غلامرضا سالمیان
دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی کرمانشاه
[ 1 ] - پیش‌نهادهایی برای تصحیح برخی از بیت‌های دیوان معزی و ذکر شعرهای نویافتۀ وی (بر پایۀ تذکرهها و جُنگ‌‌های کهن)
در دانش تصحیح متون، هرچه اقدم نسخ به زمان زندگی مؤلف نزدیک‌‌تر باشد، به شرط رعایت قواعد تصحیح علمی، استواری متن تصحیحی بیشتر است. متأسفانه از بسیاری از متون ارزش‌مند زبان فارسی نسخه‌‌ای کهن باقی نمانده است. در چنین حالی، متون واسطه‌‌ای (تذکرهها، جنگ‌‌ها، مجموعه‌‌ها، و سایر متون نظم و نثر)، که بخشی از متن مورد نظر را تضمین کرده باشند، نقش مهمی در یافتن صورت درست ضبط کلمات ایفا میکنند. در ...
[ 2 ] - مقایسة ساختار حکایت‌های حدیقةالحقیقه و شریعةالطّریقه با سرچشمه‌های آن حکایات
مثنوی حدیقة‌الحقیقة سنایی، حکایات متعدّدی دارد که شاید اغلب آنها در آثار پیشینیان ادب فارسی و عربی نقل شده باشد. در این نوشتار به تحلیل و مطابقت تعدادی از حکایات حدیقه با سرچشمه‌های آن حکایات، در چهارچوب ساختار قصّه و حکایت پرداخته‌ایم. اینکه سنایی تا چه حد در اقتباس حکایات، ساختار پیشین آنها را حفظ کرده، چه نوآوری‌هایی داشته است و نیز بررسی مشترکات و اختلافات آنها، از بحث‌های این نوشتار است. نت...
[ 3 ] - نقش تذکرهها و فرهنگ‌ها در تصحیح متون (مورد مطالعه دیوان مسعود سعد سلمان)
تصحیح متون کهن از شاخه‌های مهم و در عین حال دشوار پژوهشهای ادبی به شمار می‌آید. روش‌های گوناگونی برای تصحیح متون وجود دارد که در بیشتر آنها «اقدم نسخ» جایگاهی ویژه در گزینش ضبط درست دارد. در موارد بسیاری میان تاریخ پدید آمدن متن و کهن‌ترین نسخه موجود، فاصله زمانی فراوانی وجود دارد؛ در حالی که ممکن است، شواهدی از همان متن در تذکرهها یا فرهنگ‌های لغت که تاریخی کهن‌تر نسبت به نسخه موجود دارند، و...
[ 4 ] - تحلیل توتم خرس در ایران باستان
توتمیسم که اعتقاد به تقدّس حیوان یا گاه گیاهی خاص است، یکی از باورهای اقوام ابتدایی است که میتوان رگه‌هایی از آن را در بین ایرانیان نیز یافت. در این میان یکی از منابع کهن و معتبر ایرانی که میتوان با کمک آن اطّلاعات بسیاری دربارة فرهنگ، دین، آداب و رسوم، اعتقادات، باورها و بسیاری از ویژگی‌های دیگر ایرانیان و سایر اقوام در آن یافت، شاهنامۀ فردوسی است. برای به دست آوردن این اطّلاعات باید پوسته و رو...
[ 5 ] - تحلیل بلاغی مجموعه اشعار محمّدعلی بهمنی بر مبنای مؤلّفه‌های هنجارگریزی معنایی
یکی از موارد برجستهسازی در شعر، هنجارگریزی معنایی است. در این نوع هنجارگریزی، شاعر براساس قواعد معنایی حاکم بر زبان هنجار، از دو روش همنشینی و جانشینی کمک میگیرد. با توجّه به اینکه حوزۀ معنا بیش از دیگر سطوح زبان در برجستهسازی مورد نظر است، هر شاعری که بتواند بر حسب تواناییهای ذوقی و علمی خود در این زمینه موفّق باشد، از اشعار نابتری برخوردار خواهد بود. در این پژوهش گونههای مختلف هنجارگریزی ...
[ 6 ] - تحلیل تقابلها و تضادهای واژگانی در شعر سنایی
بحث تقابلها یکی از مهمّترین مباحث مورد توجّه ساختارگرایان است که میتوان ریشة آن را در باورهای اساطیری و فرهنگی بشر دانست. این مبحث که جایگاهی ویژه در زبانشناسی دارد، می‌تواند در پژوهشهای ادبی؛ بویژه در نقد و تحلیل متون نیز نقش ارزشمندی ایفا کند. در پژوهش حاضر به بررسی تقابلهای واژگانی در شعر حکیم سنایی، شاعر برجستة سدههای پنجم و ششم هجری که با تحوّلات و نوآوریهایش در غزل، قصیده و مثنوی، از...
