چکیده بخش تعاونی همگام با بخش دولتی و خصوصی اقتصاد ملی کشور را شکل می دهند شرکت های تعاونی تولیدی روستایی یکی از اجتماعات مردمی داوطلبانه با همیاری مردم و سرمایه های مالی آن-ها جهت استفاده از ظرفیت های محیطی و حرکت برای رشد فعالیت های اقتصادی می باشند. هدف از این تحقیق بررسی نقش شرکت های تعاونی تولیدی در توسعه اقتصادی – اجتماعی نواحی روستایی شهرستان های فارسان و کوهرنگ در استان چهار محال و بختیاری است. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از لحاظ روش "توصیفی - تحلیلی " می باشد. جامعه آماری مورد مطالعه شامل 18 شرکت تعاونی(تحت پوشش اداره تعاون) که 11شرکت در شهرستان کوهرنگ و 7 شرکت در شهرستان فارسان است به روش سرشماری تمامی اعضا این شرکت های تعاونی که 126 عضو هستند مورد پرسشگری قرار گرفته اند و اطلاعات مورد نظر جمع آوری گردیده است. متغیر وابسته در این تحقیق شکل گیری(ایجاد) شرکت های تعاونی در شهرستان های فوق الذکر و متغیرهای مستقل شامل ویژگی های فردی، ظرفیت های محیطی، ایجاد اشتغال مولد، ماندگاری جمعیت روستایی، بهبود وضعیت اقتصادی و بهبود امکانات رفاهی اعضا می باشد. نتایج حاصله از تجزیه و تحلیل های آماری با استفاده از آزمون ناپارامتری ویلکاکسون نمایان گر این است که ایجاد شرکت های تعاونی باعث ایجاد اشتغال مولد، ماندگاری جمعیت روستایی، بهبود وضعیت اقتصادی اعضا و همچنین بهبود امکانات رفاهی اعضا گردیده است. همچنین با استفاده از نرم افزار gis این نتیجه گرفته شده است که ظرفیت ها و توان مندی های محیطی محدوده در شکل گیری شرکت های تعاونی این دو شهرستان موثر بوده اند. واژگان کلیدی: توسعه اقتصادی و اجتماعی، توسعه روستایی، شرکت های تعاونی تولیدی روستایی، توان مندی های محیطی، اشتغال، درآمد.

یکی از برنامه های اصلی دولت برای توسعه زندگی عشایر، اسکان عشایر داوطلب در کانون های برنامه ریزی شده(هدایتی) و خودجوش (حمایتی) است. از آنجا که اسکان عشایر چه بصورت برنامه ریزی شده و چه بصورت خودجوش تغییراتی را در عرصه فضایی، اقتصادی و اجتماعی بر جای می گذارد، ضرورت ارائه ی راهبرها علمی با تکیه بر مطالعات اقتصادی- اجتماعی را بیش از پیش آشکار می سازد. بنابراین این تحقیق در رابطه با اثرات اسکان عشایر به عنوان یک مسئله ی اقتصادی، اجتماعی- انسانی و محیطی در کانون عشایری نازدشت در استان خراسان جنوبی پرداخته شده است. تحقیق حاضر به لحاظ ماهیت و هدف کاربردی می باشد و به لحاظ روش تحقیق موردی و زمینه ای بوده و در نهایت داده های تحقیق مورد توصیف و تحلیل قرار گرفته است. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها آماری و تعیین سطوح معنی داری بین متغیر ها از آزمونهای مختلف آماری(t استیودنت و ضریب هبستگی اسپیرمن) استفاده شد. برای ارائه ی راهکارها و تجزیه و تحلیل داده های کیفی از روش سوات (swot) درتحقیق استفاده شد. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد: 1- با ایجاد مشاغل دیگر از جمله زراعت، تعداد دام های عشایری کاهش یافته و در کیفیت مراتع در کل دشت بهبودی حاصل شده است، اما روز به روز از کیفیت مراتع اطراف کانون به دلیل وجود دام مازاد کاسته می شود. 2- در بعد اجتماعی تحولات بیشتری صورت گرفته و در وضعیت آموزش، سواد و بهداشت روند مثبتی ایجاد شده و از دید عشایر منطقه، اسکان موجب بهبودی در تمامی ابعاد زندگی آنها شده است و دلیل آن هم خاتمه دادن به مشقات و دشواریهای عشایر در حین کوچ و افزایش رفاه خانوار می باشد. 3- در بخش اقتصادی هم باید گفت زراعت، باعث افزایش درآمد مستمر خانوارها شده و آرامش خاطر اقتصادی بیشتری برای آنها فراهم ساخته است. میزان استفاده از ابزار و آلات کشاورزی و میزان تولیدات زراعی، به ترتیب بالاترین تاثیر را در وضعیت اقتصادی داشته است. در مقابل، مولفه های تعداد دام اعم ازگوشتی و شیری، میزان زمین زراعی دیم و خرید علوفه ، به ترتیب کمترین نقش را در وضعیت مطلوب اقتصادی ایفا داشته است. به این ترتیب برای رسیدن به اسکان پایدار باید در برنامه ها با توجه به اینکه پس از اسکان میزان هزینه های زندگی عشایر افزایش می یابد، بیش از پیش برای بهبود وضع اقتصادی عشایر تلاش نمود و بعد از اجرای طرح های تجمیع و اسکان، مطالعات در تمامی ابعاد و زمینه ی طرح همچنان ادامه پیدا کند.

چکیده: با توجه به این که زنان نیمی از جمعیت روستایی را تشکیل می دهند لذا توجه به کارکردهای مختلف آنان در جامعه روستایی ضرورت می یابد. آنان از زحمتکش ترین اقشار جامعه روستایی ما محسوب می شوند که با توجه به نقش های متعددی که در خانواده و در جامعه روستایی ایفا می کنند، اما شأن و نصیبی مطابق با فعالیتشان دریافت نمی کنند. از جمله ابعاد نقش آفرینی آنان در جامعه روستایی همگام با مردان کمک به اقتصاد خانوارها می باشد.در هیچ کجای آمار رسمی از آنان به نام شاغل نام برده نمی شود، این مسأله مهم کمتر مورد واکاوی قرار گرفته است. هدف ازاین تحقیق بررسی اثرات اشتغال زنان روستایی بخش باجگیران شهرستان قوچان بر روی درآمد و اقتصاد خانوارها و نمایاندن جنبه های پنهان اشتغال آنان می-باشد. تحقیق حاضر به لحاظ هدف کاربردی و از حیث ماهیت و روش از نوع توصیفی – همبستگی و از حیث گردآوری اطلاعات ترکیبی از روش میدانی و اسنادی است. محدوده مورد مطالعه دارای 2441 خانوار می باشد ،که از میان آن 297 خانوار به شیوه نمونه گیری طبقه ای دو مرحله ای انتخاب شدند. به منظور گردآوری داده ها از ابزار پرسش نامه در سه بخش استفاده گردید. پایایی مقیاس اصلی تحقیق با آمار آلفای کرونباخ سنجیده شد، که مقدار آن برای هر بخش پرسش نامه به ترتیب برابر با: بخش اول76%، بخش دوم 86% درصد، بخش سوم 74%، به دست آمده است، که حاکی از اعتبار مناسب ابزار تحقیق می باشد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل های آماری مناسب نمایانگر وجود همبستگی مثبت و معنادار بین اشتغال زنان و افزایش درآمد خانوار، اشتغال زنان با میزان خوداتکایی اقتصادی خانوار، اشتغال زنان و ویژگی های فردی و اجتماعی، و هم چنین نمایانگر حضور بیشتر زنان در بخش کشاورزی نسبت به سایر بخش هاست. نتایج تحقیق نشانگر لزوم توجه جدی و اهمیت بیشتر به زنان در برنامه ریزی ها و تجدید نظر در ارائه آمار مربوط به اشتغال و مشارکت زنان روستایی می باشد. واژگان کلیدی: اشتغال، زنان روستایی، اقتصاد خانوار، درآمد خانوار، خوداتکایی اقتصادی

یکی از راهبردهای توسعه روستایی، توسعه پایدار است که در چارچوب آن توانایی های جوامع روستایی در راستای برطرف نمودن نیازهای مادی و معنوی و کنترل کارآمد و بهینه نیروهای شکل دهنده نظام محل سکونت آن ها رشد و گسترش می یابد. در بطن آن نبود تمرکز، مشارکت، توانمندی و خوداتکایی جوامع روستایی نهفته است. پروژه ترسیب کربن با چنین رویکردی و با همکاری ایران و نهادهای بین المللی در دشت حسین آباد غیناب از توابع شهرستان سربیشه، به منظور ارائه مدل ترسیب کربن گونه های مرتعی مقاوم در مناطق خشک و با هدف فقرزدایی و در نتیجه حفاظت منابع طبیعی با استفاده از روش های مدیریت مشارکتی به مرحله اجرا گذاشته شده است. شرط لازم برای مشارکت مردم و مدیریت مشارکتی وجود زیرساخت های مورد نیاز مشارکتی است که ایجاد گروه های توسعه روستایی به عنوان یکی از این زیرساخت ها در قالب گروه های مردان، زنان و مختلط شکل گرفته است. در این پژوهش اثرات اجتماعی اقتصادی این گروه ها بر زندگی مردم منطقه و همچنین میزان پایداری و انگیزه اعضای آن ها در صورت نبود سیستم های رسمی، مورد کنکاش قرار گرفته است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری مورد مطالعه اعضای چهل گروه توسعه ایجاد شده در روستاهای منطقه است که با توجه به محدودیت های موجود، حجم نمونه آن با روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای 267 نفر تعیین گردید. به منظور تجزیه تحلیل داده های آماری از آزمون های مختلف آماری(t استیودنت و تحلیل رگرسیونی)، جهت رسم نقشه از سیستم نرم افزار gisو همچنین از روش مدیریتی swot برای بررسی چالش های پیش روی گروه های توسعه روستایی استفاده شد. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد که: 1-با ایجاد گروه های توسعه روستایی، شاخص های اجتماعی منطقه بهبود یافته است که در این بین بالارفتن روحیه همکاری و مشارکت، افزایش امکانات رفاهی، دوره های آموزشی و بهداشت از دید مردم چشمگیر بوده اند. 2-با ایجاد گروه های توسعه روستایی، وضعیت اقتصادی خانوارهای ساکن منطقه بهبود یافته و سبب افزایش درآمد اهالی از طریق ایجاد مشاغل پاره وقت و واگذاری وام های اشتغال زا به آن ها شده است. 3-در صورت پایان یافتن کار سیستم های رسمی در منطقه، گروه ها انگیزه و پایداری لازم را برای ادامه فعالیت هایشان به دست اد آورده اند.

