فرد و شکل گیری ذهنیت به عنوان اساس مباحث روانشناسانه - فلسفی ارتباط مستقیمی با ادبیات داستانی دارد که یکی از اجزای اصلی ساختاری آن شخصیت است. در واقع فرد روند شکل گیری هویت و ذهنیت را نشان می دهد. از دیدگاه روانشناسی- فلسفی در دوران مدرن فرد نه یک هویت محدود، قانون‏مند و تعریف شده، که هویتی تغییرپذیر و ساختارشکن دارد که همواره در تکامل است. جولیا کریستوا به عنوان یکی از فیلسوفان معاصر موضوع فرد...

بررسی تاثیر پذیری از شعر شاعران، از جذّاب ترین مقوله های نقد ادبی است. شعر شفیعی کدکنی از رهگذر تاثیر پذیری از اشعار سنّتی و معاصر فارسی و با توجه به رویکرد بینامتنیت قابل مطالعه است. بینامتنیت به رابطه­­­ی میان متن های ادبی اطلاق می شود. این اصطلاح نخستین بار توسط ژولیا کریستوا در اواخر دهه­ی شصت میلادی پس از بررسی آرای باختین مطرح شد. شعرِ«م. سرشک» به دلیل سرشار بودن از پشتوانه­ی فرهنگی و توجه ب...

مطالعات بینامتنی یکی از رویکردهای مهمّ در پژوهش‌های ادبی معاصر شناخته می‌شود. طبق نظریة بینامتنیّت‌، هر متن ادبی، بازخوانش و زایشی از آثار ادبی پیشین یا معاصر با خود است. با عنایت به این تعریف، می‌توان تلمیح را یکی از مصادیق بارز بینامتنیّت‌ تلقّی‌کرد. یکی از شاعرانی که به صورت گسترده از این آرایه در شعر خود استفاده کرده،‌ محمّدکاظم کاظمی شاعر پرآوازة مقاومت افغانستان است که در این پژوهش شیوه‌های کا...

دارکوب (1396) فیلمی به کارگردانی بهروز شعیبی است که تأثیر اعتیاد را در برساخته شدن هویت فردی و اجتماعی شخصیت اصلی فیلم، مهسا، به تصویر می‌کشد. در طول فیلم، اعتیاد مهسا باعث می‌شود که اطرافیانش او را فردی انزجارآور و گونه‌ای از آلودگی اجتماعی محسوب کنند و به تحقیر و طرد او بپردازند؛ ازاین‌رو، شخصیت مهسا و چگونگی برساخته شدن هویت اجتماعی او از دیدگاه آلوده‌انگاری قابل بررسی است. ساختار روایی دارک...

امروزه گسترش تحقیقات و تعمق‌های علمی در میراث گرانبهای ادبیات فارسی زمینة مناسبی را برای پی‌گیری مطالعات تطبیقی و مقایسۀ آثار ادبی از جنبه‌های مختلف فراهم کرده است. این مقاله تلاشی است برای مقایسۀ محتوایی دو اثر ارزش‌مند در زمینۀ ادبیات عرفانی، یعنی حدیقة ‌الحقیقۀ سنایی غزنوی و مرصاد العباد نجم‌الدین رازی که عمدتاً بر مبنای دیدگاه «بینامتنیت» و نیز «ترامتنیت» صورت گرفته است. ترامتنیت، که نخستین‌...

نظریه‌ی ادبی که پیش از این خود را به متن یا نویسنده‌ی آن متعلق می‌دانست، در چند دهه‌ی اخیر به مخاطبان این آثار و چگونگی دریافت متن ادبی توسط آنان توجه نموده است. اکنون خواننده به‌مثابه‌ عنصری فعال در درک اثر ادبی، در خلق اثر به‌وسیله‌ی نویسنده نیز اهمیت یافته است. این وضعیت در آثار ادبی جنگ تحمیلی نیز قابل مشاهده است. از آن‌جا که این آثار قصد دارند تا ارزش‌های دوران جنگ را به نسل پس از خود منتق...

مقالة حاضر با به‌کارگیری نظریة «بینامتنی» کریستوا (1969) و مدل لپیهالم (1997) برای دسته‌بندی انواع تلمیح و راهکارهای ترجمة آنها، بررسی موردی 4 شعر پرتلمیح تی اس الیوت «ترانة عاشقانة جی آلفرد پروفراک»، «سرزمین بی‌حاصل»، «مردان پوچ» و «چهارشنبة خاکستر» به همراه 16 ترجمة فارسی از آنها از دهة 1340 مطمح نظر دارد. هدف این بررسی، راهکارهای مترجمان ایرانی برای انتقال تلمیحات بینامتنی در اشعار الیوت به ...

نظریۀ بینامتنی که نخستین بار از سوی کریستوا مطرح شد بیانگر آن است که هر متنی برخاسته از متن‌های پیشین یا معاصر خود است و به معنای اندیشۀ انتقال معنا یا لفظ از یک متن به متن دیگر می­باشد. این انتقال بر اساس سه قاعدۀ نفی جزئی، متوازی و کلی صورت می­پذیرد. از مهم‌ترین منابعی که همواره مورد اقتباس شاعران قرار داشته قرآن کریم است. آنان همواره از سرچشمۀ فیاض واژگان و مضمون‌های آن بهره می­بردند. یکی از...

دیدگاه های گوناگون اندیشمندان غربی درباره زبان و ادبیات، مجال وسیعی را برای نگرشی تازه از ابعاد گوناگون به متون ادبی فراهم آورده است. از جمله مکاتب ادبی که در قرن بیستم مطرح شد پسا ساختارگرایی است. ژولیا کریستوا یکی از پساساختگرایان است که اندیشه هایش درحوزة آثار ادبی بسیار مورد توجه قرار گرفت. بخشی از نظریات وی مربوط به امر نمادین و نشانه ای در زبان است. به عقیده وی زبان نمی‌تواند منحصرا نشانه...