بهروز زارعی
دانشیار دانشکدهی کارآفرینی دانشگاه تهران، ایران
[ 1 ] - سنجش میزان تأثیر رویکرد قابلیت بر توسعهی دولت الکترونیکی
در رویکرد قابلیت، مفاهیم توسعه و توسعهنیافتگی و ابزار تحقق آن با رویکردهای رایج متفاوت است. تنها انسان‌هایی که قابلیتهای فردی و شرایط محیطی برایشان فراهم است، پیامآور توسعه هستند. این رویکرد در ادبیات برنامهریزی کشور ما مغفول مانده و می‌تواند باعث رفع چالشهای توسعهی دولت الکترونیکی شود. در این پژوهش از روش توصیفی ـ پیمایشی و ابزار پرسشنامه برای جمعآوری نظر خبرگان استفاده شده است. ابتدا ...
[ 2 ] - بازاندیشی در مفهوم Territory از نگاه جغرافیای سیاسی ایران
بی‌شک، واژه‌های تخصصی هر علم زبان گویای آن علم است و زبان علمی، همبستۀ جدایی‌ناپذیر هر علم محسوب میشود. پژوهش در هر علمی مستلزم به‌دست‌دادن مجموعه‌ای منسجم از واژگان خاص آن رشته، برابرنهاده‌های آن‌ها و ارائة تعریفی دقیق از آن‌هاست. جغرافیای سیاسی واژه‌های متعددی مانند مکان، فضا، مقیاس و سرزمین و نظایر آن دارد که جزء مفاهیم مورد مجادله هستند. مفهوم Territory یکی از مهمترین و بحثبرانگیزترین مف...
[ 3 ] - عوامل تأثیرگذار بر شکل‌گیری دولت‌های دیکتاتوری- رانتیر در منطقۀ خلیج فارس
بی‌شک جغرافیا و نفت در منطقة خلیج‌فارس مهمترین عامل شکل‌گیری و تداوم حکومت‌های دیکتاتوری و رانتی بوده است. جغرافیا و مؤلفه‌های برآمده از آن در منطقة خلیج‌فارس مانند موقعیت، آب‌وهوا، ریزش‌های جوی و اقتصاد کشاورزی و دامی متأثر از ویژگی‌های جغرافیایی این منطقه تا حد زیادی در ایجاد بستر اقتصادی و نظام اجتماعی قبیله‌ای و عصبیت عربی و درنهایت در ساخت نظام حکومت‌های دیکتاتوری این منطقه نقش‌آفرین بوده...
[ 4 ] - تأثیر جهانی‌شدن بر تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی منطقۀ خلیج‌فارس
در خصوص جهانی شدن به موازات رشد سریع نظام ارتباطات و فن آوری اطلاعات، شاهد شکل‌گیری سازمان‌ها، پیمان‌های منطقه‌ای نظیر اتحادیة اروپا، نفتا، آ.سه.آن و مرکوسور در چند دهة اخیر بوده‌ایم و در موارد زیادی، اقتدار این دستگاه‌ها در مرتبه‌ای بالاتر از خود دولت‌ها قرار گرفته است. جهانی‌شدن در منطقة خلیج‌فارس، فقط به‌‌معنای ارتقای سطح زندگی به سبک غربی و مصرف تولیدات کشورهای صنعتی است. شرکت‌های بزرگ فرام...
[ 5 ] - منطقه گرایی و چالش های آن در روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران
یکی از راهکارهای گسترش همکاری در جهان، همگرایی با استفاده از الگوی منطقه‌گرایی است. امروزه امنیت ملی هر کشوری از طریق همکاری منطقه‌ای و درادامه با تعامل و وابستگی متقابل جهانی ممکن میشود تا با گام‌های انفرادی و بدون همکاری و پشتیبانی منطقه‌ای و جهانی. بر این اساس، در چند دهة اخیر و به‌ویژه از دهة 1980 به بعد، بسیاری از کشورهای دنیا با اتخاذ رویکرد منطقه‌گرایی و شکل‌دادن به تجارب موفقی در این...