در کشور ما اقتصاد فضای روستاها به طور عمده بر پایه فعالیت های بخش کشاورزی می باشد. تولید در این بخش به طور متناوب در طی دوره های مختلف زمانی با مسائل و مشکلات متعددی مواجه بوده که زندگی روستائیان را تحت تاثیر خود قرار داده است. از جمله این مشکلات در تحولات پس از انجام اصلاحات ارضی می توان به راندمان پایین تولید اشاره نمود. وجود نظام خرده مالکی با ویژگی هایی چون قطعه قطعه بودن و پراکندگی اراضی، از عمده دلایل بروز این مشکل برشمرده می شود. در گذشته تشکیل شرکت های سهامی زراعی، راهبرد اتخاذی به منظور تعدیل نمودن این مساله بوده که به سبب پاره ای از مسائل و مشکلات بعد از انقلاب رو به انحلال نهادند. اما در دو دهه اخیر به تدریج توجه به نظام سهامی زراعی با تجدید نظری ساختاری در بنیان های تشکیلاتی آن، دوباره در حال احیاء شدن است که نمونه آن شکل گیری 5 شرکت سهامی زراعی جدید در استان خراسان جنوبی می باشد. بدین ترتیب در پژوهش حاضر به بررسی اثرات اقتصادی و اجتماعی شرکت سهامی زراعی سهل آباد در شهرستان نهبندان به عنوان شرکتی تشکیل یافته در پس از انقلاب پرداخته شده است. به لحاظ هدف این تحقیق کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش، توصیفی - تحلیلی و ژرفانگر می باشد که به منظور نیل به اهداف آن، از تکنیک های موجود در دو روش اسنادی و میدانی استفاده شده است. داده های گردآوری شده از طریق پرسشنامه خانوارهای سهام دار در شرکت سهامی زراعی، به کمک نرم-افزار آماری spss 13 مورد تجزیه و تحلیل و استنتاج نهایی قرار گرفته اند و هم چنین جهت ترسیم نقشه های مورد نیاز، نرم افزار arc gis 9.3 به کار گرفته شده است. یافته های تحقیق نشان داد انگیزه اقتصادی موثرترین عامل در جهت پذیرش نظام سهامی زراعی از سوی مردم بوده است و میزان مشارکت روستائیان در تشکیل این شرکت، در سطح ناحیه (دشت سهل آباد) زیاد و مشارکت سهام داران در فعالیت های کنونی شرکت متوسط می باشد. به طور کلی، شاخص هزینه تولید محصولات زراعی در هکتار نسبت به گذشته کاهش داشته است اما در زمینه درآمد خانوارها ناشی از تولید در بخش زراعی، پس انداز، تولید سرمایه، سرمایه گذاری در بخش های غیر زراعی، بهبود سبد غذایی و دسترسی به امکانات رفاهی در سطح خانوار، به دلایلی چون عدم توزیع یکنواخت سهام در میان سهام داران، عدم استفاده از تمامی ظرفیت های تولیدی توسط شرکت و ... این متغیرها افزایش معناداری را نشان نداده اند.

چکیده مکانیزاسیون و استفاده از ماشین و ابزار مکانیکی در کشاورزی امری اجتناب ناپذیر است. سیاست گذاری، برنامه ریزی و استفاده صحیح و بهینه از مکانیزاسیون در کشاورزی، اصولاً در کشورهای جهان سوم با چالش های متفاوتی روبروست و نیاز به جامع نگری در این جوامع بسیار محسوس بوده و به نحوی که عمدتاً تکیه بر روی انتخاب تکنولوژی مناسب است. هدف از انجام این پژوهش بررسی اثرات مکانیزاسیون بر توسعه بخش کشاورزی بخش بکش شهرستان نورآباد ممسنی می باشد. برای گردآوری داده ها و اطلاعات مورد مطالعه تحقیق از کشاورزان روستاهای بخش بکش این شهرستان مورد مطالعه قرارگرفت. انجام پژوهش از روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای استفاده شده است. که بدین صورت که در مرحله اول از70 روستای بخش بکش شهرستان نورآباد ممسنی، تعداد30 روستا بر اساس فرمول کوکران به صورت نمونه انتخاب شد. سپس در مرحله دوم، با زارع در روستاهای نمونه مصاحبه و پرسشنامه های تحقیق تکمیل گردید. به منظور آزمون فرضیات تحقیق از آزمون همبستگی پیرسون،tیک نمونه وt نمونه های وابسته در نرم افزار spss استفاده شده است.نتایج این پژوهش نشان دادکه مکانیزاسیون کشاورزی درزمینه افزایش سطح زیرکشت،افزایش درآمدبهره برداران، کاهش هزینه های تولید، افزایش تولید محصولات، کاهش اشتغال و اندازه اراضی رابطه معنی دار و اثر گذاری رادر زمینه تحول در این متغیر ها به وجود آورده است( p-value<0/05). اما بین مشخصات فردی و مکانیزاسیون کشاورزی رابطه معنی داری وجود نداشته است(p-value >0/05). به طور کلی نتایج این تحقیق نشان می دهد که مکانیزاسیون کشاورزی درمنطقه مورد مطالعه توانسته است تا حدود زیادی یک سری تغییرات و تحولات اجتماعی –اقتصادی را به وجود آورد. واژه گان کلیدی: توسعه روستایی،توسعه کشاورزی ،مکانیزاسیون کشاورزی، اشتغال ودرآمد

تنوع بخشی به اقتصاد و درآمد خانوارهای روستایی امروزه یکی از مهم ترین راهبردهای توسعه و پایداری اقتصادی سکونتگاه های روستایی ایران تلقی می گردد و باتوجه به این نکته که مهم ترین علت ناپایداری و متروک شدن روستا ها ریشه در مشکلات اقتصادی دارد. حل و فصل چالش های اقتصادی و ایجاد درآمد ماندگار برای روستائیان به عنوان یکی از راهبردی ترین راهکارهای کاهش تنش های اقتصادی شده است. در این راستا ایجاد تنوع و تعدد در منابع درآمد خانوارهای روستایی مطرح می باشد که در این رابطه تدابیر زیادی اندیشیده شده است که مهم ترین آن، توجه به صنایع روستایی می باشد. صنایع روستایی امروزه به عنوان یکی از روش های ایجاد اشتغال و درآمد و کاهش تنش های اقتصادی روستاها و ثبات پایداری روستاها مطرح می باشد. هدف از این پژوهش، بررسی نقش صنایع روستایی در پایداری اقتصادی سکونتگاه های روستایی بخش بسطام می باشد و در پی نمایاندن سهم واقعی صنایع روستایی در روند پایداری اقتصادی سکونتگاه های اقتصادی بخش بسطام می باشد. تحقیق حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از حیث ماهیت و روش توصیفی و تحلیلی و از نظر گردآوری اطلاعات مجموعه ای از روش های پیمایشی و اسنادی را شامل می شود. بخش بسطام طیف متنوعی از صنایع روستایی را در خود گنجانده است و به علت نمایان شدن نقش واقعی صنایع در روند پایداری اقتصادی سکونتگاه های روستایی و بهتر شدن نتایج پژوهش، تنها صنایع کارخانه ای و کوچک مورد مطالعه قرار گرفته اند؛ از این رو جامعه آماری این پژوهش را 135 خانوار روستایی که شامل کلیه کارکنان صنایع روستایی بخش بسطام می شود را در بر می گیرد. لازم به ذکراست که ابزار سنجش فرضیات مطرح شده ی پژوهش مذکور را پرسش نامه شکل می دهد که روایی و پایای آن در تحقیقات صورت گرفته ی مرتبط با موضوع مورد بحث، سنجیده شده است. میزان روایی آن طبق آلفای کرومباخ 77 درصد بوده است و نتایج تحقیق مذکور بیان گر لزوم توجه جدی و اهمیت نقش صنایع روستایی در روند پایداری اقتصادی روستاهای بخش بسطام می باشد.

