بررسی باورهای فراشناختی و ویژگی های شخصیّتی افراد وسواسی و اثربخشی مداخله شناختی-رفتاری در این بیماران

چکیده زمینه: وسواس بیماری مزمنی است که موجب اختلال در عملکردهای مختلف بیمار شده و درمان آن نیز به دلیل ماهیّت علایم و میل به ازمان آن دشوار و پیچیده است. هدف: بررسی باورهای فراشناختی و ویژگی¬های شخصیّتی افراد وسواسی و اثربخشی درمان شناختی-رفتاری بر کاهش علایم اختلال وسواس فکری-عملی است. مواد و روش¬ها: پژوهش به شیوه شبه آزمایشی و با طرح پیش آزمون-پس آزمون و پیگیری انجام گرفت. بدین منظور از میان افراد مبتلا به وسواس، نمونه ای شامل 20 نفر از افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی به روش نمونه¬گیری تصادفیِ زمانی انتخاب شدند و با پرسشنامه های باورهای فراشناختی ولز (mcq)، ویژگی های شخصیّتی پنج عاملی کاستا و مک¬کری (neo-ffi) و علایم تشخیصی وسواس فکری-عملی مادزلی (moci) مورد پیش آزمون قرار گرفتند و به طور تصادفی در دو گروه آزمایشی (10 نفر، درمان شناختی-رفتاری همراه با دارودرمانی) و کنترل (10 نفر، شیوه دارودرمانی) جایگزین شدند. درمان شناختی-رفتاری برای گروه آزمایشی اعمال شد، سپس هردوگروه توسط پرسشنامه وسواس فکری-عملی مادزلی در پایان جلسه های درمان گروه آزمایش و مرحله پیگیری مورد ارزیابی قرار گرفتند. داده ها در محیط نرم افزارspss.21 و با روش های آمار توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شدند. یافته¬ها: تفاوت معنادار در پس آزمون و پیگیری گروه آزمایشی در مقایسه با گروه کنترل در علایم وسواسی وجود دارد (01/0 .(p< مقایسه نتایج دو گروه در مرحله پیگیری نیز معناداربود (01/0 .(p<این تأثیر بر تمام مؤلّفه-های وسواس نیز مشهود بود. مؤلّفه های شخصیّت و باورهای فراشناختی اثر معناداری بر شدّت وسواس ندارد. بیشتر افراد وسواسی در طیف روان¬رنجورخویی و سپس باوجدان بودن قرار دارند. بین روان رنجورخویی با برون گرایی و گشودگی تفاوت وجود دارد که در هر دو مورد روان رنجورخویی میزان بیشتری را به خود اختصاص داده است، و دو صفت برون گرایی و گشودگی در این افراد میزان پایین تری داشته است. همچنین میزان با وجدان بودن به طور معناداری از میزان برون گرایی بیشتر است. بین باور اعتماد شناختی و سایر باورهای فراشناختی تفاوت معناداری وجود دارد و این باور نسبت به سایر باورها در بین افراد وسواسی از میزان کمتری برخوردار است. تنها رابطه معنادار مشاهده شده بین صفات شخصیّتی و باورهای فراشناختی، مربوط به رابطه معکوس برون گرایی و اعتماد شناختی است و سایر ضرایب مشاهده شده معنادار نیستند. نتیجه¬گیری: نتایج نشان می دهد که درمان شناختی-رفتاری در کاهش علایم بیماران مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی مؤثّر است. واژگان کلیدی: اختلال وسواس فکری-عملی، درمان شناختی-رفتاری، اثربخشی، دارو درمانی، باورهای فراشناختی، ویژگی¬های شخصیّتی.