[ 6 ] - فرصتها و چالشهای همگرایی منطقه‌ای در خلیج فارس
خلیج فارس از رنسانس به این‌سو، از آبراهی با موقعیت ارتباطی و جایگاهی منطقه‌ای به موقعیتی استراتژیک، اقتصادی، سیاسی، ژئوپلیتیک و ژئوانرژی در مناسبات و تعامل‌های بین‌المللی بدل شد. به نظر میرسد منطقة خلیج فارس، این نقش منحصر به فرد و بی‌بدیل را تا نیمة نخست قرن بیست و یکم دارد. از ابتدای قرن بیستم تا پایان دهة هفتاد که مصادف با تولد کشورهای کوچک حوزة جنوبی خلیج فارس است، به کمک انگلستان، تلاش‌ه...
[ 7 ] - موقعیت راهبردی ژئواکونومیک خلیج فارس و رقابت قدرت ها در قرن بیستویکم
یکی از مفاهیم نوینی که بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در عرصۀ روابط بین‌الملل و ژئوپلیتیک، برای تحلیل مسائل راهبردی و بین‌المللی و رقابت قدرتها از آن بهره میبرند، رویکرد ژئواکونومیک است. این رویکرد از ترکیب سه عامل جغرافیا، قدرت و اقتصاد شکلگرفته و روابط جغرافیا، قدرت و اقتصاد و تعامل این سه عنصر را برای کسب قدرت دولت‌ها مطالعه می‌کند. در آغاز قرن بیستویکم، قدرت‌های بزرگ با رویکردی نوین ...
[ 8 ] - جغرافیای فرا ملی اسلام و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران
نظام فراملی جهان اسلام که مبتنی بر وحدت و یگانگی امت اسلامی است، بهطور اصولی با نظام سیاسی موجود ـ که بر اساس نظام سنتی وستفالیایی بنا شده ـ متفاوت است. به نظر میرسد ناسازگاری نظام عقیدتی اسلام با نظام وستفالیایی، در ابعاد زیر قابل بررسی است: اسلام به مرزهای عقیدتی و نادیدهانگاشتن اصل انشعاب ملی و نفی دولت ملی تأکید میورزد. تفاوت دیگر، اختلاف در منشأ قوانین سامانبخش و تنظیمکنندۀ مناسبات...
[ 9 ] - بررسی گفتمانهای امنیّت ملّی جمهوری اسلامی ایران
در این نوشتار کوشش بر این بوده است تا به تحلیل و بررسی دو گفتمان امنیّتی موجود در جمهوری اسلامی از ابتدا تا کنون، سیر تکوینی و علل شکل‌گیری آن در جمهوری اسلامی ایران بپردازد. گفتمان نخست، بهنام گفتمان انقلابی، مایههای نظریهای خود را از اندیشهی سیاسی اسلام، قانون اساسی و دیدگاههای تصمیمسازان دریافت میدارد که تفسیری فراملّی و امّتمحور و از دیدگاهی گستردهتر و مستضعفنگر از امنیّت ملّی جمهوری ا...
[ 10 ] - اصل تمامیّت ارضی از دیدگاه جمهوری اسلامی ایران
در جهان کنونی، سرزمین، پهنه‌ای جغرافیایی است با مرزهای پیرامونی مشخّص که جنبهی حقوقی حاکمیّت را بدنه و ساختاری جغرافیایی می‌بخشد. امروزه، حفظ استقلال و تمامیّت ارضی و مرزی کشورها به‌عنوان یک اصل جهانی مورد توجّه و تأکید قرار گرفته است. سازمان ملل، حقوق بین‌الملل و قانون اساسی کشورها، مهمترین منادی چنین نگرشی هستند. هرچند به‌نظر میرسد در قرن بیستویک، سازهی حکومت و قلمرو جغرافیایی کشور تا حد...
[ 11 ] - تحلیل نقش آموزش عالی در روابط سیاسی ایران و اتحادیه ی اروپا با رویکرد برساخت گرایی
روابط دولت ها در گذشته بیشتر مبتنی بر ابزارهای نظامی و قدرت سخت بوده است. امروزه فرهنگ و قدرت نرم به عنوان یک شاخص مهم در توسعه روابط بین دولت ها نقش بازی می کند. دولت‌ها در عصر جدید به دنبال آنند تا از ابزارهای متفاوت برای برقراری دیپلماسی کارا استفاده نمایند. امروزه کشوری از دیپلماسی موفق برخوردار است که با گسترش ابزارهای تعامل خود با دیگر کنشگران، به تعریف هویتی مناسبی در نزد دیگر دولت‌ها دس...