بخش کشاورزی یکی از مهم ترین بخش های اقتصادی است که به دلیل تولید مواد غذایی و مواد اولیه ی سایر بخش ها هم چون صنعت، نقش به سزایی درتوسعه ی اقتصادی جوامع جهانی ایفا می نماید. از آن جا که یکی از عمده عوامل موثر در رشد وتوسعه بخش های مختلف اقتصادی، عامل کار ونیروی انسانی است وهم چنین اغلب صاحب نظران نیز معتقدند که توسعه ی نیروی انسانی ونحوه ی به کارگیری آن، از مهم ترین شاخص های رشد وتوسعه ی جوامع به شمار می آید، توسعه ی کشاورزی کشور نیز مستلزم توجه به این عامل اساسی می باشد.در واقع تغییرات کمی وکیفی نیروی انسانی وسرمایه انسانی می تواند به تغییرات عمده در تولید محصولات کشاورزی منجر شود وبهره وری بخش کشاورزی را کاملا تحت تأثیر قرار دهد. تحقق پیشرفت وتوسعه ی کشورما مستلزم بهره گیری از استعداد، توان وحضور فعالانه ی مردم ومشارکت آن ها در مراحل مختلف توسعه است به طوری که شکست یا موفقیت پروژه های توسعه بستگی به درجه مشارکت مردم دارد و انگیزش به عنوان یک نیروی محرک درونی می تواند نقش مهمی در ایجاد روحیه ی مشارکت ویا حتی جهت دهی به آن داشته باشد. از آن جاکه جوانان روستایی سرمایه های انسانی و تولید کنندگان آینده مواد غذایی در مناطق روستایی و هم چنین پتانسیل بالقوه ارزشمندی جهت مشارکت در برنامه های ترویج وتوسعه روستا به شمار می آیند، عدم توجه به این مهم می تواند مشکلات زیادی را برای بخش کشاورزی ایجاد کند. تحقیق حاضر در پی بررسی عوامل موثر بر انگیزش جوانان روستایی جهت مشارکت آنان در فعالیت های کشاورزی بخش خوسف شهرستان بیرجند بوده است. این تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی وهم بستگی می باشد.متغیراصلی که در این پژوهش مورد بررسی قرارگرفته انگیزش جوانان روستایی جهت مشارکت در فعالیت های کشاورزی است، که تأثیر متغیرهایی چون: شغل والدین، میزان علاقه ی والدین به ادامه ی فعالیت جوانان در امور کشاورزی، بعد خانوار، سطح تحصیلات جوانان، وضعیت تحصیلی جوانان، سن جوانان، تحصیلات والدین، برگزاری دوره های آموزشی وترویجی و میزان برخورداری از نهاده های کشاورزی (آب وزمین زراعی)، را بر متغیر اصلی از طریق آزمون های ضریب همبستگی فای، اسپیرمن وآنالیز واریانس مورد بررسی قرار داده است.جامعه آماری این تحقیق شامل360 جوان 15تا25 سال است که در 13 روستای نمونه بخش خوسف شهرستان بیرجند ساکن می باشند. روش نمونه گیری، خوشه ای دومرحله ای است.اطلاعات موردنظر از طریق مطالعات کتابخانه ای، تکمیل پرسشنامه ومشاهده جمع آوری شده است. نتایج به دست آمده در بحث آمار توصیفی با استفاده از جدول توزیع فراوانی، میانگین و نمودارهاو....... و استفاده از آمار استنباطی با نرم افزارspss حاصل شده است.نتایج به دست آمده حاکی از آن است که که بین میزان علاقه والدین به ادامه فعالیت جوانانشان در کشاورزی، متغیرهای جنسیت، سطح تحصیلات وبرگزاری دوره های آموزشی وترویجی ومیزان تمایل جوانان به فعالیت های کشاورزی رابطه معنا داری وجود دارد درحالی که میزان برخورداری از نهاده های کشاورزی(آب وزمین زراعی) وشغل پدرو مادربرمیزان تمایل جوانان تأثیری ندارد.

شرکت های سهامی زراعی یکی از نظام های بهره برداری از زمین در بخش کشاورزی می باشد که بعد از اصلاحات ارضی در دهه چهل بوجود آمد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بسیاری از شرکت های مذکور منحل شد و در حال حاضر فقط چهار شرکت از شرکت های قدیم در کشور به فعالیت خود ادامه می دهند. در سال های اخیر توسعه شرکت های مذکور در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفته است، موفقیت این شرکت ها در گرو رضایتمندی و همکاری سهامداران با مسولین شرکت ها می باشد. بر همین اساس در این پژوهش عوامل موثر بر رضایتمندی سهامداران این شرکت ها مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور، با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای و کاربرد فرمول کوکران، تعداد 235 نفر از سهامداران شرکت های مذکور انتخاب و اطلاعات مورد نیاز با استفاده از مصاحبه و تکمیل پرسشنامه به دست آمد. نتایج حاصل از پرسشگری سهامداران در مورد میزان رضایت آنان از اشتغال ایجاد شده بیانگر این است که میزان رضایت 48 درصد سهامداران از اشتغال ایجاد شده کم و خیلی کم و میزان رضایت 20 درصد آنان زیاد و خیلی زیاد می باشد. نتایج استنباطی تحقیق نشان می دهد که میزان رضایت سهامداران از شرکت های سهامی زراعی در هر یک از شرکت های سهامی زراعی مورد بررسی با یکدیگر متفاوت می باشد و متغیرهای مقدار سود سهام، میزان مشارکت سهامداران در مدیریت شرکت، نحوه انتخاب مدیر عامل و نوع مالکیت دارای اثر معنی داری بر سطح رضایتمندی سهامداران شرکت های عضو می باشد. با توجه به نتایج به دست آمده بنظر می رسد راه اندازی این شرکت ها نیاز به مطالعه و تعمق بیشتر و در نظر گرفتن شرایط فرهنگی- اجتماعی سهامداران توسط دولتمردان ضرورت دارد. کلمات کلیدی: ،

بحران اشتغال یا موضوع کار و بیکاری نه تنها یکی از مهم ترین مسائل اجتماعی واقتصادی روز در کشور به شمار می آید، بلکه با توجه به میزان رشد جمعیت در دو دهه گذشته می توان آن را مهمترین چالش اجتماعی و اقتصادی چند دهه آینده نیز به حساب آورد. از دیدگاه کارشناسان یکی از راه های کاهش اثرات این بحران، گسترش خوداشتغالی می باشد. خوداشتغالی به لحاظ انعطاف پذیری ساعات کار و استقلال در شرایط کار، طی سالهای اخیر با توجه به سیاستهای کلان دولت از استقبال قابل توجهی برخوردار بوده است. بر همین اساس کمیته امداد امام خمینی(ره) به عنوان یکی از نهادهای حمایتی در مقوله اشتغال زایی افراد فقیر و کم درآمد سعی نموده است تا خودکفایی مددجویان تحت پوشش خویش را از طریق خوداشتغالی فراهم سازد و لذا سیاست مذکور در طی چند سال گذشته به صورت گسترده تر دنبال شده است. پژوهش جاری تلاش نموده است عوامل موثر بر توسعه خود اشتغالی بین روستائیان مددجوی کمیته امداد شهرستان بیرجند را مورد شناسایی قرار دهد. بدین منظور ، با استفاده از روش نمونه گیری سیستماتیک و کاربرد فرمول کوکران، تعداد 92 نفر از مددجویان مذکور انتخاب و اطلاعات مورد نیاز با استفاده از مصاحبه و تکمیل پرسشنامه به دست آمد. نتایج آزمون فرضیه ها نشان می دهد که داشتن مهارت فنی و توان اجرایی، رسیدگی و نظارت مستمر بر طرح اجرا شده ، آموزش های فنی و حرفه ای ، داشتن تجربه شغلی و سن مددجو از جمله عوامل موثر بر موفقیت در خوداشتغالی در بین مددجویان روستایی تحت پوشش کمیته امداد می باشد. از سوی دیگر بین متغیرهای روحیه خوداتکایی و استقلال طلبی ، مشارکت اعضای خانواده در اجرای طرح خوداشتغالی ، پشتیبانی فنی و تدارکاتی از مددجویان ، آشنایی با عوامل ساختاری و قوانین دریافت وام و موفقیت در خوداشتغالی مددجویان رابطه معنی داری مشاهده نمی شود. با توجه به یافته های تحقیق پیشنهاد می شود ارائه آموزش های فنی و حرفه ای و بازدید از طرح های خوداشتغالی موفق ورسیدگی و نظارت مستمر بر طرح های خوداشتغالی در دستور کار برنامه ریزان طرح های خوداشتغالی مددجویان قرار گیرد.

در مطالعات برنامه ریزی محیطی مهم ترین راه نیل به توسعه مبتنی بر علم و شناخت علمی محیط، توجه اصولی به پتانسیل ها، ارزیابی توان های محیطی و بالاخره استفاده همه جانبه و منطقی از سرزمین است. در این خصوص ارتباط تنگاتنگی بین توسعه کشاورزی با محیط و منابع محیطی نیز وجود دارد. در پژوهش حاضر به مطالعه و ارزیابی توان های محیطی حوضه آبریز دشت الشتر برای توسعه بخش کشاورزی، بر اساس رهیافت تجزیه و تحلیل سیستمی پرداخته شده است و این فرض مد نظر بوده که حوضه مورد نظر دارای توان ها و منابع متنوع محیطی است که در صورت برنامه-ریزی و استفاده متناسب از توانمندی های آن، مسیر توسعه همه جانبه و پایدار حوضه آبریز دشت الشتر هموار می شود. در فرآیند انجام مطالعه؛ ابتدا با اتکا به بررسی و شناخت توان های محیطی، منابع اکولوژیکی شناسایی و با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (gis)، این اطلاعات تجزیه و تحلیل، جمع بندی، تلفیق و در نهایت به صورت لایه های اطلاعاتی تهیه گردیدند. در ادامه با استخراج واحدها و سنجش آنها با مدل اکولوژیکی ویژه کشاورزی و مرتعداری مرکز ملی آمایش کشور، توان ها و استعداد های بالقوه برآورد و در پایان، اولویت بین کاربری های مجاز تعیین شده است. نتیجه این پژوهش نشان می دهد؛ که در حال حاضر 86/32 درصد از سطح حوضه آبریز دشت الشتر فاقد توان کشاورزی و مرتعداری، 14/67 درصد حوضه دارای توان های کشاورزی و مرتعداری می باشد. در این بین 06/25 درصد یعنی یک سوم حوضه دارای توان 2 تا 4 کشاورزی و 24/41 درصد نیز دارای توان 1تا 3 مرتعداری است. به عبارت دیگر، حوضه آبریز دشت الشتر شرایط مناسب انجام فعالیت های مستمر و ممتد کشاورزی، دیم کاری، باغداری و دامداری را دارا می باشد.

