ساخت‌گرایی یکی از شیوه‌های نقد ادبی است که به بررسی ساختار‌های اجتماعی در آثار ادبی می‌پردازد. ایدئولوژی، از مهم‌ترین مباحث مورد توجه منتقدان ساخت‌گرا و ازجمله مباحث مهم داستان‌نویسی عصر صادق چوبک است. چوبک در داستان‌های خود به انحاء و روش‌های مختلف، ایدئولوژی‌های گوناگون حاکم در جامعة وقت، ازجمله ایدئولوژی اجتماعی(مرد‌سالاری، طبقاتی و... )، سیاسی و مذهبی را به چالش می‌کشاند. در این مقاله، ایدئ...

بررسی رابطۀ میان انسان و سیاست از دغدغه‌های اصلی در فلسفۀ سیاسی به شمار می‌رود. ادبیات مربوط به سوژه (فاعل شناسا) به طور عام و سوژة سیاسی به طور خاص، دامنة بسیار گسترده‌ای را در علوم اجتماعی و انسانی دربرمی‌گیرد، اما مهمْ چگونگی تبدیل سوژه به سوژة سیاسی در این ادبیات، به‌ویژه ادبیات قرن بیستم است. در این مقاله به سوژة سیاسی یا ساحت سیاسی سوژه و تحول معنایی و مفهومی آن می‌پردازیم؛ تصوری سیاسی و ف...

نقد جامعه‌شناختی، روان‌شناختی، زیبایی‌شناختی، تطبیقی، اخلاقی و تاریخی و سایر شاخه‌های نقد ادبی، که جای نقد صوری و کلاسیک را گرفته‌اند، وجود مناسبات تنگاتنگ میان ادبیات و علم و جامعه را اثبات می‌کند. نمی‌توان ادبیات را -که به گفتة لوکاچ، واقعیات اجتماع را بازتاب می‌دهد- قائم‌به‌‌ذات دانست، فقط به جنبه‌های درونی متن ادبی پرداخت و به عوامل بیرونی و فرامتنی، به‌ویژه گفتمان متن و جامعه، اهمیت نداد. ...

رمان فارسی محصول ورود و بروز تجدد غربی است اما زمینه­های شکل­گیری آن در بستر فضای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران فراهم بوده است تا این شکل بتواند در جریان آن پذیرفته شود. عصر طولانی و پرتلاطم ناصری (حک: 1227-1275ش.) که اجازۀ پیدایی گفتمانهای متعارض را در قالبهای ادبی رسمی و غیر رسمی گاه می­داد و گاه نمی‌داد، دوره­ای است که رابطه با غرب و به تبع آن تأثیرپذیری از آن بیش از پیش بر فرهنگ اجتماعی و ا...

نقد جامعه ­شناختی در اوایل قرن بیستم توسط جورج لوکاچ بنیان گذاشته شد و پس از او لوسین گلدمن و میخائیل باختین آن را گسترش دادند. در نقد جامعه ­شناختی، محتوا در صورت تأثیر می­گذارد و شرایط جامعه، شکل­ دهندة محتواست. بنابراین، با بررسی اثر ادبی، می­توان هم به نگرش نویسنده پی برد و هم از آن به عنوان یک سند تاریخی استفاده کرد. کاتب بودن عدی بن زید و آمد و شد به دربار حیره و ایرانیان، به شعر او اهمیت...

در این پایان نامه رویکرد اصحاب مکتب فرانکفورت نسبت به هنر رهایی بخش مورد بررسی و موشکافی قرار می گیرد. این مکتب با توجه به پس زمینه های سیاسی اجتماعی دوران خود و همچنین با وام گیری از اندیشه های متفکرین مارکسیست قبل از خود (لوکاچ، گرامشی ...) شروع به آغازیدن کرد. این تحقیق همچنین به مولفه های کلیدی اندیشمندان این مکتب از جمله زوال خرد؛ هورکهایمر، صنعت فرهنگ؛ آدورنو، انسان تک ساحتی: مارکوزه و در...

دیرگاهی است که جامعه شناسی وارد حوزه ی ادبیات شده است و جامعه شناسان، آثار ادبی اعم از شعر و داستان را با نظریات گوناگون خود بررسی می کنند، چرا که بسیاری از مسائل و مشکلات یک جامعه در آثار ادبی زمان خود بازتاب می یابد و این امر جنبه ی واقع گرایی اثر را افزایش می دهد. در همین راستا جامعه شناسی ادبیات بیانگر پیوند میان جامعه و آثار ادبی بوده است. صاحب نظران جامعه شناسی ادبیات به دو گروه عمده تقسی...

در عرصه ی جامعه شناسی ادبیّات کسانی چون لوکاچ، باختین و گلدمن نام هایی آشنا هستند. این دسته از محققان به منظور دوری از هر گونه نگرش یک جانبه به آثار ادبی، در صدد ایجاد ارتباط بین صورت و محتوا و مطالعه ی همزمان لفظ و معنی هستند. بدین ترتیب این محققان در مقابل نحله های فکری دیگر قرار می گیرند که یا مطالعه ی متن را محدود به ساختار متن و رها از همه ی عوامل خارج از متن می دانستند و یا دیدگاهی کاملاً م...

این پژوهش به دنبال بررسی نقشی بود که ادبیات در وقوع انقلاب اسلامی ایران ایفا کرده است. در این رساله ما بر آن بودیم که ادبیات نیز به همراه دیگر نیروهای اجتماعی توانست در ایجاد موج انقلابی تعیین کننده باشد، که این مهم به وسیله ی ایجاد آمادگی روانی برای تغییر از طریق آگاهی ساختن مردم از مشکلات و نشان دادن مسیر و شیوه ی مبارزه و تحریک مردم به تغییر وضع موجود انجام شد. در این پژوهش تحلیل چهار رمان ف...

احمد محمود یکی از نویسندگان موفق در ادبیات داستانی ایران است که به زعم بسیاری از منتقدان، سبک داستان-نویسی او رئالیسم اجتماعی است. البته با دقت در آثار داستانی احمد محمود می توان به صحت این موضوع پی برد. رمان «مدار صفر درجه» یکی از مهم ترین و حجیم ترین رمان های احمد محمود است. محمود در این رمان به روایت وقایع پیش از وقوع انقلاب اسلامی ایران پرداخته است و به همین دلیل، از بّعد جامعه شناسی دارای ا...