و با روش های nmr تک بعدی و دوبعدی، ei-ms و hresi-ms شناسایی شدند. خواص زیست شناختی ترکیبات استخراج شده به کمک روش های ذکرشده بررسی و بر اساس نتایج به دست آمده ترکیب moellendorffiline به عنوان یک ترکیب شاخصِ ضد دیابت، ضد باکتری و آنتی اکسیدان معرفی شد. در ادامه با استفاده از روش q-1hnmr آنالیز کمّی 11 ترکیب شناسایی شده در عصار? هگزانی ریش? گلپر انجام شد. نتایج نشان داد که عمده ترین ترکیب عصاره pimpinellin با 1/18 درصد فراوانی بود. سایر ترکیبات اصلی شامل isopimpinellin (% 2/7)، ?-sitosterol (% 0/5)، isobergapten (% 1/4)، sphondin (% 9/3) و bergapten (% 7/3) بودند. در پایان اسانس اندام هوایی گیاه c. persicus به کمک روش های gc و gc-ms مورد آنالیز کمّی و کیفی قرار گرفت. نتایج نشان داد که عمده ترین ترکیب اسانس ?-caryophyllene بود که 0/47 درصد از اسانس را به خود اختصاص داد. سایر ترکیبات اصلی اسانس شامل dodecanal (% 8/8)، caryophyllene oxide (% 7/5)، tetradecanal (% 4/4) و dihydroedulan i (% 4/4) بودند.