تضمین امنیت غذایی و معیشت کشاورزی مستلزم نگرشی جامع و سیستماتیک که هدف آن استفاده پایدار و مدیریت منابع طبیعی از طریق توسعه و انطباق تکنولوژی کشاورزی و تجارب مدیریتی است. بر این اساس هدف پژوهش حاضر یافتن مکان های مناسب برای کشت ذرّت در سطح شهرستان بوکان است. جهت انجام این مهم متغیرهای محیطی با اولویت پارامترهای اقلیمی ابتدا به تفکیک و سپس به صورت ترکیبی در قالب 16 پارامتر مورد بررسی قرار گرفت. به این ترتیب که در مرحله نخست بر پایه ی مقیاس 000,150 ، داده های محیطی شهرستان( شامل: لایه های سنگ شناسی، خاک شناسی، کاربری اراضی، پوشش گیاهی، منابع آب و نیز لایه-یdem (به منظور تهیه نقشه شیب، جهت شیب و ... از روی 12 شیت نقشه های توپوگرافی)) و سپس داده-های اقلیمی (شامل: حداکثر و حداقل های مطلق و متوسط دما، رطوبت نسبی، بارش، تبخیر و تعرق و باد از 5 ایستگاه پیرامونی برای یک دوره مشترک 21 ساله (1985 تا 2005 میلادی)) جمع آوری شد. در مرحله بعد پس از استخراج نیازمندی های اکولوژیکی ذرّت، داده های فوق الذکر براساس اولویتِ تاثیرگذاری برکشت این محصول، با روش تحلیل سلسله مراتبی(ahp) ارزش گذاری و سپس با استفاده از gis و سایر نرم افزارهای مرتبط، سطح شهرستان بوکان به منظور کشت ذرّت مورد تجزیه و تحلیل، شناسایی و رتبه بندی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد که نواحی شمالی بخش سیمینه(یعنی 2/13درصد مساحت شهرستان) واجد مناسب ترین و دهستان گلولان سفلی(واقع در جنوب غربی،6 درصد از مساحت شهرستان )نامناسب ترین پتانسیل ها برای کشت ذرّت را دارا می باشند.

چکیده ادامه حیات جامعه عشایری در ساخت سنتی خود، در شرایط نوین اقتصادی و اجتماعی، مشکل و با موانع عمده ای همراه است. یکی از گام های مهمی که توسط دولت جمهوری اسلامی برای از میان برداشتن این موانع برداشته شده، اجرای طرح های برنامه ریزی شده اسکان عشایر است. بخش بزرگی از جامعه عشایری ایران در پی این اقدام هدایت شده، در مناطق مختلف کشور، به اسکان روی آورده اند. هدف اصلی این پژوهش، بررسی تأثیرات (اعم از مثبت و منفی) حاصله از اجرای طرح اسکان عشایر بر وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانوارهای ایل قشقایی (تیره عمله فارسی مدان) می-باشد که در کانون اسکان گودگپ واقع در بخش ارژن شهرستان شیراز به شیوه هدایت شده اسکان یافته اند. در این پژوهش، علاوه بر مطالعات کتابخانه ای، از اطلاعات به دست آمده از ادارات و سازمان های مختلف نیز استفاده شده است. جامعه آماری مورد مطالعه، شامل 350 خانوار است که تعداد نمونه به دست آمده، با استفاده از فرمول کوکران، 180 خانوار می باشد. اطلاعات جمع آوری شده از طریق پرسشنامه، در موضوعات مشخص تفکیک و به کمک نرم افزارspss طبقه بندی، تحلیل و بررسی شده اند. تجزیه و تحلیل اطلاعات در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی صورت گرفته است. نتایج بیان گر این است که اسکان عشایر، باعث افزایش شاغلان بخش کشاورزی، کاهش شدید تعداد دام و درآمد حاصل از دامداری، بهبود وضعیت پوشش گیاهی، بهبود دسترسی به خدمات رفاهی، بهبود وضعیت سواد، افزایش اهمیت مشارکت زنان در مشاغل خانگی و صنایع دستی و کاهش آن در بخش دامداری، افزایش تمایل زنان به تحصیل و حضور در اجتماع و کاهش میزان موالید و مرگ ومیر در کانون اسکان گردیده است. به طور کلی، اجرای طرح اسکان موجب بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانوارهای اسکان یافته گردیده است.

زنان کمتر از مردان روستایی مورد توجه برنامه ریزی ها قرار می گیرند ،توسعه اشتغال زنان بیش از هر چیز مستلزم درونی ساختن این پدیده و تکیه آن به ضرورت های عینی جامعه است.هدف از این تحقیق بررسی نقش فعالیت های کشاورزی زنان در اقتصاد خانوار روستایی )مطالعه موردی بخش کوهسرخ شهرستان کاشمر)می باشد،تحقیق حاضر به لحاظ هدف از نوع کاربردی است و از بعد ماهیت و روش از نوع تحقیقات توصیفی – پیمایشی است و از حیث گردآوری اطلاعات ترکیبی از روش اسنادی و مطالعات میدانی است، محدوده مورد مطالعه دارای 6135 خانوار می باشد که از میان آنها 385 خانوار با استفاده از فرمول کوکران انتخاب شدند، به منظور گردآوری داده ها از ابزار پرسشنامه در دو بخش هزینه سنجی و پرسشنامه خانوار استفاده گردید ، تحقیق حاضر با دلیل نداشتن سوالات طیفی درپرسشنامه پایایی نشده است .داده های بدست آمده با بکار گیری نرم افزار spssوآزمون های آماری همچون tتک نمونه ای و همبستگی پیرسون مورد تجزیه تحلیل واقع شدند ، نتایج نشان داد زنان نتوانسته اند سهم قابل توجهی از فعالیت های کشاورزی را بر عهده بگیرند ،بین اشتغال زنان روستایی نمونه در بخش کوهسرخ با افزایش درآمد خانوار ها رابطه معنا داری وجود نداشت، بین اشتغال زنان روستایی و کاهش هزینه ها رابطه معناداری وجود دارد ، زنان روستایی بخش کوهسرخ در فعالیت های باغی با مشارکتی کمتر نسبت به فعالیت های زراعی اما درآمدی بیشتر را عاید خانوار ها کردند در نتیجه باید در برنامه ریزی ها نسبت به اشتغال زنان روستایی در فعالیت های باغی توجهی جدی شود.

اقتصاد اکثر کشورهای جهان سوم بر بخش کشاورزی متکی می باشد. از این رو توسعه ی کشاورزی از یک سو موجب پویایی اقتصاد ملی می شود و از سوی دیگر موجب کاهش فقر و محرومیت به ویژه در جامعه روستایی می گردد. یکی از راهکارهای ارائه شده جهت گسترش و بهبود کشاورزی، ایجاد شرکت های تعاونی تولید کشاورزی می باشد. درواقع شرکت های تعاونی تولید کشاورزی می توانند با رفع نارسایی ها، نقشی مهمی در توسعه روستاها ایفا نمایند. از این رو، می توان گفت رسالت مهم شرکتهای تعاونی تولید کشاورزی ارتقای سطح دانش روستاییان ، بهبود بهره وری منابع روستایی و جلوگیری از مهاجرت بی رویه روستائیان به شهرها می باشد. بنابراین، تعاونی ها ابزاری مناسب برای همکاری مردم به شمار می-رود و در رسیدن به توسعه پایدار نقش مهمی ایفا می کنند. در پژوهش حاضر به بررسی اثرات اقتصادی- اجتماعی شرکت های تعاونی تولید کشاورزی شهرستان خوسف پرداخته شده است. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی می باشدکه به منظور نیل به اهداف آن، از تکنیک های موجود در دو روش اسنادی و میدانی استفاده شده است. داده های گردآوری شده از طریق پرسشنامه، به کمک نرم افزار آماری spss16 مورد تجزیه و تحلیل و استنتاج نهایی قرار گرفته اند و همچنین جهت ترسیم نقشه های مورد نیاز، نرم افزار arc gis 9.3 به کار گرفته شده است. یافته های تحقیق نشان داد که شرکت های تعاونی تولید کشاورزی در عوامل اقتصادی(با سطح معناداری000/0و میانگین 13/3)توانسته اند موفق باشند و در نتیجه ی افزایش درآمد کشاورزی، رفاه خانوار نیز بهبود یافته-است. اما این بهبود شرایط اقتصادی و رفاه خانوار نتوانسته در شرایط اجتماعی خانوار تأثیر مثبت داشته باشد. در واقع میانگین وضعیت اجتماعی 96/1 بوده که پایین تر از (3 حد مطلوب) می باشد. همچنین وضعیت اشتغال دارای میانگین 86/2 بوده است و این عدم کارایی در بخش اشتغال نیز سبب شده که فعالیت شرکت-های تعاونی نتواند موجب کاهش مهاجرت گردد. واژگان کلیدی: اثرات اقتصادی- اجتماعی – شرکت های تعاونی کشاورزی- شهرستان خوسف