[ 12 ] - تحلیل چالشهای اقلیم کردستان و حکومت مرکزی عراق و تأثیر آن بر آیندۀ کشور
عراق پس از فروپاشی رژیم بعث وارد ساختار جدید سیستم حکمرانی و تقسیم قدرت بین بلوک‌های قومی- مذهبی شد و کردها با توجه به فرصت پیش‌آمده توانستند مطالبات خود را در سیستم جدید عراق قانونی کنند و حکومت اقلیم کردستان را تشکیل دهند. کردها با توجه به شکاف‌های هویتی با جهان عرب و وزن ژئوپلیتیکی بالا به سیاست‌های غیرهمسو با حکومت مرکزی در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی، امنیتی و همچنین رفراندوم و حرکت به‌سوی اس...
[ 13 ] - گفتمان جهانی در اندیشۀ سیاسی اسلام و تأثیر آن بر رویکرد جمهوری اسلامی ایران
نظم سیاسی موجود در جهان، برگرفته از عهدنامۀ وستفالیایی و بر مبنای واحدهای مجزای دولت- ملت بنا نهاده شده است. اما از دیدگاه جهان‌شمول، کلان‌نگر و انسان‌محور اسلام، مرزهای ایمان و عقیده به جای ملیت و سرزمینْ در ترسیم خطوط جدا‌کنندۀ بخش‌های مختلف جامعۀ بشری مبنا بوده و دارای اصالت است. نظم مورد نظر جهان اسلام در واقع مبین تصویری فراملی از یگانگی امت اسلامی و فراتر از آن همبستگی نوع بشر در سایۀ مبان...
[ 14 ] - بررسی عوامل واقع‌گرایی ایرانی از منظر جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک
چکیده در این پژوهش عوامل متعدد موجود و مستقر در جامعه و جغرافیای سیاسی درون و پیرامون ایران بررسی و تحلیل میشود که در چهار دهة اخیر، نقش مؤثری در شکل‌گیری واقع‌گرایی ایرانی داشته است. در این میان، عواملی نظیر ریشه‌های تاریخی ناامنی و موقعیت جغرافیای سیاسی و منطقه‌ای ایران، جغرافیای جنگ ایران و عراق، تداوم خصومت آمریکا با ایران و مسئلة اسرائیل، در ساخت و عقلانی‌سازی و درنهایت واقع‌گرایی ایرانی...
[ 15 ] - تحلیل عوامل ژئوپلیتیکی شکل‌گیری ائتلاف نظامی عربی در منطقۀ جنوب غرب آسیا و آثار آن بر امنیت جمهوری اسلامی ایران
منطقۀ ژئوپلیتیکی جنوب غرب آسیا به‌‌‌دلیل نقش‌آفرینی قدرت‌های فرامنطقهای همواره با تحولات فراوانی مواجه بوده است. در ماه‌های اخیر نیز برخی کشورهای حاشیۀ خلیج‌فارس به اقداماتی برای شکل‌دهی به ائتلاف نظامی عربی در این منطقه پرداخته‌‌اند. با توجه به افزایش تنش‌ها میان ایران و عربستان، حمایت همه‌جانبۀ آمریکا از عربستان در تقابل با ایران و افزایش تلاش‌ها برای شکل‌گیری ائتلاف نظامی عربی علیه ایران، ...
[ 16 ] - اصالت صلح در اندیشۀ سیاسی اسلام و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران
صلح و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز انسان‌ها و ملت‌ها با یکدیگر، هم در درون مرزها و هم در عرصۀ نظام بین‌الملل از ضرورت‌های ارکان پایدار تمدن بشری و منطبق بر فطرت و طبیعت بشر در طول تاریخ بوده است. اسلام، آیات متعدد قرآن کریم، اندیشمندان و فقهای جهان اسلام نیز بر اصالت صلح در روابط جوامع و ملت‌ها تأکید و توجه جدی دارند. با توجه به تأثیر مستقیم اصول شریعت اسلام در شکل‌گیری نظام جمهوری اسلامی ایران و تدوین...
[ 17 ] - حقوق اقلیت‌ها از سه منظر؛ اسناد بین‌المللی، اسلام و قانون اساسی ج.ا.ایران
The term minority is legally refers to those human groups which usually are marginalized legally, politically, culturally and economically. Nowadays, regarding the international importance of minorities, this is a global issue and a problem for many of the states. Iran is of different religious, ethnic and linguistic minorities. These minorities looked for their legal, political, social an...
