شناخت حقیقت وجود انسان یکی از مهمترین شاخه های معرفت بشری در میان علوم انسانی و از جذابترین مباحث انسان شناسی در قلمرو فلسفه و ادبیات بوده است. ملاصدرا و مولانا جلال الدین محمد بلخی رومی در آثار خویش تحت تأثیر آیات قرانی و تعالیم وحیانی، اندیشه های بدیعی پیرامون حقیقت انسان ارائه  کرده ند از جمله تحول پذیری و حرکت رو به کمال حقیقت انسان، تأثیر پذیری حقیقت انسان از اعمال و رفتارها و تجسم اعمال د...

چکیده «بررسی و تحلیل عناصر زیبایی شناسی بدیعی در بوستان سعدی » بوستان یا سعدی نامه یکی از شاهکارهای مسلّم ادب فارسی و نمونه ی کامل فصاحت و بلاغت است . این کتاب اخلاقی و تعلیمی پس از دو مثنوی تابناک یعنی شاهنامه ی فردوسی و مثنوی مولانا سومین مثنوی ازجهت اهمیّت وارزش ادبی می باشد. سعدی شیرازی این اثر ارزشمند را در بحر متقارب و هم وزن شاهنامه در ده باب«عدل،احسان،عشق،تواضع ،رضا،ذکر،تربیت،ش...

لفظ "هنرسازه" به مجموعه ای از فنون بلاغی ای اطلاق می شود که از عوامل زیبایی شناسی آثار ادبی به شمار می روند. صورت گرایان بر این عقیده اند که هنر در وهله ی نخست، موضوع سبک و تکنیک است؛ تکنیک علاوه بر این که شیوه می باشد، موضوع هنر نیز هست؛ بنابراین "آن چه" نویسنده می گوید مهم نیست، بلکه این که "چگونه" می گوید اهمیت دارد، همچنین آن چه را که صورت گریان روس در ادبیات و هنر قابل مطالعه و بررسی می دا...

کلیله و دمنه اثری ادبی- تمثیلی است به زبان حیوانات که اصل آن به زبان سانسکریت- زبان هند باستان- نوشته شده است. جهان بینی حاکم بر این کتاب مبتنی بر خردورزی، دوراندیشی، دادپیشگی و چاره اندیشی است. این کتاب در قرن دوّم هجری به قلم عبدالله بن مقفّع ادیب فرزانه ی ایرانی، با هدف اصلاح اوضاع اجتماعی و سیاسی عصر خود، از زبان پهلوی به زبان عربی ترجمه گردید. وی در ترجمه ی خود، بی آنکه در ورطه تکلّف و صنعت پ...

جام یکی از مضامین اصلی و پرکاربرد شعر فارسی به شمار می آید. استقبال زیاد از این مضمون باعث ایجاد جریان جدیدی در حوزه ی ادبیات شد جریانی تحت عنوان خمریه سرایی که شاعران بس بنامی در شکل گیری و انسجام آن دست داشتند. استفاده از جام و ترکیبات آن تنها در همین حوزه باقی نماند بلکه مفهوم دیگر آن که همان جام جم، جام جهان نما و جام جهان بین است راه را برای ورود این مضمون در ادبیات عرفانی هموار نمود و باع...

اصطلاح نمایه را نخستین بار رولان بارت فرانسوی در نیمۀ دوم سدۀ بیستم میلادی وارد حوزۀ روایت­شناسی کرد. از نگاه بارت ساختارگرا، نمایه یکی از انواع کارکردها در متن روایی است. این گونه، هرچند از نظر کنشی ضعیف است، برای تقویت فضا و رنگ و روانشناسی شخصیت­ها، واحد بسیار ضروری و تکمیلی روایت است. نمایه با این­که از دل ادبیات داستانی مدرن غرب باز نموده شده، در ادبیات کلاسیک فارسی نیز وجود داشته است. نما...

ابوالعطاء کمال الدّین محمود بن علی، متخلص به خواجو، از شعرای بزرگ و بلندآوازه ی قرن هشتم است. شاعری که سخن او از دیرزمان مورد توجه بزرگان شعر و ادب واقع شده است. وی را «نخلبند شعرا» خوانده اند، چرا که در ترکیب کردن ترفندهای بدیعی و بیان و ساخت و پرداخت مضامین نو و جدید، به مرز کمال رسیده بود. از خواجو آثار زیادی بر جای مانده که از جمله ی آن ها دیوان و خمسه ی اوست. خمسه ی خواجو از پنج مثنوی به...

فروغی بسطامی از شاعران به نام و توانای عصر قاجار و قرن سیزدهم هجری است. وی مدتی از عمر خود را به مدح شاهان قاجاری به ویژه ناصردین شاه گذراند. در فن غزل سرایی از استادان مطرح این دوره است، و در این شیوه دنباله رو نام آوران غزل فارسی (سعدی و حافظ) است. عشق، عرفان، و مدح مضامین اصلی غزل های فروغی بسطامی را تشکیل می دهد، وی مضامین عاشقانه را از سعدی و مضامین عارفانه را از حافظ وام گرفته است و بسیار...

مقالۀ پیش رو در پی آن است که زیبایی فنون بیانی سخنان امام رضا(ع) را در کتاب صحیفة‌الرضا آشکار سازد. این صحیفه دربردارندۀ بخشی از میراث گران‌بهایی است که امام رضا(ع) به‌جای گذارده‌اند؛ آن بزرگوار در این اثر، مبادی اسلام و ارزش‌های اخلاقی را به‌واسطۀ سخنانی مملو از تصاویر بدیعی بیان می‌کنند. امام رضا(ع) فنون بدیعی مختلف را ه...

فنون بدیعی از دیرباز مورد توجه علمای بلاغت قرار داشته و تقسیم بندیهای مختلفی از آن صورت گرفته است. ابن معتز، قدامة بن جعفر، ابن رشیق و ابن سنان خفاجی، از جمله کسانی هستند که در این زمینه تلاش نموده‌‌اند. در قرن هفتم، سکاکی پس از تفکیک علوم بلاغی محسنات کلام را به محسنات لفظی و معنوی تقسیم می‌کند که تا قرنها مورد توجه و استفاده قرار می‌گیرد. در دوران معاصر نیز شاهد تقسیم‌بندیها و ملاحظات دیگری ه...