بخش کشاورزی دارای نقش اساسی در حیات اقتصادی و سیاسی جوامع سرتاسر جهان متناسب با اقلیم های خود می باشد. حال در بین محصولات کشاورزی، محصولات استراتژیک منطقه ای می تواند نسبت به دیگر محصولات، جایگاه و نقش ویژه ای را از لحاظ منطقه ای و تأثیرات مختلف اقتصادی و اجتماعی بوجود آورد. محصول پسته به عنوان یک محصول استراتژیک و پربازده کشاورزی با توجه به مقاومت زیاد در برابر خشکی و شوری، نقش قابل توجهی در وضعیت اجتماعی و اقتصادی کشاورزان مناطق خشک و نیمه خشک ایفا می نماید. لذا یکی از برنامه ریزی های اولیه در زمینه ی محصولات استراتژیک از جمله پسته، مطالعه و بررسی اثرات اقتصادی و اجتماعی کشت پسته بر خانوارهای بهره بردار کشاورزی و مرتفع ساختن نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت در این مورد می باشد. در این تحقیق هدف بررسی این موضوع در بخش ششطراز شهرستان خلیل آباد به صورت مطالعه موردی است. روش تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و بر مبنای روش و ماهیت، توصیفی-تحلیلی است. برای جمع آوری اطلاعات از دو روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است. تکنیک مورد استفاده در مطالعه ی میدانی ابزار پرسشنامه بوده، که با استفاده از فرمول کوکران 298 خانوار مورد پرسش گری قرار گرفتند. تحلیل ها در نرم افزار spss انجام و از آزمون t نمونه های وابسته و آزمون دو جمله ای(binomial)، مرتبط با فرضیه ها استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان داد که بین میانگین سهم اراضی زیر کشت پسته از کل اراضی آبی بهره برداران کشاورزی در شروع پسته کاری و در حال حاضر اختلاف معنی داری وجود ندارد؛ همچنین بین میانگین علل محیطی، اقتصادی و حمایت های دولت و بخش خصوصی و افزایش انگیزه بهره برداران به توسعه ی کشت محصول پسته رابطه معنی داری وجود دارد؛ چرا که مقدار بدست آمده از تحلیل متغیرها، کمتر از 0.05 می باشد. بر اساس نتایج حاصل از آزمون دو جمله ای(binomial)، محصول پسته بر وضعیت اجتماعی و اقتصادی پسته کاران تأثیر گذار بوده است. به گونه ای که کشت پسته از لحاظ اقتصادی و اجتماعی، شاخص هایی مانند افزایش میزان پس انداز در بانک، بهبود وضعیت مسکن ، بهبود شرایط رفاهی خانوار ، ایجاد درآمد بالا، خرید وسایل نقلیه، آموزش، افزایش تولید و... را ارتقاء بخشیده است.

چکیده توسعه پایدار آن گاه می تواند موفقیت آمیز باشد، که نقش و جایگاه انسانی زنان را بعنوان نیمی از جمعیت جوامع در توسعه پذیرا باشیم. برای سازماندهی زنان و توانمند سازی آنان در فرایند توسعه، اقدامات مشارکتی مورد نیاز است. مشارکت زنان در قالب شرکت های تعاونی می تواند به عنوان یک ایده مفید، نقش و جایگاه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آنها را نه تنها در سطح خانوارها، بلکه در سطح جامعه ترقی و رونق دهد. بررسی میزان و ابعاد مشارکت زنان در قالب شرکت های تعاونی و اثرات اقتصادی و اجتماعی آن در تدوین سیاست گذاری های توسعه روستایی و پیشبرد اهداف و تشخیص نقاط ضعف و قوت این شرکت ها بسیار تأثیر گذار و ضروری می باشد. برای این منظور دو شرکت تعاونی خوسف و خراشاد در استان خراسان جنوبی مورد مطالعه قرار گرفته است. جامعه آماری این تحقیق را 962 نفر اعضاء دو شرکت تعاونی ذکر شده تشکیل می دهند.برای انتخاب نمونه مورد مطالعه نیز با استفاده از فرمول کوکران 243 نفر با روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب گردید. بر این اساس هدف تحقیق بررسی نقش شرکت های تعاونی روستایی زنان در بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی اعضاء از طریق مطالعه دو شرکت تعاونی خوسف و خراشاد در استان خراسان جنوبی می باشد. روش تحقیق به لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی و از نظر ماهیت و روش از نوع تحقیقات توصیفی- تحلیلی است . جمع آوری داده ها به دو روش کتابخانه ای و میدانی بوده، که جهت جمع آوری اطلاعات میدانی از نمونه انتخاب شده، از تکنیک پرسش نامه استفاده گردید. جهت تجزیه و تحلیل توصیفی اطلاعات پرسش نامه و آزمون فرضیه ها از طریق آزمون آماری t از نرم افزار spss بهره گرفته شد. میزان معناداری آزمون t با توجه به متغیرهای مانند میزان پس انداز ماهیانه اعضاء، میزان فعالیت در بخش دامداری، زراعت، توانایی خرید وسایل نقلیه، بهبود وضعیت زندگی، امکان آموزش، افزایش سواد و موارد دیگر نشان داد که عضویت در شرکت های تعاونی روستایی زنان در وضعیت اقتصادی، اجتماعی اعضاء تأثیر مثبت نداشته است، چرا که نتیجه آزمون آماری کمتر از 05/0 می باشد. همچنین بین میزان رضایت اعضاء از نحوه ی عملکرد در شرکت های تعاونی روستایی زنان فعال در منطقه با توجه به متغیرهای مانند ارتباط با خرید و تهیه وسایل، مراحل مختلف محصولات تولیدی، آموزش فعالیت-های کشاورزی، صنایع دستی و ...، ارائه خدمات، تأمین اعتبارات و وام تفاوت معناداری کمتر از 05/0 وجود دارد. واژه های کلیدی: توسعه ی روستایی، مشارکت، شرکت های تعاونی زنان، اثرات اقتصادی اجتماعی، تعاونی های زنان، خراشاد، خوسف، خراسان جنوبی

کشاورزی اساس فعالیت های اقتصادی و منبع درآمد در اکثر روستاهای کشورمان است، با این حال این بخش از اقتصاد امروزه با مشکلات گوناگونی از جمله: فساد پذیری بالا، پایین بودن عملکرد تولید در واحد سطح، فصلی بودن تولید در بخش کشاورزی و بیکاری فصلی، توان ناکافی برای اشتغال و درآمد خانوارهای روستایی مواجه می باشد. در چنین شرایطی روستاییان مجبور به مهاجرت از روستا به شهر می شوند که علاوه بر تخلیه جمعیتی روستاها، شهرها را با مشکلات عدیده ای مواجه می سازد. برای حل این مشکلات باید برنامه ریزی دقیق و سنجیده ای تدوین نمود؛ چرا که بدون دستیابی به توسعه روستایی نمی توان به توسعه ملی دست یافت. استقرار صنعت در محیط روستایی بویژه صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی، با کامل کردن زنجیره تولید کشاورزی، باعث ایجاد اشتغال و درآمد زایی برای خانوارهای روستایی، جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها، ایجاد ارزش افزوده، استفاده بهینه از منابع و امکانات محلی، و در نهایت توسعه روستایی می شود. شهرستان طارم به عنوان یکی از شهرستان های استان زنجان، علی رغم اینکه به عنوان قطب کشاورزی این استان محسوب می شود، ولی در غیاب صنایع تبدیلی و تکمیلی مرتبط با بخش کشاورزی به جایگاه شایسته خود نرسیده است. هدف این پژوهش بررسی قابلیت ها و مزیت های شهرستان طارم برای استقرار صنایع تبدیلی و فرآوری مرتبط با محصول زیتون بوده است که به لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی و از حیث ماهیت و روش از نوع تحقیقات توصیفی - تحلیلی می باشد. برای جمع آوری اطلاعات از دو روش میدانی (مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه) و کتابخانه ای (منابع مکتوب، نقشه ها و ...) بهره گرفته شده است. از سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis) برای تهیه نقشه های مورد نیاز، از روش فرآیند سلسله مراتب تحلیلی (ahp) برای استعداد یابی کشت زیتون و از پرسشنامه برای اولویت بندی و انتخاب صنایع فرآوری مرتبط با زیتون استفاده شده است. به منظور امکان سنجی استقرار صنایع تبدیلی و تکمیلی که هدف اصلی تحقیق می باشد نیز از مدل برنامه ریزی راهبردی سوات بهره گرفته شد. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که در شهرستان طارم امکان گسترش سطح زیرکشت زیتون تا 2/2 برابر وضع فعلی وجود دارد؛ همچنین میزان ضریب نهایی مزیت ها (نقاط قوت و فرصت ها) در شهرستان، جهت استقرار صنایع تبدیلی و تکمیلی بیشتر از محدودیت ها (نقاط ضعف و تهدید) می باشد و صنایع تبدیلی و تکمیلی زیادی از جمله دو گروه کلی فرآوری روغن و کنسرو را می توان در رابطه با زیتون در شهرستان طرح ریزی کرد.

پدیده مهاجرت روستا - شهری، یک پدیده اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی است که نتیجه مجموعه ای از عوامل روان شناختی، اجتماعی و سیاسی است. مهاجرت نه تنها بر حجم یک جامعه تاثیر می گذارد، بلکه تغییراتی در ساختار توزیع جمعیت هم ایجاد می کند. مهاجرت های روستا- شهری باعث افزایش تعداد مردان جوان در شهرها شده و تعادل نسبت مردان و زنان را در دو منطقه شهری و روستایی بر هم می زند. با توجه به این که جوانان روستایی بیشتر از هر گروه سنی دیگری تن به مهاجرت می دهند، این موضوع در بلندمدت برای جوامع روستایی حائز اهمیت خواهد بود، چرا که با مهاجرت آنان، تولید نسل در جوامع روستایی کاهش می یابد و به دنبال آن جمعیت پویا در روستا کاسته شده و تولید محصول و اقتصاد روستایی نیز کاهش یافته، در نتیجه روستا از نظر اجتماعی و فرهنگی دچار رکود می گردد. تحقیق حاضر به بررسی عوامل انگیزشی موثر بر مهاجرت جوانان روستایی به شهرها می پردازد. این تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی می باشد. جامعه آماری شامل جوانان ساکن در 217 روستای بخش خوسف می باشد که برای نمونه گیری از این جامعه از روش نمونه گیری تصادفی ساده در دو سطح روستا و جوانان بین 15 تا 30 ساله استفاده شده است. اطلاعات مورد نظر از طریق پرسشنامه جمع آوری و با استفاده از نرم افزار spss تجزیه و تحلیل گردیده است. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که هرچه سطح برخورداری روستا از امکانات کالبدی- فیزیکی بیشتر باشد، مهاجرت جوانان روستایی از روستاها کمتر است و هر چه شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خانوارهای روستایی بهتر باشد، انگیزه مهاجرت جوانان کمتر می گردد. انگیزه مهاجرت جوانان با توجه به جنسیت و سطح تحصیلات آنان متفاوت نیست، اما هرچه سن جوانان بیشتر باشد، انگیزه مهاجرت در آنان کاهش می یابد.