[ 18 ] - تبیین اثرات شکاف نسلی بر هویت اجتماعی- سیاسی دانش آموزان شهر تهران
تحولات جمعیتی یکی از پدیده‌های اجتماعی است که باعث تغییرات هویتی در جامعه میشود. جمعیت به‌عنوان یک عنصر جغرافیایی به مرور زمان علاوه‌بر تغییرات کمی، به لحاظ کیفی نیز متحول میشود. مهمترین عنصر کیفی جمعیت که هویت سیاسی - اجتماعی را در درون یک کشور متأثر می‌کند، شکاف نسلی جمعیت است. شکاف‌های نسلی جمعیت در تهران در یک دهه اخیر ، هویت سیاسی - اجتماعی جامعه را، در شکل، ماهیت، آثار و پیامدها تحت تأث...
[ 19 ] - فرصتها و محدودیت‌های نظام بین‌الملل و سیاست خارجی کشورها (مطالعۀ موردی: ایران و مالزی)
نظام بین‌الملل و قدرت‌های بزرگ به‌مثابة «متغیر مستقل» و نظام‌های فرعی–منطقه‌ای به‌مثابة «متغیر میانی»، سیاست خارجی کشورها را تحت تأثیر قرار داده، با وجود فرصت‌هایی برای توسعة واحدها، محدودیت‌هایی برای آنان در جهت پیگیری اهداف و منافع ملی ایجاد می‌‌کنند. با وجود این، دولت‌های کوچک و متوسط در ساختار موجود، توان نسبی برای پیگیری اهداف توسعه‌ای خود دارند؛ از‌جملة این کشورها، ایران و مالزی را می‌توا...
[ 20 ] - تبیین تفکر ژئوپلیتیکی در سیاست خارجی روسیه
با پایان جنگ سرد، ملاحظات جغرافیایی و ژئوپلیتیکی که در طول تاریخ در ایجاد امپراتوری روسیه و سپس بر سیاست‌های شوروی سایه افکنده بود، بر سیاست‌های فدراسیون روسیه نیز تأثیرگذار است؛ سیاست‌هایی که با از دست دادن پهنة قابل‌توجهی از سرزمین‌های خود و موقعیت ابرقدرتی در ساختار نظام دوقطبی همچنان به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای بازیگری می‌کند. به‌دنبال فروپاشی شوروی که پوتین رئیس‌جمهور روسیه آن را «فاجعة ژئوپ...
[ 21 ] - چرخش استراتژیک آمریکا از خلیج‌فارس به منطقۀ آسیا – پاسیفیک
قدرت‌های فرامنطقهای غرب در منطقۀ خاورمیانه و خلیج‌فارس بر روی حیات سیاسی و اقتصادی و... تأثیر گذاشته است. منابع نفت و گاز منطقۀ خلیج‌فارس قبل از جنگ جهانی اول کشف شد و پس از جنگ در ترمیم ویرانی‌های ناشی از آن نقش مهمی ایفا کرد. به‌نظر می‌آید رفتار سیاسی بسیاری از قدرت‌های بزرگ در منطقۀ خلیج‌فارس متأثر از وجود منابع انرژی سرشار و ارزان آن بوده است. هدف بنیادین این پژوهش بررسی میزان ذخایر نف...
[ 22 ] - همکاری های ژئواکونومیکی و رقابت های ژئوپلیتیکی چین و امریکا در منطقه آسیا- پاسیفیک در قرن بیست ویکم
این پژوهش به‌دنبال بررسی کارکرد ژئواکونومیکی و ژئوپلیتیکی دو بازیگر جهانی امریکا و چین در منطقة آسیا- پاسیفیک است. چین، به‌عنوان بزرگترین قدرت اقتصادی و نظامی منطقة پاسیفیک و تا یک دهة آینده به‌عنوان یکی از دو قدرت بزرگ جهانی، و امریکا امروز، به‌عنوان تنها ابرقدرت جهان، عضو غربی منطقة پاسیفیک و دارای منافع فراوان و شرکای اقتصادی و نظامی در این منطقه است. این دو کشور با دو مدل همکاری و رقابت در...
نویسندگان همکار