هدف اصلی این مقاله تحلیل بازنمایی گفتمان‌های دینی موجود در  فیلم «کتاب قانون» است. بدین منظور از نظریه رمان چند آوای میخائیل باختین استفاده شده است که در آن باختین معتقد است رمان‌های چندآوا دیدگاه یگانه‌ای ندارند و دیدگاه اقشار گوناگون اجتماعی را بازتاب می‌دهند. برای تحلیل فیلم از روش‌شناسی «لاکلاو و موفه» استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که فیلم کتاب قانون نیز به نوعی دارای گفتمان چند ...

به دلیل سرشت اجتماعی انسان، اساساً تنهایی ناممکن است. اجتماع، نه با «من» بلکه با یک انسان دیگر، با «تو»، شکل می‌گیرد. باختین از جمله افرادی است که در مباحثی که پیش می‌کشد به این امر اشاره می‌کند که وجود دیگری شالوده شکل­گیری "خود" است. در مقاله حاضر به «خود» و «دیگری» در اندیشة نیما پرداخته شده است. منظور از دیگری، صدا و زبانی متفاوت نسبت به صدا و زبان «من» است. در این مقاله سعی شده است...

مفهوم گروتسک که در ابتدای سدۀ شانزدهم به نقّاشی‌های عتیقۀ موردپسند عامّه در ایتالیا محدود می‌شد، با ورود به موضوع بحث زیبایی‌شناسان قرن هیجده و تداعی آن با کاریکاتور، گسترش معنایی یافت و در کنار جنبه‌های ترسناک و منزجرکننده به عنصرهای مضحکه و خارق‌العاده گرایش پیدا کرد. ساختارگرایانی همچون میخائیل باختین، فیلیپ تامسون و ولفگانگ کایزر با پژوهش در حیطۀ گروتسک هریک از منظری متفاوت، ویژگی‌های آن را ب...

نمایشنامة سر فرود آورد تا پیروز شود یا اشتباهات یک شب را می‌توان نقطة اعتلای زندگی ادبی الیور گلدسمیث دانست. ارجاعات متعدد به رخدادها و آثار ادبی قرن هجدهم انگلستان، بر غنای نمایشنامه افزوده و گواه حضور معانی عمیق در پس مکالمات زندة شخصیت‌هاست. در این نوشتار، معانی ادبی و اجتماعی این نمایشنامه بررسی می­شود. برای نیل به این هدف، مفاهیم کارناوال، گفت‌وگوگرایی و کرونوتوپ میخائیل باختین به­کار گرفت...

     «حیاط‌خلوت» نوشتۀ فرهاد حسن‌زاده، یکی از رمان­های برگزیدۀ جشنوارۀ ادب پایداری است. این رمان از جمله آثار متفاوت در حوزۀ ادبیّات پایداری به شمار می‌رود. نگرش انتقادی به تبعات جنگ و حذف ارزش‌های برآمده از این واقعة سیاسی، اجتماعی، رمان مذکور را به اثری قابل تأمّل از منظر حوزۀ انسان­شناسی و جامعه‌شناسی ادبیّات بدل می­کند. از سوی دیگر، تجربۀ مبتنی بر زیست جهان نویسنده در زبان و اجتماع پس از جنگ، ...

امروزه، تأثیر نظریه ی چندصدایی و دیالوگیسم را بر جریان های مختلف ادبی و هنری نمی توان نادیده گرفت. به گونه ای که منتقدین بسیاریرادرارزیابی آثارادبی و هنری سخت به خود مشغول داشته است. میخائیل باختین، زبان شناس روسی و واضع نظریه ی منطق مکالمه ای، هر چند که وجه چند صدایی و دیالوگیسم را خاص دنیای رمان می دانست، اما امروزه منتقدین ادبی و هنری این مفهوم را به دیگر ژانرهای ادبی و گونه های هنری گسترش د...

بدون شک اوضاع سیاسی و اجتماعی و شیوه زندگی مردم و آداب و رسوم آ ن ها، بر آثار ادبی تأثیر مستقیمی دارد. داستان های جلال آل احمد، آیینه تمام نمای جامعه عصر اوست زیرا وی به داستان نویسی به عنوان یک ابزار می نگریست نه هدف. او سعی دارد در آثارش به بیان مشکلات و رنج های جامعه بپردازد و از این طریق خواستار جامعه آرمانی خویش است. گذشته از این در غالب داستان های آل احمد، می توان تاریخ معاصر را مشاهده کر...

در نگاه نظریه پردازان دانش زبانشناسی (Linguistics) در حیطه جامعه شناختی، پیام زبانی ـ چه دانسته و چه ناخودآگاه ـ حاوی یک سری از اطلاعات شخصی در رابطه با وضعیت اجتماعی، دید اجتماعی، فرهنگ و شرایط روحی و فردی گوینده پیام است؛ در میان نظرات مطرح شده در این باره، تئوری منطق گفتگویی (= مکالمه) میخائیل باختین، جایگاه ویژه­ای دارد که می­تواند با رویکردی علمی و متکثّر، جنبه­های گوناگون زبان و «عمل زبانی...

چکیده یکی از مهمترین مسائلی که ذهن روشنفکران و اندیشمندان ایرانی را از سال ها پیش از مشروطه تاکنون به خود مشغول ساخته است، مواجهه "ما" با "دیگری" می باشد. مقاله حاضر، در پی طرح این مسئله است که مبحث "خود جمعی" یا درک بودن ما "درکنار" یا "در برابر" دیگری"، از نظرگاه میخائیل باختین چگونه صورت بندی می شود؟ بدین منظور، برای فهم و تفسیر کیفیات رابطه خود با دیگری، تلاش داریم با کالبدشکافی گزاره های م...

متن‌های گوناگون از دیرباز، با یکدیگر ارتباطی بینابینی داشته و از نظر زبانی، وزنی و معنایی بر یکدیگر اثر گذاشته و از هم اثر پذیرفته‌اند.اگرچه این ارتباط از گذشته مطرح بوده است و تبادل کلام هنری را در بسیاری از آثار گذشتگان می‌بینیم، در دوره معاصر، میخائیل باختین، اندیشمند روسی، باردیگر، مقوله بینامتنی را از دیدگاهی نو بررسی کرده و کسانی همچون ژولیا کریستوا، رولان بارت و هارولد بلوم، تحت تاثیر با...