یکی از سیاست¬های اقتصادی رایج در کشورهای در حال توسعه و حتی کشورهای توسعه یافته اتخاذ سیاست¬های حمایتی مناسب و پرداخت یارانه است که امروزه به عنوان یکی از ابزارهای مهم در تنظیم سیاست¬های اقتصادی به کار می¬رود. هدف از اعمال این سیاست¬ها ممکن است کمک به مصرف¬کنندگانی باشد که قادر به تهیه برخی از کالاها یا ارزاق حیاتی نیستند و یا ممکن است کمک به تولید¬کنندگانی باشد که به علت افزایش قیمت تمام شده برخی از کالاها قادر به رقابت با سایر عرضه کنندگان آن کالا نباشند. طرح هدفمند کردن یارانه¬ها که در دی ماه 87 به مجلس ارایه شد، بعد از یک سال بحث به یک قانون تبدیل شد. حمایت از روستاییان و بالاخص بخش کشاورزی، از دیرباز در جهان به دلیل خطرپذیری بالای این بخش و نقش آن در تامین امنیت مواد غذایی، مورد توجه بوده است. لذا در پژوهش حاضر، تلاش بر این بوده است که آثار هدفمندسازی یارانه¬ها بر اقتصاد خانوارهای روستایی مورد بررسی قرار گیرد. در پژوهش حاضر، بر مبنای ماهیت و روش از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و برای جمع آوری اطلاعات از مطالعات کتابخانه¬ای و پیمایشی استفاده شده است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 280 تعیین شد. برای تحلیل داده¬ها از نرم افزار آماری spss ، آزمون آماری t یک نمونه ای استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که هدفمندسازی یارانه¬ها نتوانسته است وضعیت درآمدی و سطح رفاه خانوار را بهبود بخشد و موجب افزایش هزینه¬های تولیدات کشاورزی شده است و همچنین هدفمندسازی یارانه¬ها تغییر الگوی مصرف را برای خانوارهای روستایی به دنبال داشته است.

توسعه فن آوری اطلاعات از طریق مباحث دولت الکترونیک، یکی از محورهای توجه دولت در مسیر برقراری ارتباط با آحاد مختلف جامعه است. توسعه فن آوری اطلاعات به ویژه در مناطق روستایی، مستلزم سرمایه گذاری وسیعی است. وضعیت این سرمایه گذاری ازلحاظ توجیه پذیری، مبهم است. به عبارت دیگر، مشخص نیست که در صورت توسعه فن آوری اطلاعات، منافع و نتایج حاصل از این امر، می تواند هزینه های آن را پوشش دهد یا خیر؟ در توضیح این مطلب، باید گفت که توسعه فن آوری اطلاعات در شهرها کاملاً توجیه پذیر است. چراکه باعث افزایش سطح ارتباطات، تسهیل فرایند ارتباط، افزایش سرعت و بهره وری در ارتباطات و مزایای جانبی نظیر کاهش ترافیک، صرفه جویی در زمان و بهبود وضعیت محیط زیست می گردد؛ اما سوال اینجاست: در روستاهای استان خراسان جنوبی که اغلب، روستاهایی کم جمعیت با حجم فعالیت های ارتباطی کم بوده و ساکنین آن ها دانش و توانایی کافی برای استفاده از ابزارهای فن آوری اطلاعات را ندارند، آیا این مسئله توجیه پذیر است؟ آیا به کارگیری فن آوری اطلاعات در روستاها، می تواند به بهبود روابط دولت با روستانشینیان کمک نماید؟ جامعه آماری در این تحقیق شامل کلیه روستانشینان بین 15 تا 30 سال است که در مناطق روستایی استان خراسان جنوبی زندگی می کنند و روستای آن ها در محدوده توسعه فن آوری اطلاعات قرارگرفته و درنتیجه به اینترنت و مراکز ict دسترسی دارند. روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی است. حجم نمونه نهایی انتخابی برابر با 389 نفر می باشد. روش انجام تحقیق روش توصیفی - پیمایشی بوده و ابزارهای گردآوری اطلاعات شامل پرسشنامه و مشاهده مستقیم می باشد. در تجزیه تحلیل داده ها از هر دو روش توصیفی و استنباطی (و به کمک نرم افزار آماری spss) استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که توسعه فن آوری اطلاعات بر بهبود روابط دولت با روستانشینان در حوزه های کشاورزی، اقتصادی، عمرانی، امنیت و دولت الکترونیک موثر بوده است. شایان ذکر است با عنایت به سرعت پیشرفت فناوری اطلاعات و پیدایش فناوری های نوین و همچنین با توجه به تأثیر فرهنگ های اجتماعی و قومی و میزان آشنایی افراد در استفاده از این فناوری ها، نتایج حاصل از این تحقیق تنها قابل استناد برای روستاهای استان خراسان جنوبی و مناطقی با بافت فرهنگی , اجتماعی و وضعیت معیشتی مشابه بوده و در سال های آتی و برای جوامعی با ویژگی های متفاوت قابل تعمیم نمی باشد و نیاز به بازنگری در پرسشنامه خواهد داشت.

امروزه شاخص های گسترش فن آوری اطلاعات به عنوان یکی از شاخص های توسعه یافتگی محسوب می گردد و هر کشوری بتواند ضریب نفوذ این فن آوری را در میان شهروندان خود افزایش دهد، از فواید متعدد آن در حوزه های مختلف بهره مند می شود. از طرفی توسعه روستایی به عنوان یک فرایند تغییرات اجتماعی و فرهنگی در محیط روستا شامل بهبود بازدهی و افزایش اشتغال و درآمد روستاییان، تأمین حداقل قابل قبول سطح تغذیه، آموزش وپرورش و بهداشت می باشد. درمجموع هر چه بتوان به شکل بهتری، فرایند توسعه روستایی را تسریع نمود، بهتر می توان مانع از مهاجرت بی رویه روستاییان به شهرها گردید. در این تحقیق سعی شده است تا به بررسی تأثیرات فن آوری اطلاعات بر اشتغال، خوداشتغالی، مهارت های شغلی، دانش عمومی، دانش تخصصی و دست آخر مهاجرت روستاییان به شهرها پرداخته و میزان تأثیرگذاری توسعه کاربرد فناوری اطلاعات را بر این شاخص ها، مورد ارزیابی قرار دهیم. جامعه آماری در این تحقیق شامل کلیه روستاییان بین 15 تا 30 سال است که در مناطق روستایی استان خراسان جنوبی زندگی می کنند و روستای آن ها در محدوده توسعه فناوری اطلاعات قرار گرفته و درنتیجه به اینترنت و مراکز ict دسترسی داشته باشند. روش نمونه گیری خوشه ای منظم است. حجم نمونه نهایی انتخابی برابر با 400 نفر می باشد. روش انجام این تحقیق، دومرحله ای و به صورت اسنادی (کتابخانه ای) و پیمایشی است و ابزارهای گردآوری اطلاعات شامل پرسش نامه و مشاهده مستقیم می باشند. در تجزیه تحلیل داده ها از هر دو روش توصیفی و استنباطی (و به کمک نرم افزار آماری spss) استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که رابطه معناداری میان توسعه فناوری اطلاعات و بهبود دانش عمومی و تخصصی روستاییان و همچنین افزایش مهاجرت، بهبود خوداشتغالی و افزایش مهارت های شغلی وجود دارد. شایان ذکر است با عنایت به سرعت پیشرفت فناوری اطلاعات و پیدایش فناوری های نوین و همچنین با توجه به تأثیر فرهنگ های اجتماعی و قومی و میزان آشنایی افراد در استفاده از این فناوری ها، نتایج حاصل از این تحقیق تنها قابل استناد برای روستاهای استان خراسان جنوبی و مناطقی با بافت فرهنگی, اجتماعی و وضعیت معیشتی مشابه بوده و در سال های آتی و برای جوامعی با ویژگی های متفاوت قابل تعمیم نمی باشد و نیاز به بازنگری در پرسشنامه خواهد داشت.

چکیده کشور ما به دلیل قرارگیری در کمربند خشک عرض های جغرافیایی نیمکره شمالی بطور پیوسته از خشکسالی ، خشکی و کم آبی رنج می برد. هر چند حدود دو سوم از پهنه جغرافیایی کشور در عرصه مناطق خشک واقع شده، ولی در دو دهه اخیر گسترش خشکسالی وکم آبی تمام کشور راتحت تأثیر قرار داده است. بطوری که این مسأله از دغدغه های مهم سیاستگذاران و برنامه ریزان گردیده که، آثارمقابله با آن بوضوح در فصول مختلف برنامه های توسعه کشور در دو دهه اخیر مشهود است. تهیه وتنطیم روش های مقابله با خشکسالی وکم آبی و تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم اقتصادی و اجتماعی آن نیازمند شناخت اثرات خشکسالی ها در پهنه های متفاوت جغرافیایی است . این تحقیق محدوده ای از بستر جغرافیایی شرق کشور در استان خراسان جنوبی را به عنوان پایلوت اثر سنجی آثار زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی برفضاهای روستایی را مورد بررسی قرار داده است. تحقیق حاضر به لحاظ هدف کاربردی ،از لحاظ روش و ماهیت توصیفی -تحلیلی واز لحاظ جمع آوری داده ها اسنادی - پیمایشی می باشد .جامعه آماری تحقیق را 153روستای بخش شوسف شهرستان نهبندان تشکیل می دهند .که از این میان 38روستا به عنوان جامعه نمونه انتخاب ، وکار پرسشگری از 262منتخب در این روستاها صورت گرفته است . برای تجزیه وتحلیل داده های مورد لزوم از نرم افزار های آماری spssوexcel و جهت پردازش داده ها از آزمونtتک نمونه ای استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد. خشکسالی در بعد زیست محیطی موجب افت وخشکیدن آب های سطحی و زیرزمینی، تخریب پوشش گیاهی، ازبین رفتن و افول حیات وحش، افزایش طوفان وگرد وخاک، در بعد اقتصادی کاهش سطح درآمد حاصل از تولید محصولات زراعی و دامی، افزایش نرخ بیکاری،وکاهش تولیدات زراعی و دامی و در بعد اجتماعی افزایش مهاجرت، افزایش فعالیتهای غیرقانونی، فقر و وابستگی بیشتر روستاییان به سازمان های حمایتی شده است . از این رو برای مقابله با پیامدهای خشکسالی باید روش هایی همسو با شرایط منطقه ای از ابعاد زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی اتخاذ نمود.

