بررسی فرهنگ گفتگو در حیات مدنی ایران؛ نمونه موردی: یکی از شورایاری های شهر تهران

این پژوهش در پیِ مطالعه ی فرهنگ گفتگو در حیات مدنی ایران است. از این رو، به مطالعه ی سابقه ی مشارکت در حیات مدنی پرداخته و آن را در شوراهای شهر و سپس شورایاری ها جستجو کرده است، تا بتواند ایده ی اولیه ی تشکیل شوراها را، به عنوان نهادی مدنی در جامعه مدنی ایران، بررسد. در این راستا، بر پایه ی رویکردهای نظری مرتبط با شکل گیری گفتگوی عقلانی در پیوند با جامعه ی دموکراتیک، به صورت بندی «الگوی گفتگوی عقلانی در جامعه ی دموکراتیک» پرداخته ایم. براساس این الگو که برگرفته از نظرات هابرماس، باختین و آرنت است، تحقق جامعه ی مدنیِ باز و دموکراتیک، نیازمند شکل گیری زبان دموکراتیک در قالب گفتگوی عقلانی، به دور از سلطه، و خارج از مناسبات حکومتی و سلسله مراتب عمودی در شهر است. روش شناسی این اثر پژوهش موردیِ ابزاری است، که بر پایه ی الگوی گفتگوی عقلانی در جامعه ی دموکراتیک پیش می رود، و از تکنیک های مشاهده، مصاحبه و گزارش های آرشیوی، برای جمع آوری داده ها بهره می گیرد. از تحلیل گفتمان های مسلط در هر دوره از انتخابات شورایاری ها نیز، برای تحلیل داده ها استفاده کردیم. نتیجه ی نهاییِ تبیین نظری یافته های این پژوهش، گویای تسلط کامل گفتمان های سیاسی در تعریف جایگاه نهادهای مدنی در تاریخ حیات مدنی ایران است. شورایاری ها در آغاز در فضای فکری اصلاح طلبانه، که بر گفتگو و مشارکت مردمی به عنوان مهم ترین معیار تحقق جامعه ی مدنی تاکید داشت، تاسیس شد. اما هم اکنون به علت جدال گفتمان های سیاسی اصول گراـ اصلاح طلب، و به تبع آن، حاملان این گفتمان ها، برای دردست گرفتن بزرگ ترین سازمان شهری ایران ـ یعنی شهرداری، فضای فکری رایج در شورایاری های شهر تهران نیز متاثر از فضای سیاست/قدرت، و نه جامعه ی مدنی/گفتگو است. گرچه در این فضا نیز بر مشارکت مردمی تاکید بسیار می شود، اما این مشارکت در تحقق مدیریت شهری و رابطه با شهرداری خلاصه است، نه در افق دید کلان تر و در سطح جامعه ی مدنی ایران. بنابراین، در جایی هم که شاهد گفتگویی در حیات مدنی ایران- در اینجا شورایاری ها- هستیم، جنس این گفتگو اغلب استراتژیک است تا عقلانی.