این مقاله به بررسی شیوه‌های قدیم بیان زحافات در کتاب‌های عروضی و ارائۀ روشی نو و علمی برای آن می‌پردازد. زحافات یا تغییراتِ احیاناً جزئی و جایزی که در افاعیل عروضی رخ می­دهند، در عروض سنتی و جدید کاربرد ویژه­ای دارند. این زحافات در کتب متقدّمان و معاصران به شیوه­های تقریباً مختلفی دسته­بندی شده­است، امّا شیوه رایج و مرسوم بیشتر کتاب‌های عروضی آن بوده است که زحاف­های هر بحری در زیر آن ذکر شود. این رو...

از آنجا که وزن شعر فارسی همانند شعر عربی بر اساس کمیت هجا استوار است، علمای عروض فارسی چنین پنداشته اند که در عروض فارسی مانند عروض عربی، ارکان عروضی باید بر اساس قواعد سبب و وتد تعیین و تنظیم شود. این تصور نادرست از آنجا ناشی شده است که علمای عروض فارسی کلمات بسیاری در زبان فارسی یافته اند که منطبق بر اسباب و اوتاد بوده است. در حالی که سبب و وتد در عروض عربی دلالت عروضی دارد و بسیاری از قواعد ...

در میان عروض‌دانان قدیم و جدید فارسی، هیچ‌کس به اندازۀ ابوالحسن نجفی دغدغۀ طبقه‌بندی وزن‌های شعر فارسی نداشته است. نجفی همچنین کوشیده است تا معیاری برای تشخیص وزن مطبوع از وزن نامطبوع بیابد. او وزن‌های مطبوع را دو دسته می‌داند: وزن‌های متفق‌الارکان (xx) و وزن‌های متناوب‌الارکان (xy). نجفی برای دستۀ نخست کوشیده است رکن‌های عروضی را سامان دهد که تکرار هرکدام از آن‌ها به استخراج یک خانوادۀ وزنی من...

چکیده الف) موضوع و طرح مسئله (اهمیت موضوع و هدف): مجموعه قواعد ساخت وزن شعر، دانش عروض را تشکیل می دهد. این مجموعه با آنکه از ساخت آوایی و زبانی شعر شاعران استخراج گردیده، اما با پیشرفت علم زبان شناسی نیز کمتر از دیدگاه زبان-شناسی مورد بررسی قرار گرفته است. به همین دلیل این پژوهش با موضوع "مبانی آواشناختی تعیین وزن شعر" تا مرحله اختیارات وزنی به این ویژگی های زبانی پرداخته است. این پژوهش به ضر...

نگارنده در مقالة حاضر، کوشیده است تا نشان دهد قریب به تمام نو آوریهای عروضی دردهه های اخیر، مرهون کشفیات خواجه نصیر در کتاب بی نظیر او ـ معیار الاشعار ـ است .برای اثبات این مدعا، نگارنده با برشمردن مسائل مهم عروضی، به طرح دیدگاههای خواجهنصیر و مقایسة او با شمس قیس و محققان متأخر می پردازد .

این پژوهش کوششی است صورت­گرایانه که در آن دو هدف اصلی دنبال شده است؛ نخست پاسخ دادن به این پرسش که ماهیت فرایند آشنایی­زدایی چیست و آشنایی­زدایی وزنی چگونه روی می­دهد. دوم نشان دادن اینکه در شعر ناصرخسرو ویژگی عروضی ای هست که می­توان آن را نمونه برجسته ای از آشنایی­زدایی وزنی به شمار آورد. به این منظور هفت وزن نامأنوس در دیوان وی یافته شد که به دلیل تفاوت ساختاری به دو دسته یک و شش تایی بخش شدن...

محتشم کاشانی از شاعران عصر صفوی است. وی مجموعه غزلیاتی دارد که بسیار زیبا و دلنشین است. در غزلیات او مضامین نو و تازه دیده نمی شود و بسیاری از مضامین و موضوعات شعری او را می توان در اشعار شاعران گذشته بویژه حافظ جستجو کرد. بنابراین آنچه که موجب ارزش و اهمیت غزلیات او می شود، چیز دیگری است و آن توانایی شاعر در انتخاب کلمات خوش آهنگ و زیبا و اوزان دلنشین است. توجه محتشم به موسیقی شعر مهم ترین عام...

ابوالحسن نظام الدین(نجم الدین)احمدبن عمربن علی سمرقندی مشهور به نظامی عروضی نویسنده و شاعر قرن ششم هجری است. وی به دربار ملوک غوری? بامیان مختص و معاصر خیام و امیرمعزّی است. از اشعار او جز چند قطعه شعرمتوسط، چیزی به جا نمانده است و اثر منثور او چهارمقاله به نام حسام الدین علی(شاهزاد? غوری) تألیف شده است. نام اصلی این کتاب مجمع النوادر بوده ولی چون شامل چهارمقاله است به نام چهارمقاله شهرت یافته...

همگامی ، همراهی و پیوند میان شعر و موسیقی پیشینه ای بسیار طولانی دارد و به اولین زمزمه های بشر و نخستین تراوشات احساس او در قالب آوا و نوا باز می گردد. وزن و تکیه ، دو رویکرد مهم و مشترک میان شعر و موسیقی هستند.تکیه یکی از خصوصیتهای زبان است که سبب تمایز معنایی و دستوری کلمات و جملات از هم می شود.ادای تکیه ها در هنگام خوانش موسیقایی به چند شیوه انجام می شود که مهمترین آنها عبارتند از : تغییر ...

شعر دوره سقوط با ویژگیهای خاص در تاریخ ادب عربی معرفی شده است .تقلید و تکرار و عدم نوآوری شعرا ‘ رشد کمی شعر‘ معماگویی‘بازی با حروف و کلمات ‘ و استعمال بیش از حد صنایع بدیعی ‘از جمله صفاتی است که شعر دوره سقوط را به آن متصف نموده اند . شرف الدین انصاری از شعرای قرن هفتم این دوره است . اغراض شعری او به مدح اختصاص یافته و فقط سه مورد رثاء در کل دیوان او ملاحظه می شود . او ابیات امرؤالقیس ‘ متنبی ...