ساماندهی، ایجاد و توسعه مشاغل کوچک و خانگی با هر هدفی، در نواحی روستایی می تواند در تعدیل مشکلات، تأمین اشتغال و درآمد برای روستاییان و رفاه ساکنان روستاهای پیرامون موثر باشد. بررسی میزان تأثیر گذاری ایجاد این نوع مشاغل بر اشتغال زایی روستایی و وضعیت شاغلین، به خصوص شاغلین روستایی، هدف اصلی این تحقیق بوده و تحقیق حاضر در پی پاسخ به این سوال است که اشتغال روستاییان در مشاغل کوچک و خانگی چه نقشی بر توسعه اقتصادی و اجتماعی روستاهای بخش مرکزی شهرستان خوسف داشته است؟ بر همین اساس، تحقیق حاضر بر مبنای هدف از نوع کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی بوده و جمع آوری اطلاعات نیز تلفیقی از روش اسنادی و روش پیمایشی بوده است. جامعه آماری تحقیق شامل خانوارهای ساکن در 55 روستا در بخش مرکزی شهرستان خوسف بوده است، انتخاب حجم نمونه در این پژوهش در دو سطح روستا و خانوار شاغل در واحدهای مشاغل کوچک و خانگی صورت گرفته است، که از تعداد 2705خانوار ساکن در این روستاها با استفاده از روش آماری کوکران تعداد 336 خانوار نمونه شاغل در فعالیت خانگی در 30 روستای 20 خانوار و بیشتر به صورت پیمایشی مورد مطالعه قرار گرفته اند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه بوده است که در دو سطح پرسشنامه اطلاعات فردی و شغلی خانوارها وشاغلین مشاغل کوچک و خانگی و مشخصات فردی و فعالیت های سرپرست خانوار شاغل در مشاغل کوچک وخانگی تکمیل شده است. در این تحقیق برای پاسخ به سوالهای اصلی پژوهش به سنجش و آزمون سه فرضیه اصلی در راستای سوالات مطرح شده پرداختیم و نتایج آماری ویلکاکسون و مک نمار و مقایسه درصد تغییرات متغیرهای تحقیق نشان داد که بین ایجاد مشاغل کوچک و خانگی با افزایش اشتغال و درآمد و در نتیجه پس انداز و سرمایه گذاری رابطه معناداری وجود دارد همچنین تحولات اقتصادی حاصله خود تغییرات وضعیت اجتماعی مانند تغییر در الگوی مصرف مواد غذایی و کالاهای بادوام، انگیزه ادامه زندگی در روستا، بهبود وضعیت مسکن، بیمه و تحصیلات از پیامدهای بارز بر روی شاغلین روستایی بوده است. و در نتیجه توانسته است نقش موثری در توسعه روستاهای مورد مطالعه ایفا نماید.

در پی مهاجرت های بی رویه روستاییان به شهرها، امروزه شاهد بازگشت محدود شهرنشینان به روستاها هستیم. با توجه به تلاش همه جانبه ای که امروزه در جهت توسعه روستاها و افزایش انگیزه مهاجران برای بازگشت به روستا در جریان است، ارزیابی مهاجرت معکوس شهر به روستا و عوامل موثر بر آن در مناطق مهاجرپذیر، گامی مهم در جهت رفع مشکلات ناشی از این گونه مهاجرت ها می باشد. تحقیق حاضرکه از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش، توصیفی _ تحلیلی می باشد، با هدف بررسی عوامل موثر بر مهاجرت معکوس شهر به روستا در شهرستان بیرجند به سنجش فرضیاتی پیرامون تحولات و توان های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و نقش آن در مهاجرت معکوس و نیز تغییرات پیش آمده ناشی از این گونه مهاجرت ها، پرداخته است. بدین منظور پرسشنامه ای جهت بررسی 6 متغیر مستقل و 3 متغیر وابسته در قبل و بعد از مهاجرت در میان 378 خانوار نمونه که در 11 روستای مهاجرپذیر ساکن بودند، توزیع گردیده است. یافته های تحقیق، حاصل بررسی های پرسشنامه ای می باشد که با استفاده از روش های تحلیل آماری و نرم افزار spss بدست آمده است. نتایج حاکی از آن است که پایداری مهاجرت معکوس در روستاهای مورد مطالعه، مشروط به توسعه اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی و در واقع تقویت زیربناهای توسعه می باشد. در غیر این صورت، صرف وجود محیط آرام و امن، مکان روستایی به عنوان خانه دوم مطرح خواهد بود نه مکانی برای جذب جمعیت شهرنشین. لذا جهت پایدارسازی جمعیت مهاجر، باید به خواسته ها و نیازهای مهاجران توجه نمود و با ایجاد فضای کسب و کار، رونق فعالیت های کشاورزی و صنایع دستی و افزایش مشارکت روستائیان در اجرای برنامه های توسعه روستایی، به مهاجرت معکوس در روستاهای مورد مطالعه روندی افزایشی داد.

طرح هدفمندسازی یارانه ها، یکی از اقدامات مهم اقتصادی در دهه اخیر به حساب می آید، که وضعیت اجتماعی و اقتصادی جامعه را تحت تاثیر قرار داده است . در واقع رویکرد این طرح، برقراری عدالت و رفاه اجتماعی از طریق توجه و اعطای بیشتر منابع مالی به قشر پایین جامعه و ایجاد تعادل بین دهک های بالا و پایین است. در این طرح با توجه به اینکه، قشر پایین جامعه بیشترمدنظر می باشد، مسلماً با جامعه روستایی عجین تر و در ارتباط بیشتری قرار دارد . با توجه به مدت اجرای طرح، ضرورت آن می رود که اثرات آن در جامعه روستایی مورد توجه پژوهشی قرار گیرد. در تحقیق حاضر هدف بررسی اثرات هدفمندی یارانه ها بر اقتصاد خانوارهای روستایی، بصورت مطالعه موردی در دشت حسین آباد غیناب شهرستان سربیشه است . مطالعه حاضر از نوع مطالعات کاربردی و از نظر شیوه جمع آوری داده ها جزء تحقیقات توصیفی- تحلیلی می باشد. جامعه آماری تحقیق 689 خانوار ساکن در روستاهای محدوده مورد مطالعه بوده که از طریق فرمول کوکران؛ 247 خانواربه صورت نمونه و در سطح 15 روستا مورد مطالعه و پرسش قرار گرفته اند. ابزار گردآوری داده های میدانی تحقیق پرسش نامه و مصاحبه بوده است.نتایج کلی تحقیق نشان داد که هدفمندی یارانه ها در بهبود افزایش علاقه و تمایل برای تولید و کار، افزایش سطح درآمد خانوارها، اصلاح الگوی مصرف و سطح کیفی زندگی روستاییان با توجه به مقادیرp-value که کمتر از 0.05 بوده ، تایید شده است. لذا بایستی بیان کرد که هدفمندسازی یارانه ها هر چند در مواردی دارای تاثیرات کمتر یا بدون تاثیر بوده، اما در بهبود وضعیت فرهنگی جامعه روستایی و ارتقای شاخص های اقتصادی و اجتماعی موثر بوده است .

امروزه صنعت گردشگری به عنوان یک بخش مولد در زمینه کسب درآمد و ایجاد اشتغال در اقتصاد کشورها نقش بسزایی دارد. با توجه به اینکه در کشورهای درحال توسعه، بخش کشاورزی تنها می تواند نسبت اندکی از نیروی انسانی مناطق روستایی را جذب کند و از طرف دیگر کشاورزی معیشتی نمی تواند نیازهای جمعیت فعلی را تامین کند که همین امر روند مهاجرت از روستا به شهر را تشدید کرده است؛ لذا استفاده از سایر توانمندیهای فضاهای روستایی از جمله گردشگری نقش به سزایی می یابد. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیرات اقتصادی و اجتماعی صنعت گردشگری بر توسعه نواحی روستایی بصورت مطالعه موردی در روستاهای نمونه هدف گردشگری شهرستان طبس انجام شده است. روش پژوهش تحقیق، کمی، از لحاظ هدف کاربردی، به لحاظ روش های دستیابی به حقایق و داده پردازی، از نوع تحقیقات توصیفی- پیمایشی و با توجه به محدوده های تحقیق، مقطعی است. جامعه آماری تحقیق شامل خانوارهای ساکن روستاهای نمونه هدف گردشگری شهرستان طبس می شدند که تعداد آن ها 697 خانوار می باشد. حجم نمونه با توجه به جدول مورگان 248 نفر تعیین و با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده نمونه ها انتخاب شدند. تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از نرم افزار spss در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی انجام شد. براساس نتایج، تأثیر گردشگری بر تغییر درآمد، پس انداز، سرمایه گذاری در فعالیت های تولیدی، اشتغال تمام وقت و پاره وقت اعضای خانوار روستایی و همچنین سرمایه گذاری در جهت رفع نیازهای گردشگران، اشتغال زنان و دختران، فروش صنایع دستی، سرمایه گذاری برای تجهیز و نوسازی اتاق های اسکان، تامین امکانات و تسهیلات غیر بومی، اخذ وام و تسهیلات بانکی جهت سرمایه گذاری گردشگران در حد کم بوده است. از سوی دیگر صنعت گردشگری بر وضعیت تقاضای محصولات باغی بومی، وضعیت تقاضای خشکبار تولیدی بومی، کسب درآمد از طریق اجاره دادن مسکن به گردشگران در حد زیاد بوده است. هم چنین میزان انگیزه افراد خانوار برای اشتغال در فعالیت-های سنتی، میزان تمایل جهت تأسیس تعاونی خاص گردشگران، تغییر در امکانات رفاهی خانوار، میزان اشتغال زنان خانوار در فعالیت های جنبی و تقویت خلاقیت اعضای خانوار برای استفاده از امکانات بومی برای درآمدزایی نسبت به قبل از نمونه شدن روستا در حد کم بوده است. میزان انگیزه افراد خانوار برای ادامه تحصیلات نسبت به قبل از نمونه شدن روستا زیاد بوده است. میزان ماندگاری جوانان خانوار نسبت به قبل از نمونه شدن روستا، میزان بازگشت اعضای خانوار به روستا نسبت به قبل از نمونه شدن روستا، انگیزه ماندگاری در روستا بین جوانان خانوار در حد کم بوده است. میزان رضایتمندی مردم از روستا نسبت به قبل از نمونه شدن در حد زیاد بوده است. میزان خسارات وارده به باغات و مزارع، میزان آلوده شدن منابع آب، انباشته شدن زباله ها، دفع نامناسب تاسیسات عمومی (بهداشتی)، میزان تخریب و نابودی محیط زیست روستا در حد زیاد بوده است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل توانمندی ها و محدودیت های روستاهای نمونه هدف گردشگری شهرستان طبس با استفاده از روش swot حاکی از آن است که الگوی تدافعی بهترین الگو به منظور سازگاری موقعیت های داخلی و خارجی به شمار می آید.