[ 7 ] - آرش کمانگیر در مقدمۀ قدیم شاهنامه
یکی از مباحث جنجال برانگیز شاهنامه، نبود داستان آرش کمانگیر در آن است. دسته‌ای از پژوهشگران برآن‌اند که داستان آرش کمانگیر در شاهنامۀ منثور ابومنصور وجود داشته است و فردوسی عمداً آن را به شعر در نیاورده است. دلیلی که این دسته از پژوهشگران به آن استناد میکنند، ضبط نامعتبری است که در چاپ نخست مقدمۀ شاهنامۀ ابومنصوری آمده است. در چاپ دوم ضبط «دستبرد آرش» به ج...
[ 8 ] - واکاوی تشابه و افتراق مؤلّفه‌های سوررئالیسم غربی و مؤلّفه‌های مشابه در مثنوی معنوی
سوررئالیسم مکتبی است که در قرن بیستم در فرانسه پدیدار شد. این مکتب دارای اصولی است که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از: رؤیا و تخیّل، نگارش خودکار، تصادف عینی، جنون و دیوانگی، امر شگفت و جادو و ... . هر چند این مکتب در اروپا مطرح شد، امّا پیشتر در میان فرهنگ‌های دیگر نشانه‌هایی از آن دیده می‌شد. آثار عرفانی شرق از جمله عرفان ایران نمونه‌ای از آن است. میتوان گفت نویسندگان متون صوفیه پیش از ظهور سوررئا...
[ 9 ] - تحلیل واژگان مرتبط با اجتماعیات در خمسة نظامی با رویکرد تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف
در گفتمان‌شناسی، دسته‌ای از واژگان را نشان‌دار می‌نامند که معانی فراتری از سطح قاموسی دارند. دقت در گزینش چنین واژه‌هایی در شعر، راهی است به سوی واقعیاتی که در بستر تاریخ جریان داشته‌اند. مسئله در شعر نظامی، این مسئله گاه به طرزی ناپیدا در بطن واژه‌های نشان‌داری است که شاعر برگزیده‌است. در این جستار، به گونة توصیفی ـ تحلیلی و با مطالعة منابع مرتبط با تاریخ عصر نظامی، وقایع مؤثر بر ذهن هنرمند ر...
[ 10 ] - An Analytic Study of the Implicit Meanings in Tangsir
Semiotics is one of the theories of reading literary texts. This theory systematically studies the causes and factors involved in the process of production and interpretation of the signs. One of the main topics in semiotics deals with implicit meaning wherein the scholars examine the implied significance of the signs in addition to their explicit significance. Sadegh Chubak’s Tangsir is one o...
[ 11 ] - نگاهی توصیفی ـ تحلیلی به ویژگی‌های زبانی کتاب رتبه الحیات بر پایۀ نظریۀ واکنش کلامی
خواجه یوسف همدانی از مشایخ نسبتاً گمنام عرفان در قرن‌های پنجم و ششم هجری است و تنها اثر باقی‌مانده از وی کتاب رتبه الحیات است. خواجه یوسف، این کتاب را بر پایۀ پرسش و پاسخ تنظیم کرده است. وی در این کتاب پس از طرح پرسش‌هایی از مخاطبی فرضی، با زبانی ساده، بر اساس آموزه‌های عرفانی، به پاسخگویی می‌پردازد. متن این کتاب، به شعر بسیار نزدیک شده است. بی‌تردید علاوه بر عنصر عاطفه که در آن به‌وضوح قا...
[ 12 ] - نکته‌ای نویافته و صفتی شاعرانه در تاریخ جهانگشا
چکیده تاریخ جهانگشای جوینی یکی از برترین آثار منثور زبان فارسی در سبک فنّی و مصنوع است. نویسندۀ کتاب در جای‌جای کتاب کوشیده است که هم تاریخی مستند ارائه دهد و هم خوانندگان کتاب را از اوضاع و احوال مغولان در دربار و فجایع آنها آگاه کند. زبانی که جوینی برای بیان خود به کار گرفته است، به تناسب سبک دوره، ناگزیر زبانی شاعرانه است که در این میان از شگردهای بلاغی و عناصر تصویرساز بهرۀ بسیاری گرف...
[ 13 ] - تحلیل درّۀ نادره برپایة رویکرد تحلیل گفتمانی فرکلاف
تحلیل گفتمان انتقادی یکی از شیوه‌های جدید تحلیل متن است. در این شیوه برای استخراج مناسبات قدرت و ایدئولوژی از لایه‌های زیرین متن، افزون‌بر توجه به ویژگی‌های آوایی و زبانی و ادبی متن، به عوامل بیرون از متن ـ بافت موقعیّتی و فرهنگی و اجتماعی ـ نیز توجه می‌شود. این پژوهش با هدف یافتن راهبردهای کلامی مطرح در رویکرد فرکلاف در درّۀ نادره، تبیین نقش این راهبردها یا الگوهای گفتمانی در شکل‌گیری سبک خاص مت...
نویسندگان همکار