چکیده یکپارچه سازی یکی از ضرورت های تغییر ساخت اراضی کشاورزی به شمار می رورد تا در چارچوب اهداف اصلی کشاورزی علاوه بر فرایند تولیدات کشاورزی، توجه ویژه ای به نیازهای کشاورزان خرده پا یا کم زمین کرده و با کاهش فقر و افزایش امنیت غذایی و فرصت های اقتصادی و رفاه عمومی، برای جامعه روستایی، توسعه خودپایای (پایدار) روستایی و کشاورزی را تسهیل نماید. در راستای اهداف مذکور تاکنون در نواحی مختلف کشور طرح یکپارچه سازی اراضی اجرا گردیده است. بررسی و ارزیابی آثار یکپارچه سازی بسیار مهم و راهگشا خواهد بود. تحقیق حاضر درصدد ارزیابی اثرات یکپارچه سازی اراضی بر توسعه کشاورزی در روستای مهدی آیاد قاینات می باشد. مطالعه حاضر بر مبنای هدف از نوع مطالعات کاربردی و بر اساس روش و ماهیت از نوع توصیفی- تحلیلی است که داده های آن از طریق مصاحبه، مشاهده و پرسشگری از بهره برداران روستایی منطقه مزبور تهیه گردیده است. جامعه آماری پژوهش کل سهامداران بوده اند که تعداد 129 بهره بردار از روستای مهدی آباد به روش کوکران به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند و با استفاده از نرم افزارهای spss و excel ، به کمک آزمون t زوجی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج تحقیق نشان داد که اجرای طرح یکپارچه سازی اراضی زراعی در منطقه مورد مطالعه با کاهش تعداد قطعات زراعی بهره برداران، صرفه جویی در نهاده ها و کاهش هزینه های تولید زراعی همراه بوده است و با تغییر در مدیریت تولید و استفاده از تکنولوژی نوین، افزایش تولید و بهبود درآمد کشاورزان را به دنبال داشته است. کلمات کلیدی: یکپارچه سازی اراضی زراعی، توسعه کشاورزی، پراکندگی اراضی، هزینه های تولید، مالکیت ارضی، مهدی آباد قاینات

چکیده امروزه گردشگری به عنوان یکی از مبانی مهم توسعه ی اقتصادی در کشورهای دنیا مورد توجه جدی قرار دارد. در این میان گردشگری روستایی با توجه به تنوع در ابعاد متفاوت طبیعی، اقتصادی، اجتماعی و ... جایگاه ویژه ای را بر عهده دارد. خانه های دوم از جمله ارکان مهم گردشگری روستایی می باشند که در چند دهه ی اخیر با رشد گسترده ای روبرو بوده است. در کشور ما نیز این پدیده بالاخص در روستاهای پیرامون شهرهای بزگ به دلیل گذران اوقات فراقت، آرامش روحی، دوری از آلودگی های زیست محیطی و ... روند روبه رشدی داشته است. با توجه به روند پیامدهای متفاوت زیست محیطی، کالبدی، اقتصادی- اجتماعی ، گسترش خانه های دوم، کنکاش و پویش در خصوص تحولات یاد شده و تجزیه و تحلیل آن ضرورت می یابد. از این طریق اثرات مثبت و منفی آن بر تحولات مناطق روستایی قابل ارزیابی می باشد. این پایان نامه بخش گلبهار شهرستان چناران را به عنوان یک مطالعه موردی مورد توجه قرار داده است. تحقیق حاضر از نوع توصیفی – تحلیلی واز نظر هدف کاربردی می باشد که برای سنجش پیامدهای گردشگری خانه-های دوم در منطقه ی مورد بررسی تعداد 338 پرسش نامه در 17 روستا تکمیل و سپس از طریق نرم-افزار spss با روش های آماری توصیفی و استنیاطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج مطالعات حاکی از آن است که اشاعه ی خانه های دوم تاثیر کمی بر وضعیت زیست محیطی ، کالبدی و اجتماعی– فرهنگی منطقه مورد مطالعه داشته و از نظر اقتصادی تأثیر زیادی بر بهبود وضعیت معیشت اهالی روستا، افزایش قیمت اراضی غیر کشاورزی، گرانی زمین و افزایش قیمت آب در بخش کشاورزی، فروش محصولات تولیدی داشته است.

علم جغرافیا بنا بر تعریف ، قلمرو و هدف اساسی اش . یعنی تنظیم روابط انسان و محیط که بعنوان سنتزی از کشف روابط متقابل آنها حاصل می شود، مسائل بشری را مورد توجه قرار می دهد، محیطهای متنوع اکولوژیکی بهمراه خصوصیات اقتصادی، اجتماعی جوامع انسانی آنها همیشه علاقه و کنجکاوی جغرافیدانان را در درک ساختار و نحوه سازمانیابی فضای این مناطق که حاصل عملکرد انسان و فعالیتهای او بر بستر طبیعت است در پی داشته است . رساله حاضر با ملحوظ داشتن دیدگاه فوق بر اثرگذاری نقش عوامل طبیعی بر ساختار و نظام فضائی یک اکوسیستم خشک که تحت عنوان حوضه آبریز دشت بیرجند تشکل ناحیه ای می گیرد آنرا بعنوان یک مدل جغرافیایی بررسی کرده و در ارائه یک خط مشی اصلاح گرایانه که در نتیجه عدم تعادل در مناسبات انسان و محیط پدید آمده تاکید دارد. این مطالعه شامل چهار بخش می باشد: در بخش اول در دو فصل به مفاهیم اساسی مورد اشاره در این بررسی پرداخته و با تکیه بر نقش پراهمیت عوامل طبیعی بعنوان محیط زمینه ساز، اثرگذاری محیط بر ساختار و نحوه سازمان یابی فعالیتهای انسانی بیان می شود و از دیدگاه نگرش فضائی بعنوان یکی از دیدگاههای جغرافیدانان در مطالعاتشان، مفهوم آمایش را در ارتباط با ناحیه مورد مطالعه تشریح کرده و در آخر مبانی علمی تحقیق آورده می شود. در بخش دوم در 7 فصل ضمن ارائه کلیاتی از شهرستان بیرجند و ناحیه مورد مطالعه تکیه بر تحلیل عناصر اقلیمی و وضعیت هیدروژئولوژیک ناحیه در ارتباط با خشکی و کمبود آب خواهد بود. همچنین ضمن بررسی رابطه سیستماتیک عوامل موثر بر منابع آب زیرزمینی عملکرد انسان و دخالت های غیرمنطقی او را بعنوان مهمترین عامل نابسامانی بستر اکولوژیک ناحیه خاطرنشان ساخته و به ارائه خط مشی های مناسب برای بهبود بستر طبیعی حوضه در همسوئی با کارائی بهتر و مفیدتر منابع آب پرداخته می شود. بخش سوم در چهار فصل به بررسی فضایی کاربریها و فعالیتها در سطح ناحیه در ارتباط با منابع آب پرداخته و پخش فضایی مراکز زیستی را در قالب مراکز شهری و روستایی و نحوه ساختار و سازمان یابی فضائی آنها را با تکیه بر نقش منابع آب مورد تحلیل قرار می دهد. در این فصل بخش کشاورزی بعنوان مهمترین بخش مصرف کننده آب در ارتباط با عناوین مهمی از جمله منابع آب کشاورزی، قوانین عرفی و اجتماعی تقسیم آب ، تناوب زراعی، الگوی کشت ، راندمان آبیاری، مالکیت اراضی و اقتصادی کشاورزی و منابع آب مورد توجه قرار گرفته است . بخش چهارم در دو فصل راهبردهای اساسی را در ارتباط با استفاده صحیح و منطقی از منابع آب در ارتباط با سازماندهی بخش های مختلف اقتصادی و اجتماعی بیان کرده، و در ارتباط با هر بخش برنامه هایی که می تواند کارایی بیشتری را داشته باشد مورد بررسی قرار می دهد. این بخش با جمع بندی و ارائه خلاصه ای از محتوی رساله خاتمه می یابد.